Εκδίδονται πολλά βιβλία κάθε χρόνο; Είναι ακριβό ένα βιβλίο; Θα κυριαρχήσουν τα ebooks έναντι των έντυπων; Οι εκδοτικοί προτιμούν τα μυθιστορήματα ή τα διηγήματα; Οι αυτοεκδόσεις κερδίζουν έδαφος; Έρευνα του ΟΣΔΕΛ επιχειρεί να απαντήσει σ’ αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα, χαρτογραφώντας τη βιβλιοπαραγωγή στην Ελλάδα καλύπτοντας τα τελευταία 14 χρόνια (2009-2022).
Εκδίδονται πολλά βιβλία κάθε χρόνο; Είναι ακριβό ένα βιβλίο; Θα κυριαρχήσουν τα ebooks έναντι των έντυπων; Οι εκδοτικοί προτιμούν τα μυθιστορήματα ή τα διηγήματα; Οι αυτοεκδόσεις κερδίζουν έδαφος; Έρευνα του ΟΣΔΕΛ επιχειρεί να απαντήσει σ’ αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα, χαρτογραφώντας τη βιβλιοπαραγωγή στην Ελλάδα καλύπτοντας τα τελευταία 14 χρόνια (2009-2022).
Ως πηγή για την έρευνα χρησιμοποιήθηκε η osdelnet, η βιβλιογραφική βάση του ΟΣΔΕΛ, ενώ επικεντρώνεται στα βιβλία πρώτης έκδοσης, δηλαδή στους νέους τίτλους.
– Ειδικότερα, σύμφωνα με την έρευνα και την ανάλυση που έκανε ο δημοσιογράφος – συγγραφέας Διονύσης Μαρίνος, μετά τα σοβαρά πλήγματα που δέχθηκε η βιβλιοπαραγωγή την περίοδο της οικονομικής κρίσης (το 2012 εκδόθηκαν μόλις 8.306 νέοι τίτλοι) και την εποχή της πανδημίας (το 2020 εκδόθηκαν 9.941 βιβλία), το 2021 σημειώθηκε το ιστορικό υψηλό στην έκδοση βιβλίων (12.169), ενώ και το 2022 η ανοδική τάση διατηρήθηκε.
– Συγχρόνως η έρευνα καταγράφει το ισχυρό προβάδισμα του έντυπου βιβλίου έναντι του e-book (αυτά τα 14 χρόνια, το έντυπο βιβλίο που εκδόθηκε από τους εκδοτικούς οίκους καλύπτει το 97% του συνολικού αριθμού εκδόσεων, ενώ το σύνολο της βιβλιοπαραγωγής τίτλων ηλεκτρονικών βιβλίων – ebooks είναι 10.933).
– Σε ό,τι αφορά τις θεματικές κατηγορίες τα λογοτεχνικά βιβλία κυριαρχούν αυτά τα 14 χρόνια. Μάλιστα, η επικυριαρχία τους αυξάνεται χρόνο με το χρόνο. Το 2009, τα λογοτεχνικά βιβλία κάλυπταν το 25,8% του συνόλου της βιβλιοπαραγωγής, για να φτάσουν στο «κυριαρχικό» 43,8% το 2021. Ακολουθούν οι θεωρητικές επιστήμες στη δεύτερη θέση και τα παιδικά βιβλία στην τρίτη θέση, σε όλα τα έτη.
– Σχετικά με τις τιμές των βιβλίων επισημαίνεται πως το 2009 η μέση τιμή ενός βιβλίου ήταν 19,30 ευρώ, στα χρόνια της κρίσης κατεβαίνει στα 16 ευρώ για να φτάσει στα 15,59 ευρώ το 2019 και το 2022 στα 17,16 ευρώ. Να σημειωθεί επίσης σχετικά πως το 2009 ο μέσος αριθμός σελίδων ενός βιβλίου ήταν 240 (στο χαρτόδετο) και 176 (στο σκληρόδετο), το 2015 φτάσαμε το μέσο σκληρόδετο να είναι 335 σελίδες, ενώ το 2020 σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση στα χαρτόδετα (251 σελίδες κατά μέσο όρο).
– Στις επιμέρους κατηγορίες, τα εκπαιδευτικά βιβλία είναι από αυτά που σχεδόν κάθε χρονιά αυξάνονται σε τιμή, το ίδιο -μέσες άκρες- ισχύει και για τα βιβλία των θετικών, φυσικών και εφαρμοσμένων επιστημών, ενώ τα θεωρητικά βιβλία παρουσιάζουν μια σχετική ισορροπία στην αυξομείωση τους και τα λογοτεχνικά παρουσιάζουν πτώση σε σύγκριση με το 2009.
Αύξηση στην τιμή παρουσιάζουν τα τελευταία και τα παιδικά βιβλία. Το 2022, για πρώτη φορά ξεπέρασαν το όριο των 10 ευρώ (10,14 ευρώ).
– Για την κατηγορία μεταφρασμένα και μη μεταφρασμένα διαπιστώνεται ότι το υψηλότερο μερίδιο των μεταφρασμένων έργων επί του συνόλου της βιβλιοπαραγωγής καταγράφεται το 2009 (40,4%) και το χαμηλότερο το 2014 (27,4%).
– Ως προς τα είδη της λογοτεχνίας παρατηρείται ότι τη μεγαλύτερη σταθερότητα παρουσιάζουν το θέατρο και οι λογοτεχνικές βιογραφίες. Τη μεγαλύτερη αύξηση το δοκίμιο και τα αφηγήματα. Το μυθιστόρημα και η ποίηση παρουσιάζουν διαρκή αύξηση και οι τίτλοι τους είναι σχεδόν διπλάσιοι το 2022 σε σχέση με την αρχή της περιόδου αναφοράς.
– Σε ό,τι αφορά τις «γλώσσες» της βιβλιοπαραγωγής αποτυπώνεται η κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας έναντι των άλλων στα μεταφρασμένα βιβλία της περιόδου 2009-2022. Ακολουθούν τα γαλλικά, ισπανικά, γερμανικά και ιταλικά. Αξιοσημείωτο είναι ότι η ρωσική παρουσιάζει μια συνεχή φθίνουσα πορεία, ενώ αντιθέτως αυξάνουν το μερίδιό τους η νορβηγική και η σουηδική γλώσσα.
– Ως προς τη δραστηριότητα των εκδοτικών οίκων στην κορυφή βρίσκονται οι εκδόσεις Πατάκη με 4.599 τίτλους. Ακολουθούν οι εκδόσεις Μεταίχμιο (3.668) και στην τρίτη θέση βρίσκονται οι εκδόσεις Ψυχογιός (3.595).
Τα τελευταία τρία χρόνια, όμως, ενώ οι εκδόσεις Πατάκη διατηρούν τα πρωτεία, στη δεύτερη θέση έχουν ανέβει οι εκδόσεις Ψυχογιός, στην τρίτη οι εκδόσεις Μίνωας, ενώ οι εκδόσεις Μεταίχμιο έχουν κατέβει στην τέταρτη θέση.
Άνοδο παρουσιάζουν τα τελευταία τρία χρόνια οι εκδόσεις Διόπτρα και οι εκδόσεις 24 γράμματα (σημαντική άνοδος).
– Η έρευνα εντόπισε 863 συστηματικές-ενεργές ελληνικές εκδοτικές επιχειρήσεις (βάσει παρατιθέμενων κριτηρίων για τις ανάγκες της έρευνας). Οι περισσότερες από αυτές, όπως ήταν αναμενόμενο δραστηριοποιούνται στην Αθήνα, με δεύτερη (αλλά πολύ μακριά σε ποσοστό) τη Θεσσαλονίκη. Παρόμοιο ποσοστό με τη συμπρωτεύουσα διατηρούν και οι εκδοτικοί που έχουν ως έδρα τους άλλες πόλεις της επαρχίας.
– Η έρευνα κατέγραψε επίσης αυξητική τάση στις αυτοεκδόσεις κυρίως στα λογοτεχνικά βιβλία (μυθιστορήματα, ποίηση και θέατρο).
– Επίσης, η έρευνα υπογραμμίζει την ανάδυση των ακουστικών βιβλίων (audiobook) όπου τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε το μοντέλο της πρόσβασης μέσω συνδρομής και κατάλληλων εφαρμογών. Οι νέες επενδυτικές δραστηριότητες και η πρόσφατη είσοδος σημαντικών πλατφορμών audiobooks στο ελληνικό πεδίο αναμένεται να δώσουν ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στη βιβλιοπαραγωγή του εν λόγω μορφότυπου.
