Μια Κυριακή του Μάρτη και µια Σαρακοστή
κρεµάσαµε στο χάρτη µια κόκκινη κλωστή
και δίπλα στο τιµόνι όταν γυρίσαµε
το πρώτο χελιδόνι καλωσορίσαµε.
Νίκος Γκάτσος
Γιατί χάθηκαν τα χελιδόνια της παιδικής µας ηλικίας; Που φέρναν την άνοιξη στην καρδιά µας, την τύχη και την ευτυχία στα σπίτια µας;Κάποτε, όχι πολύ παλιά, τα χελιδόνια συµβόλιζαν την ελπίδα, τη γονιµότητα, την ανανέωση, την ανάσταση. Κάθε άνοιξη οι πόλεις µας γέµιζαν µεγάλα κοπάδια πουλιών που πετούσαν χαρούµενα στον ουρανό σε τρελούς κυµατισµούς. Και ποιος δεν ένιωθε ευτυχισµένος µε αυτό το θέαµα;
Πολλές ιστορίες, πολλές παραδόσεις συνδέονται µε τα χελιδόνια. Και πόσα τραγούδια και ποιήµατα δεν έχουν γραφτεί γι’ αυτά!
Ένα ελληνικό έθιµο, που κρατάει από την αρχαιότητα, ήταν τα «Χελιδονίσµατα». Η παράδοση διατηρήθηκε στους βυζαντινούς χρόνους και διασώθηκε και κατά την περίοδο της οθωµανικής κυριαρχίας, φτάνοντας ως τις µέρες µας.
Τα «Χελιδονίσµατα» ήταν τα κάλαντα για την υποδοχή της άνοιξης και την επιστροφή των χελιδονιών. Τα συναντούσαµε σε διάφορες παραλλαγές σε πολλά µέρη της Ελλάδας όπως στην Κρήτη, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία, στη Θράκη και στα ∆ωδεκάνησα. Κάθε πρώτη Μαρτίου µικρές οµάδεςπαιδιών γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας και κρατώντας ένα ξύλινο οµοίωµα χελιδονιού, τη «χελιδόνα», ενώ κουδουνάκια συνόδευαν το τραγούδι τους:
“Ο Μάρτης ήρθε µε χαρές και µε δροσιές γεµάτος,
όλα τα έχνη τα κακά να µη φανή η φανιάντως,
όξω ψύλλοι και κοργοί, όφιδες και µποντικοί
κολισαύρες και λιακόνια,
όξω απού τ΄ αφεντικού το στρώµα.
Το χελιδόνι νάρχεται, στο σπίτι να φωλεύγει,
και να του δίδετε θροφή να παίρνει να µισέβγει
να πηαίνει εις την έρηµο, να είναι φορτωµένο,
να τρώει να ευφραίνεται κι αυτό το βλοηµένο
δώτε και µας τον κόπο µας, ό,τι είναι ο ορισµός σας
και ο Χριστός µας πάντοτε να είναι ο βοηθός σας,
χρόνους πολλούς να ζήσετε, πάντα ευτυχισµένοι
σωµατικά και ψυχικά να είστε ευτυχισµένοι.”
Που πήγαν σήµερα τα χελιδόνια; Άραγε χάθηκαν µαζί µε τους ελεύθερους χώρους, µαζί µε τη φύση; Οι έρευνες δείχνουν ότι οι πληθυσµοί των χελιδονιών που µεταναστεύουν στην Ελλάδα έχουν µειωθεί κατά 90% τα τελευταία χρόνια.
Οι λόγοι είναι πολλοί, από την ατµοσφαιρική ρύπανση και τη δραµατική µείωση των εντόµων µέχρι τους φυσικούς τους θηρευτές, όπως οι γάτες, που πολλαπλασιάστηκαν στις ελληνικές πόλεις.
Η µεγαλύτερη όµως απειλή για τα χελιδόνια είναι ο άνθρωπος. Που ξέχασε να συµβιώνει µε τα ζώα και καταστρέφει τις φωλιές για να βάλει air-condition. Ή που σκοτώνει τους νεοσσούς γιατί τον ενοχλούν τα πουλάκια που ζυγίζουν ελάχιστα γραµµάρια. Κι ας απαγορεύεται αυστηρά από το νόµο η καταστροφή των φωλιών και η θανάτωση των άγριων πουλιών. Οι πόλεις µας έγιναν αφιλόξενες για τα χελιδόνια κι αυτά σταµάτησαν να έρχονται.
Κι αν πάλι µας καλοδεχτούν και έρθουν, δεν βρίσκουν υλικά για να χτίσουν τις φωλιές τους. Γιατί χώµα δεν υπάρχει πια µέσα στα τσιµέντα που ζούµε. Γιατί εξαφανίσαµε τα πάρκα, τις αλάνες, το φυσικό περιβάλλον όπου βρίσκανε τα πουλιά λίγη λάσπη. Κι αυτό τα αποτρέπει από το να µας πλησιάζουν.
Θαυµαστά ζώα τα χελιδόνια, ξεκινούν από την Αφρική το Μάρτιο και διανύουν περίπου 10.000 χλµ πάνω από θάλασσες και ερήµους για να έρθουν σε µας. Αν γλιτώσουν από τα αρπακτικά πουλιά, τις καταιγίδες, τους δυνατούς ανέµους και τις κακουχίες. Το ταξίδι τους είναι δύσκολο και άπειροι οι κίνδυνοι.
Όσα καταφέρουν να φτάσουν ως τα µέρη µας, θα χτίσουν τις φωλιές τους, θα γεννήσουν τα αβγά τους και θα φύγουν πάλι πίσω το φθινόπωρο για τη ζεστή Σαχάρα. Τα µικρά που θα γεννηθούν εδώ θα επιστρέψουν και πάλι την επόµενη χρονιά, συχνά στην ίδια ακριβώς φωλιά, για να φτιάξουν τις δικές τους οικογένειες στον τόπο που γεννήθηκαν. Ελπίζοντας βέβαια να µην τον βρουν ρηµαγµένο.
Φέτος θα τα βοηθήσουµε λιγάκι κι εµείς, µε τα δικά µας «Χελιδονίσµατα».
Την Κυριακή 31 Μαρτίου, 11.00-14.00 στο Πάρκο των Αγίων Αποστόλων θα συναντηθούµε µε τους φίλους µας, µικρούς και µεγάλους, για να φτιάξουµε πήλινες χελιδονοφωλιές για τα πουλιά που άρχισαν να φτάνουν στην πόλη µας. Και θα βοηθήσουµε τα παιδιά να ευαισθητοποιηθούν σχετικά µε τον ερχοµό των χελιδονιών και το µακρύ και δύσκολο ταξίδι τους.
Στη διάρκεια της εκδήλωσης τα παιδιά και οι γονείς θα ενηµερωθούν για το πώς κατασκευάζονται οι φωλιές. Και αφού τις φτιάξουν, θα τις πάρουν στη συνέχεια µαζί τους για να τις τοποθετήσουν στο σχολείο ή στο σπίτι τους, προσφέροντας στα χελιδόνια έτοιµες, φιλόξενες, κατοικίες.
Η εκδήλωση θα υλοποιηθεί από κοινού µε την Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων σε συνεργασία µε την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, είναι ανοιχτή στο ευρύ κοινό και απευθύνεται σε παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας και τους γονείς τους.
Σας περιµένουµε!
