Τους τελευταίους μήνες πληροφορούμεθα από τα Μ.Μ.Ε. για αρκετά ατυχήματα και δυστυχήματα που προκαλούνται από χιονοστιβάδες, κυρίως στις Αλπεις, αλλά και σε άλλα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα της γης και μας μένει η εντύπωση πως αυτό δεν μπορεί να συμβεί στα ελληνικά βουνά και προπαντός εδώ στα Λευκά μας Ορη. Αυτή η εντύπωση είναι λανθασμένη γιατί πτώση χιονοστιβάδων μπορεί να συμβεί παντού σε όποιο ορεινό σημείο της γης συσσωρεύεται πολύ χιόνι.
Στην Ελλάδα πολλές φορές έχουν συμβεί πτώσεις χιονοστιβάδων, ιδίως στον Ολυμπο, αλλά τις πιο πολλές χωρίς σοβαρές συνέπειες ή μόνο με τραυματισμούς.
Το σοβαρότερο περιστατικό συνέβηκε στον Ολυμπο την 5-12-1976 όταν από πτώση χιονοστιβάδας σκοτώθηκαν έξι νέοι ορειβάτες ανάμεσά τους και δύο κοπέλες.
Οι τέσσερις άνδρες ήταν δυστυχώς αυτοί που λίγα χρόνια πριν είχαν έρθει ως εκπαιδευτές στην πρώτη σχολή αναρρίχησης που έγινε στα Χανιά και συγκεκριμένα στα βράχια του Καλαθά. Δύο άλλοι ορειβάτες σκοτώθηκαν από την ίδια αίτια το 1998 στο όρο Ορβηλος.
Ακομη μέσα σε αυτούς που “έμειναν” για πάντα σε ξένα βουνά και ιδίως στα Ιμαλάια, από χιονοστιβάδα σκοτώθηκαν την 22-10-85 δύο Ελληνες στην κορυφή Αναπούρνα των Ιμαλαΐων και ένας το 1976 στα Πυρηναία Ορη. Αυτά έχουν καταγραφεί μέχρι το έτος 2000 στον τόμο της ιστορίας της ορειβασίας στην Ελλάδα.
Εδώ στα Χανιά τα σημεία που πέφτουν οι περισσότερες χιονοστιβάδες είναι η χαράδρα στις Χώσες στα 1.100 υψομ. μέσα από το Μελιδόνι Αποκορώνου και αυτή στις Γούρνες μέσα από Ραμνή – Καρές Αποκορώνου στο ίδιο υψόμετρο.
Στην περιοχή Χώσες, νομίζω το 1982, μόλις ο Ανδρέας Πλατσιδάκης από Μελιδόνι είχε αποπερατώσει το χειμαδιό του αυτό καταστράφηκε από χιονοστιβάδα. Το ξανάχτισε μετά πολύ κόπου, αλλά έτσι που η πλάκα της οροφής να δέχεται τυχόν χιονοστιβάδα χωρίς να υπάρχει πρόσκρουση. Στις Γούρνες θάναι λιγότερο από δεκαετία όπου φθάνοντας εκεί από τον ορεινό δρόμο αντίκρισα ένα πρωτόγνωρο θέαμα. Δυο – τρεις πολύ μεγάλες χιονοστιβάδες που είχαν αποκολληθεί από την ανατολική πλευρά της κορυφής Σπαθί, είχαν παρασύρει τα πάντα από ξερολιθιές, κούμους και δεκάδες κυπαρίσσια που τα είχαν πετάξει στην απέναντι χαράδρα σαν σπιρτόξυλα.
Την 16-1-1996 ομάδα πεπειραμένων Γάλλων χιονοδρόμων που διέσχιζε με σκι τα Λευκά Ορη στην περιοχή Αμμουτσερά, πάνω από την Ανώπολη, σε υψόμετρο περ. 1.800 μέτρα, χτυπήθηκε από χιονοστιβάδα με αποτέλεσμα τον θάνατο από θλάση του στέρνου του Πασκάλ Πετί και τον τραυματισμό άλλου. Τον τραυματία μετέφερε ελικόπτερο, ενώ τον νεκρό κατάφεραν να “κατεβάσουν” τα μέλη του Ορειβατικού Αλέξης Αλεξίου και Γιώργος Αντωνακάκης.
Επίσης το έτος 1986, μήνα Μάρτιο, παρασύρθηκαν από χιονοστιβάδα στον Ολυμπο οι Χανιώτες ορειβάτες Αλέξης Αλεξίου, Παναγιώτης Μπουρδελής, Βαγγέλης Στυρουλάκης και Γιώργος Αντωνακάκης χωρίς άλλες συνέπειες στη χανιώτικη ομάδα, ενώ ο Παναγιώτης αντιλήφθηκε μέσα στον όγκο του χιονιού να εξέχουν τα… πόδια μιας κοπέλας από άλλο Σύλλογο και πρόλαβε και την ανέσυρε.
Αυτό ανέφερε άλλο μέλος της ομάδας γιατί ο Παναγιώτης δεν θέλησε ποτέ να μιλήσει γι’ αυτό. Τέλος, ο θρυλικός πρωταθλητής του ορειβατικού σκι Γάλλος Stefan Bross που μαζί με άλλους διέσχισε με σκι τα Λευκά Ορη από Ομαλό μέχρι Ασκύφου μέσα σε λιγότερο από έξι ώρες τον Μάρτιο του 2011 κατά τη διεθνή συνάντηση ορειβατικού σκι που οργάνωσε ο Ορειβατικός Χανίων σκοτώθηκε από χιονοστιβάδα τον Ιούνιο του 2012 στις Αλπεις. Στις Αλπεις κάθε χρόνο συμβαίνουν πάρα πολλά περιστατικά χιονοστιβάδων με δεκάδες νεκρούς και τραυματίες που όμως δεν αναφέρονται όλα από τα Μ.Μ.Ε.
Σχετικά με το θέμα αντιγράφω από το θαυμάσιο βιβλίο του Ορειβατικού Αχαρνών (1995) “Εγκόλπιον Ορειβασίας” τα ακόλουθα:
Το χιόνι που σκεπάζει το έδαφος έχει ανάλογα με την ποιότητα και την κατάσταση που βρίσκεται (υγρό, στεγνό, πούδρα, χονδρόκοκκο κ.λπ.) ορισμένη αντοχή και σταθερότητα τόσο στην πίεση όσο και στην έλξη. Η σταθερότητα του χιονιού εξαρτάται από τη συμπύκνωσή του, το μέγεθος και τη μορφή των χιονονιφάδων του καθώς και τη θερμοκρασία του.
Αν η επιφάνεια του χιονιού είναι πολύ κρύα, τότε δημιουργούνται μέσα στο χιόνι θερμοκρασιακές διαφορές. Ο κρύος αέρας που περιέχει το επιφανειακό χιόνι κατεβαίνει προς τα κάτω, ενώ ο θερμότερος και κατά συνέπεια υγρός αέρας των κάτω στρωμάτων, θερμαινόμενος από το έδαφος ανεβαίνει προς την επιφάνεια. Τώρα ανάλογα με τον τύπο, τη θερμοκρασία και το ύψος του χιονιού από το έδαφος, σχηματίζονται διαφορετικά στρώματα ανάλογα με τη συμπίεση (το “κάθισμα”) του χιονιού. Ετσι στο επιφανειακό στρώμα δημιουργούνται ανάλογα με τη μορφή και την κλίση του εδάφους “πιέσεις” και “έλξεις”. Εκεί που το έδαφος είναι Κυρτό δημιουργούνται στο χιόνι “έλξεις”, ενώ στο κοίλο “πιέσεις”. Αυτές οι δυνάμεις είναι υπεύθυνες για τη δημιουργία των χιονοστιβάδων, οι οποίες είναι σωροί χιονιού σε βουνοπλαγιές που ανάλογα με τις συνθήκες (από μόνες τους, από πάτημα ανθρώπου και ζώου, από κραδασμούς κ.λπ.) ξεκολλούν από το υπόλοιπο χιόνι και γκρεμίζονται προς τον κάμπο με μεγάλη ταχύτητα. Αυτή η ταχύτητα φθάνει τα 70 μέτρα το δευτερόλεπτο (250 χλμ./ώρα) και αναπτύσσει πιέσεις προς το τέρμα που φθάνει ως τους 70 τόνους ανά τετραγωνικό μέτρο.
Γενικά λοιπόν ο σχηματισμός των χιονοστιβάδων εξαρτάται από διάφορες επιδράσεις. Οι κύριοι παράγοντες είναι:
• Ο καιρός
• Το καινούργιο χιόνι
• Ο αέρας (όχι ο άνεμος)
• Η θερμοκρασία
• Οι διαφορές στα αλλεπάλληλα στρώματα του χιονιού
• Η μορφή του εδάφους
• Η θερμοκρασία παίζει μεγάλο ρόλο στον σχηματισμό της χιονοστιβάδας. Σε χαμηλές θερμοκρασίες κάτω των -10 είναι ο κίνδυνος αρκετός και συνεχής για πολλές ημέρες.
Απότομες υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν άμεσο κίνδυνο, που εκλείπει όμως μετά από μερικές ημέρες, έστω και αν η θερμοκρασία παραμένει υψηλή. Αυτό, γιατί το χιόνι συμπυκνώνεται γρήγορα με υψηλές θερμοκρασίες και αν δεν δημιουργήσει αμέσως χιονοστιβάδα, “κάθεται” και γίνεται ακίνδυνο. Για να μπορέσουμε όμως να εκτιμούμε στο βουνό τις πιθανότητες δημιουργίας χιονοστιβάδων απαιτούνται πολλές και συνεχείς παρατηρήσεις σε πλαγιές που έχουν την τάση να δημιουργούν χιονοστιβάδες και μεγάλη πείρα που αποκτάται μόνο με τα χρόνια.
Την άνοιξη, με τις αλλαγές της θερμοκρασίας, ο κίνδυνος χιονοστιβάδων είναι αυξημένος. Τη νύχτα και τις πρωινές ώρες που η θερμοκρασία είναι ακόμα χαμηλή η σταθερότητα του χιονιού είναι μεγαλύτερη. Τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες, λόγω της υψηλότερης θερμοκρασίας και της μεγαλύτερης υγρασίας του χιονιού, ο κίνδυνος των χιονοστιβάδων αυξάνεται.
Η χιονοστιβάδα αποτελεί πολύ σοβαρό και θανατηφόρο κίνδυνο! Δυστυχώς ο πολύς κόσμος αδιαφορεί από άγνοια και έλλειψη ενημέρωσης γι’ αυτόν τον τρομερό κίνδυνο, ο οποίος και στα ελληνικά βουνά είναι υπαρκτός, αλλά ευτυχώς λόγω του κλίματος και των χαμηλών υψομέτρων σε σχέση, με τα αλπικά βουνά, οι χιονοστιβάδες είναι σχετικά περιορισμένης έντασης.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορούμε να επαναπαυόμαστε, γιατί αν βρεθούμε μέσα σε μια έστω και μικρή χιονοστιβάδα έχουμε ήδη εμπλακεί σ’ ένα σοβαρό και πιθανότατα θανατηφόρο ατύχημα.
