Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι CHEIRANTHUS cheiri (Χείρανθος ο χείριος). Ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων. Υπάρχουν περίπου 20 είδη του φυτού στις παραμεσόγειες χώρες της Ευρώπης, στην Ασία, στα Κανάρια νησιά και τη βόρειο Αφρική.
Ο Χείρανθος μοιάζει με την Ματθιόλα και το Ερύσιμο με τα οποία διασταυρώνεται και δίνει άφθονα υβρίδια. Συμπεριλαμβάνεται στη μεγάλη αυτή ομάδα φυτών, που ονομάζονται χαρακτηριστικά “Βιολέτες”. Όλα τα λουλούδια – μέλη αυτής της μικρής οικογένειας, με την ξεχωριστή ομορφιά τους και τα μοναδικά αρώματα που διαθέτουν, έχουν κερδίσει με την αξία τους μια σημαντική θέση ανάμεσα στα καλλωπιστικά φυτά.
Το βότανο το συναντούμε στη χώρα μας με τις ονομασίες βιολέττα κίτρινη, κιτρινοβιόλα και μανιτιά. Στην Κύπρο το αποκαλούν κίτρινη Χερνιά ή Σιερινιά.
Φύεται στις νότιες περιοχές της Ευρώπης και το βρίσκουμε κοντά σε κατοικημένες περιοχές, σε τείχη και βράχους.
Είναι φυτό διετές, πολύ γνωστό σαν άνθος των κήπων. Στη φυσική της κατάσταση η κίτρινη βιολέττα είναι ποώδες, πολυετές φυτό, με θαμνώδη μορφή, ύψους 50 εκατοστών. Φύλλα επαλλάσσοντα, ακέραια και οξύληκτα. Άνθη με διάμετρο 2,5 εκατοστά, πορφυροϊώδη, πορτοκαλόχροα, καστανόχροα ή κίτρινα, πολύ μυρωδάτα, με πλάγια σέπαλα, σακοειδή στη βάση. Κέρας τετραγωνικό, με βαλβίδες, μονόνευρο και ράμφος δίλοβο στη κορυφή. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες. Εμφανίζονται κατά την Άνοιξη, γύρω στην εορτή του Πάσχα. Αφού ανοίξουν, παραμένουν ανοιχτά για να καλοδεχτούν διάφορους επικονιαστές.
Ιστορικά στοιχεία
Είναι πιθανόν το φλόγινον ή φλοξ του Θεόφραστου (Φυτών ιστορία 6,6,2,). Χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν κυρίως ως διουρητικό και εμμηναγωγό, αλλά η πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ότι είναι πιο πολύτιμο για την επίδρασή του στην καρδιά.
Στη λαϊκή ιατρική οι αγρότες χρησιμοποιούσαν την κίτρινη βιολέττα, σαν καθαρτικό, εναντίον των παθήσεων του ήπατος και σαν εμμηναγωγό.
Συστατικά -χαρακτήρας
Το φυτό περικλείει ένα θειώδες γλυκοσίδιο, την γλυκοχειρολίνη, ένα αιθέριο έλαιο και μικρές ποσότητες καρδιοτονωτικά ετεροσίδια της χειροτοξίνης (της οποίας η γενίνη είναι η στροφανθίνη) και της χειροσίδης.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούνιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς έχουν χρησιμοποιηθεί τα άνθη, οι μίσχοι και οι σπόροι του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το άνθος και οι σπόροι της κίτρινης βιολέτας είναι διουρητικοί και καρδιοτονωτικοί. Σε μικρές δόσεις το βότανο έχει καρδιοτονωτική δράση, υποστηρίζοντας την αδύνατη καρδιά όπως ακριβώς δρα και η δακτυλίτιδα (Digitalis purpurea).
Σε περισσότερες από μικρές δόσεις, ωστόσο, είναι τοξικό και έτσι σπάνια χρησιμοποιείται στη θεραπευτική.
Τα λουλούδια και τα κλαδιά δρουν ως αντιρρευματικά, αντισπασμωδικά, καρδιοτονωτικά, εμμηναγωγά, τονωτικό των νεύρων, καθαρτικό και διαλυτικό.
Το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί ακόμη για τη θεραπεία της ανικανότητας και της παράλυσης.
Οι σπόροι δρουν ως αφροδισιακό, διουρητικό, αποχρεμπτικό, στοματικό και τονωτικό.
Χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του βρογχίτιδα με ξηρό βήχα, πυρετούς και τραυματισμούς στα μάτια.
Το αιθέριο έλαιο έχει αντίστοιχες θεραπευτικές ιδιότητες. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται όμως με προσοχή επειδή οι μεγάλες δόσεις είναι τοξικές.
Παρασκευή και δοσολογία
Η κίτρινη βιολέττα δεν χρησιμοποιείται σήμερα για θεραπευτικούς σκοπούς.
Παρενέργειες
Το φυτό περιέχει τη χημική ένωση χειρανθίνη η οποία έχει ισχυρότερη καρδιοτονωτική δράση από δακτυλίτιδα.
Αν λαμβάνεται σε μεγάλες δόσεις είναι πολύ δηλητηριώδες και έτσι το φυτό αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς χωρίς την εποπτεία ιατρού.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
