Χονγκ Κονγκ: οι “ομπρέλες” εναντίον του αυταρχισμού

Xιλιάδες διαδηλωτών την περασμένη Παρασκευή, σχημάτισαν μια ανθρώπινη αλυσίδα για να διαμαρτυρηθούν για την αυξανόμενη κινεζική επιρροή στο εσωτερικό της αυτόνομης περιοχής του Χονγκ Κόνγκ, εμπνεόμενοι από τους κατοίκους των Βαλτικών χωρών τριάντα χρόνια πριν, οι οποίοι σχημάτισαν ανθρώπινες αλυσίδες στις τρείς πρωτεύουσές τους, για να διαμαρτυρηθούν ενάντια στον σοβιετικό αυταρχισμό. Η πράξη αυτή υπήρξε το επιστέγασμα μιας σειράς κινητοποιήσεων από τους κατοίκους του Χονγκ Κόνγκ, που ξεκίνησαν ήδη από τον Ιούνιο και συνεχίζονται έως και σήμερα. Ποιά είναι όμως η σημασία αυτού του λιμανιού και ποιά είναι τα αίτια των διαδηλώσεων;
Από τον 18ο αιώνα το λιμάνι του Χονγκ Κόνγκ αναπτύχθηκε ταχύτατα και εξελίχθηκε σε εμπορικό κόμβο καίριας σημασίας, κυρίως λόγω του εμπορίου οπίου προς την Ευρώπη. Το 1842 προσαρτήθηκε στην Βρετανική Αυτοκρατορία στην οποία και παρέμεινε μέχρι το 1997. Πιο συγκεκριμένα κατά την περίοδο της αποαποικιοποίησης, η τότε πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Μάργκαρετ Θάτσερ υπέγραψε με τον αρχηγό του Κομουνιστικού Κόμματος Κίνας, Ντεγκ Σιαοπίνγκ την συμφωνία παράδοσης του Χονγκ Κόνγκ  στην Κίνα το 1984. Η συμφωνία που ισχύει έως σήμερα προέβλεπε την πλήρη παραχώρηση της περιοχής μετά όμως από μια περίοδο μετάβασης 50 ετών εκκινώντας το 1997, σύμφωνα με το δόγμα μία χώρα, δύο συστήματα (one country, two systems). Έτσι θα διατηρούνταν οι περισσότερες από τις ελευθερίες, όπως οι ελευθερία της έκφρασης, του τύπου και του συνέρχεσθε, που απολάμβανε το Χονγκ Κόνγκ ως κομμάτι της Μεγάλης Βρετανίας καθώς και το χωριστό νομικό σύστημα, το νόμισμα, το διαβατήριο και η σημαία.
Η πεντηκονταετής περίοδος μετάβασης, που θα διατηρούσε την αυτονομία του Χονγκ Κόνγκ έγινε δεκτή από την Κίνα κυρίως λόγω της μεγάλης οικονομικής και εμπορικής σημασίας του λιμανιού του. Είναι γεγονός πως το 1993, το Α.Ε.Π. του Χονγκ Κόνγκ αναλογούσε στο 25% του αντίστοιχου κινεζικού αποτελώντας περιοχή ζωτικής σημασίας για την μετέπειτα ταχύρυθμη ανάπτυξη της Κίνας.  Ωστόσο η οικονομική σημασία της περιοχής άρχισε να υποβαθμίζεται τον 21ο αιώνα κυρίως λόγω της ανάπτυξης και άλλων περιοχών τόσο στα παράλια όσο και στο εσωτερικό της χώρας. Σήμερα το Α.Ε.Π. του Χονγκ Κόνγκ αποτελεί λιγότερο από το 3% της Κίνας ενώ τα 7,2 εκατομμύρια κατοίκων του έχουν αναπτύξει μια ξεχωριστή συνείδηση ταυτιζόμενοι όλο και περισσότερο με το Χόνγκ Κόνγκ και λιγότερο με την κινεζική εθνική ταυτότητα. Ο λόγος βρίσκεται κυρίως στην όλο και αυξανόμενη κινεζική επιρροή στα εσωτερικά ζητήματα της περιοχής. Η συστηματική προσπάθεια της Κίνας να απομονώσει τόσο τα αντι-κινεζικά, όσο και φιλοδυτικά και δημοκρατικά στοιχεία του Χονγκ Κόνγκ έχει προκαλέσει ένα «ντόμινο» αντιδράσεων από τους κατοίκους του. Έτσι στις αρχές του καλοκαιριού, ξέσπασε ένα νέο κύμα διαδηλώσεων κατά της κινεζικής ανάμειξης με αφορμή την πρόταση για ψήφιση ενός νομοσχεδίου από το Νομοθετικό Συμβούλιο, το νομοθετικό σώμα του Χονγκ Κόνγκ εκλεγμένο εν μέρει απευθείας από τους πολίτες, εν μέρει από εκπροσώπους του οικονομικού κόσμου και των επιχειρήσεων και  εν μέρει επιλεγμένο από το Πεκίνο, για την έκδοση κατηγορουμένων στο εσωτερικό της Κίνας και εκδίκαση των υποθέσεών τους από κινεζικά δικαστήρια σύμφωνα με τους νόμους της ενδοχώρας.  Το νομοσχέδιο θα απειλούσε έτι περισσότερο την εύθραυστη αυτονομία του Χονγκ Κόνγκ, ενώ θα ήταν σχεδόν βέβαιο πως αποτελούσε παραπέτασμα για να μπορέσει το Πεκίνο να ελέγχει τους πολίτες με αντι-κινεζικά φρονήματα. Η πρόταση του νομοσχεδίου ήρθε να προστεθεί στο σκάνδαλο με εξαφανισμένους βιβλιοπώληδες του Χονγκ Κόνγκ που πωλούσαν βιβλία κατά του Κινέζου Γενικού Γραμματέα Σι Ζιπινγκ και του Κ. Κ. Κίνας , οι οποίοι εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς στις αρχές του έτους. Ένας εκ των οποίων μάλιστα εμφανίστηκε σε κινεζική φυλακή λίγους μήνες και διατράνωνε την παραδοχή του «λάθους» του και την πίστη του στις αξίες του Κόμματος.
Οι διαδηλώσεις διογκώθηκαν ραγδαία και από μερικές χιλιάδες στην αρχή ξεπέρασαν το εκατομμύριο συμμετεχόντων τον Ιούνιο. Το «κίνημα της ομπρέλας», που πήρε το όνομά του από τις πολυάριθμες ομπρέλες που χρησιμοποιούσαν οι διαδηλωτές για να προστατευθούν από τα δακρυγόνα των αστυνομικών, πήρε γρήγορα αντι-κινεζικό ύφος, με μερικούς διαδηλωτές να φωνάζουν ακόμα και για ανεξαρτησία. Την πρώτη Ιουλίου, οι διαδηλωτές εισήλθαν στο χώρο του Νομοθετικού Συμβουλίου, γράφοντας συνθήματα υπέρ της ελευθερίας, κατά της Κίνας, κρεμώντας ακόμη και την σημαία του Χονγκ Κόνγκ επί Βρετανικής διοίκησης! Η Ειδική Επικεφαλής του Χονγκ Κόνγκ, Κάρυ Λαμ, αν και ανακοίνωσε την αναστολή της ψήφισης του νομοσχεδίου και κάλεσε για ενότητα και ηρεμία, δεν κατάφερε να αλλάξει την κατάσταση η οποία εκτραχύνθηκε  περεταίρω, με μερικούς από  τους διαδηλωτές να κάνουν 3ήμερη κατάληψη στο αεροδρόμιο του Χονγκ Κόνγκ αναστέλλοντας μεγάλο μέρος των λειτουργιών του. Το γεγονός προκάλεσε τη άμεση αντίδραση της Κίνας η οποία μίλησε ότι δεν θα ανεχθεί «σχεδόν τρομοκρατικές πράξεις» όπως αυτή και συγκέντρωσε άμεσα πολυάριθμες δυνάμεις ασφαλείας στην πόλη Σέντσεν στα σύνορα με το Χόνγκ Κόνγκ. Η δήλωση αυτή έθεσε σε επαγρύπνηση τη διεθνή κοινότητα, με πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία να κάνουν λόγω για μια επανάληψη της πλατείας Τιενανμέν στο Πεκίνο, όταν το 1989, κατά την περίοδο αποσύνθεσης της Σοβιετικής Ένωσης, χιλιάδες φοιτητών και εργαζομένων διαδήλωσαν υπέρ της δημοκρατίας και κατά του απολυταρχικού κομμουνιστικού καθεστώτος, προκαλώντας την άμεση αντίδραση του Κόμματος που κατέπνιξε με τη βία τις κινητοποιήσεις, χρησιμοποιώντας το στρατό με αποτέλεσμα εκατοντάδες, ίσως και χιλιάδες νεκρούς. Το γεγονός καλύφθηκε γρήγορα από το καθεστώς και οι λιγοστές πληροφορίες που διέρρευσαν δεν μπόρεσαν να δώσουν μια πλήρη εικόνα της κατάστασης τότε.
Ωστόσο σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αν η Κίνα επέμβει στρατιωτικά στο Χονγκ Κόνγκ δεν θα είναι σε θέση να «κρυφτεί» σε περίπτωση αιματηρών επεισοδίων. Επιπλέον αν και de juris είναι ένα εσωτερικό ζήτημα, η κατάλυση της αυτονομίας θα επέσυρε παραβίαση διμερούς συνθήκης, με αποτέλεσμα κυρώσεις από τη διεθνή κοινότητα. Τέλος η Κίνα ρισκάρει να απομονωθεί έτι περισσότερο, δίνοντας την αιτία για αύξηση των οικονομικών κυρώσεων από τις Η.Π.Α, ενώ ταυτόχρονα θα ζημιωθεί και εσωτερικά καθώς το Χόνγκ Κόνγκ εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο σημαντικά οικονομικά και χρηματοπιστωτικά κέντρα της Ασίας και κυρίως μια «διέξοδος» των κινεζικών επιχειρήσεων προς τις παγκόσμιες αγορές. Παρόλα αυτά, το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας δεν συνηθίζει να αφήνει κανένα περιθώριο αντίλογο μέσα στην χώρα, ακόμα περισσότερο όταν η περιοχή είναι τόσο κρίσιμής σημασίας. Το πιθανότερο όμως είναι η Κίνα να μη ρισκάρει τη στρατιωτική επέμβαση για κάτι που θα αποκτήσει το 2047, όταν η συμφωνία για την αυτονομία του Χονγκ Κόνγκ θα πάψει να ισχύει, αλλά θα συνεχίσει να απομονώνει αντιφρονούντες και να ελέγχει το Νομοθετικό Συμβούλιο, ενώ η ανεξαρτησία του Χονγκ Κόνγκ θα παραμείνει «όνειρο θερινής νυκτός».