Φως και σκοτάδι, τέχνη και έγκλημα, έννοιες ασύμβατες ή μπορούν να συνυπάρξουν; Ο πολυβραβευμένος κρητικός συγγραφέας και εγκληματολόγος, Χρήστος Μαρκογιαννάκης, οποίος ζει και εργάζεται στην Γαλλία, μιλά στις “διαδρομές” για την συνύπαρξη εγκλήματος και τέχνης, την διαφορετική πραγματικότητα που αντιμετωπίζει ένας συγγραφέας στην Ελλάδα και στη Γαλλία αλλά και το ενδεχόμενο κάποιο από τα βιβλία του να εξελιχθεί σε… σενάριο.
Φως και σκοτάδι, τέχνη και έγκλημα, έννοιες ασύμβατες ή μπορούν να συνυπάρξουν; Ο πολυβραβευμένος κρητικός συγγραφέας και εγκληματολόγος, Χρήστος Μαρκογιαννάκης, μιλά στο “podcast” των “Χ.ν.” για την συνύπαρξη εγκλήματος και τέχνης
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή… από τον Χρήστο που αποφασίζει να κάνει μεταπτυχιακό στην Εγκληματολογία και αντί για διδακτορικό προκύπτει… βιβλίο.
Τελείωσα τη Νομική, ξεκίνησα να δουλεύω ως δικηγόρος και κάποια στιγμή, επειδή η στείρα οπτική νομική του φαινομένου του εγκληματικού δεν μου αρκούσε, ήθελα να έχω μια οπτική γενικότερη και πιο ανοιχτή. Έτσι αποφάσισα να κάνω το πρώτο μου μεταπτυχιακό το οποίο ήταν στο Πάντειο στην Εγκληματολογία και κάποια στιγμή αργότερα, όταν έκλεισα τα 30, αποφάσισα να κάνω ένα διδακτορικό πάνω στην Εγκληματολογία, και επειδή το θέμα ήταν σχετικό με τη γαλλική ζωγραφική… το θέμα ήταν η αναπαράσταση της ανθρωποκτονίας στη γαλλική ζωγραφική του 19ου αιώνα. Δηλαδή ήθελα να συνδυάσω δύο πάθη μου. Το έγκλημα, πάθος επαγγελματικό και την τέχνη, πάθος προσωπικό. Αποφάσισα λοιπόν να πάω στο Παρίσι, να κάνω την έρευνα στα δύο μεγάλα μουσεία, στο Λούβρο και το Ορσέ, και ενώ η έρευνα αυτή προχωρούσε, έκανα παράλληλα και ένα δεύτερο μεταπτυχιακό στην Εγκληματολογία στο Παρίσι. Αποφάσισα λοιπόν ότι δεν θέλω να γράψω κάτι που να είναι στεγνά επιστημονικό και έτσι ξεκίνησε αυτή η έννοια του “crimeinart”, έγκλημα και τέχνη· έτσι βγήκε και η πρώτη συλλογή δοκιμίων για το έγκλημα στην τέχνη. Εκεί αναλύω 30 πίνακες που βρίσκονται στο μουσείο του Λούβρου και 30 πίνακες ή γλυπτά ή αρχαίους αμφορείς που βρίσκονται στο μουσείο του Ορσέ, τα οποία αναπαριστούν μυθικές, βιβλικές και ιστορικές δολοφονίες και παίζουμε ένα “cluedo” με τον αναγνώστη και έτσι εφαρμόζω τις αρχές της Εγκληματολογίας πάνω στην Τέχνη.
Η Tέχνη είναι φως… το έγκλημα είναι σκοτάδι… ήταν εύκολος ο συνδυασμός να προκύψει και να δημιουργηθεί και ο όρος “crimeinart” και να καταφέρεις να το συνδυάσεις και να το διαβάζουμε εμείς στα βιβλία σου;
Δεν ήταν αυτονόητο, γιατί όπως είπες πολύ σωστά, η Τέχνη είναι φως, είναι δημιουργία, το έγκλημα είναι καταστροφή και είναι και σκοτάδι. Ήθελα όμως να συνδυάσω αυτά τα δύο άκρα για να βρω την ισορροπία. Μία ισορροπία της ανθρώπινης ψυχής που είναι μεταξύ του ακραίου σκοταδιού και της δημιουργίας του φωτός. Έτσι προέκυψε ο όρος “crimeinart” και νομίζω ότι ήταν ένας όρος που “έπιασε” γιατί πήγε πάρα πολύ καλά και συνεχίζει να πηγαίνει πάρα πολύ καλά στη Γαλλία. Γύρισα και γυρίζω όλο τον κόσμο κάνοντας διαλέξεις πάνω σε αυτό το θέμα, για το έγκλημα όπως παρουσιάζεται στην Tέχνη και ως μία εκ των Kαλών Tεχνών όπως έλεγε ο Τόμας ντε Κουίνσι, ένας Άγγλος φιλόσοφος του 19ου αιώνα. Είναι κάτι το οποίο πραγματικά ενδιαφέρει τον κόσμο, γιατί σε πολλούς αρέσει η τέχνη αλλά δεν έχουν ποτέ σκεφτεί να την αναμείξουν με το έγκλημα και σε ακόμα περισσότερους αρέσει το έγκλημα. Είτε σε σειρές, είτε σε βιβλία, είτε σε ντοκιμαντέρ “true crime” και δεν έχει σκεφτεί ποτέ ότι το έγκλημα είναι μία από τις εμπνεύσεις των Καλών Τεχνών εδώ και χιλιετίες.
« Είναι τελείως διαφορετική η πραγματικότητα για έναν συγγραφέα στην Ελλάδα από ότι στην Γαλλία»
Ξενίζει ότι το έγκλημα είναι έμπνευση;
Όχι δεν ξενίζει, γιατί αν πάρουμε ήδη από τα πρώτα κείμενα, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια παραδείγματος χάριν, είναι γεμάτα εγκλήματα. Αν πάρουμε τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες, είναι γεμάτες εγκλήματα, η Βίβλος είναι γεμάτη εγκλήματα. Γι’ αυτό και για πολλούς αιώνες οι τρεις βασικότερες πηγές έμπνευσης των καλλιτεχνών – και γι’ αυτό βλέπουμε και τόσες φονικές αναπαραστάσεις – ήταν η Βίβλος, η ελληνορωμαϊκή μυθολογία και η Ιστορία. Και οι τρεις γεμάτες αίμα. Γι’ αυτό και όλα τα μουσεία, όπου και να πάμε, πάντα έχουν κάποια αναπαράσταση εγκλήματος.
Το βραβευμένο με το βραβείο του Var, “Στον 5ο όροφο της Νομικής”, είναι το αγαπημένο σου βιβλίο; Μπορεί ένας συγγραφέας καταρχάς να έχει αγαπημένο βιβλίο;
Να πω το εξής. Στη Γαλλία ξεκίνησα να γράφω το 2017 και έχω το 7ο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο, ενώ στην Ελλάδα κυκλοφορούν τρία μόνο και θα κυκλοφορήσει το τέταρτο του χρόνου. Στην Ελλάδα λοιπόν κυκλοφορεί το “Στον 5ο όροφο της Νομικής”, το “Θάνατος επί σκηνής” που κυκλοφόρησε φέτος και το “Μυθιστόρημα με κλειδί” το οποίο, νομίζω μεταξύ των τριών αυτών βιβλίων, αγαπώ λίγο περισσότερο και φάνηκε ότι το έχουν αγαπήσει και οι αναγνώστες ακόμα περισσότερο, γιατί το βιβλίο αυτό κέρδισε το βραβείο Μεσογειακού Αστυνομικού Μυθιστορήματος, το οποίο είναι μία αρκετά μεγάλη διάκριση. Και είμαι πάρα πολύ χαρούμενος για’αυτό.
Υπάρχει ενδεχόμενο κάποιο από τα βιβλία να τα δούμε σε μεταφορές τηλεοπτικές ή κινηματογραφικές;
Θα ήταν μεγάλη χαρά, αλλά δεν είναι αυτοσκοπός. Και επειδή ζω στη Γαλλία εδώ και πολλά χρόνια, η οποία είναι μεγάλη παραγωγός και τηλεοπτικού και κινηματογραφικού περιεχομένου, έχει μία πολύ υψηλή ποιότητα σε όσα κάνει και έτσι με έχει κάνει κι εμένα πολύ αυστηρό κριτή. Δεν σας κρύβω ότι μου έχουν γίνει προτάσεις, τις οποίες έχω απορρίψει, γιατί δεν θέλω να γίνει κάτι μόνο για να γίνει. Αλλά να γίνει κάτι το οποίο είναι αντάξιο και της λογοτεχνικής μου δουλειάς, αλλά και κάτι το οποίο ο αναγνώστης και τώρα ο θεατής θα το δει και θα πει ότι δεν έχασε τον χρόνο του παρακολουθώντας το.
Είναι τα βραβεία μία αναγνώριση για έναν συγγραφέα; Ενας αυτοσκοπός; Είναι μία ώθηση για κάτι καλύτερο; Υπάρχει “ταβάνι”;
Είναι μία αναγνώριση σαφώς και είναι και μία χαρά. Βέβαια η μεγαλύτερη χαρά είναι τα καλά λόγια των αναγνωστών κι αυτό δεν είναι ένα κλισέ. Χωρίς αναγνώστες δεν υπάρχει συγγραφέας. Ακόμα και αν κάποιο βιβλίο έχει βραβευτεί αλλά δεν έχει αγαπηθεί από τους αναγνώστες, δεν δημιουργεί τα χαρούμενα συναισθήματα που θα ήθελε να έχει ένας συγγραφέας από τέτοιες βραβεύσεις. Η αλήθεια είναι ότι έχω τη χαρά να έχω κερδίσει και το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνικού Δοκιμίου στη Γαλλία, το βραβείο της Ακαδημίας VAR, και το Μεσογειακό Βραβείο. Αυτό όμως που μετράει είναι η αγάπη των αναγνωστών. Όσο για τον αν υπάρχει ταβάνι, έχω την αίσθηση, επειδή με κάθε βιβλίο γινόμαστε και καλύτεροι, αναρωτιέμαι τι συναισθήματα δημιουργούνται σε όσους με το πρώτο ή το δεύτερο βιβλίο τους έχουν κερδίσει ένα τεράστιο βραβείο;
Ζεις στη Γαλλία πάρα πολλά χρόνια, έχουν εκδοθεί όμως βιβλία σου στα ελληνικά, έχεις γεννηθεί και μεγαλώσει στην Κρήτη. Έχεις εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας. Πιο εύκολο ή δύσκολο είναι να είσαι συγγραφέας στην Ελλάδα ή στη Γαλλία;
Είναι τελείως διαφορετική η πραγματικότητα για έναν συγγραφέα στην Ελλάδα από ότι στη Γαλλία. Στη Γαλλία έχω τη χαρά να μπορώ να ασχολούμαι μόνο και αποκλειστικά με αυτό. Η πραγματικότητα για έναν συγγραφέα είναι τελείως διαφορετική και υπάρχει μία ιδιαιτερότητα. Στη Γαλλία υπάρχει “πολιτική βιβλίου”, η οποία δεν νομίζω ότι υπάρχει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχουν φεστιβάλ βιβλίου κάθε Παρασκευοσαββατοκύριακο στα οποία πληρώνεσαι για να πας. Επομένως αν κάποιος συγγραφές θέλει – κι εγώ το θέλω, γιατί είναι και ένα διάλειμμα στην απομόνωση της συγγραφής – περνάω σχεδόν όλα μου τα Σαββατοκύριακα σε κάποιο φεστιβάλ, τα οποία χρηματοδοτούνται. Η λεγόμενη πολιτική βιβλίου στη Γαλλία σπρώχνει τους αναγνώστες να αγοράσουν βιβλία, αλλά και τους συγγραφείς να γνωρίσουν και να έρθουν κοντά στους αναγνώστες.
Είναι μία τελείως διαφορετική πραγματικότητα, η οποία μου επιτρέπει να ζω από την πένα μου και από τα παρελκόμενα, όπως διαλέξεις, φεστιβάλ βιβλίου κ.λπ.
Κλείνοντας, τι θα συμβουλεύατε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με τη συγγραφή;
Να διαβάζει πολύ. Κανένας δεν μπορεί να γίνει συγγραφέας, αν δεν είναι φανατικός αναγνώστης. Να μη διαβάζει μόνο το είδος του. Να διαβάζει τα πάντα. Να επιμένει. Γιατί είναι πολύ σπάνιο την πρώτη φορά που θα στείλει κάποιος ένα χειρόγραφό σε εκδοτικό οίκο να του πουν «μπράβο, είναι καταπληκτικό, φέρε να το εκδώσουμε…». Επομένως, ανάγνωση, υπομονή, επιμονή, αφοσίωση, να συνεχίσει να γράφει και να δημιουργεί περισσότερο.
Το site του συγγραφέα είναι το : www.ChristosMarkogiannakis.com
