Ενώ η καινοτομία είναι η δύναμη που οδηγεί σε τεχνολογικά επιτεύγματα και στις επιτυχίες του πολιτισμού μας, παραμένει ακόμα μη κατανοητή. Εάν έξυπνα κοιτάξουμε μέσα από την ανθρώπινη ιστορία μπορούμε να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τις συνθήκες που δημιουργούν την ευημερία. Η καινοτομία είναι μια διαδικασία η οποία βασίζεται τη συνεργασία και στην ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών.
Oι ηγεσίες, οφείλουν να κυβερνούν με σύνεση φροντίζοντας τις ανάγκες του λαού επιμένοντας να επικρατεί, σεβασμός στους κανόνες λειτουργίας της κοινωνίας και στις ιστορικές αξίες και παραδόσεις. Οι αξίες ενός λαού έχουν κορυφαία σημασία για το μέλλον. Ο ηγέτης οφείλει να χτίζει πάνω σε αυτό που υπήρχε πριν από αυτόν. Η δημοκρατία από μόνη της δεν εξασφαλίζει ανάπτυξη, χρειάζεται να υπάρχει σεβασμός στους κανόνες λειτουργίας της κοινωνίας και συνετή διακυβέρνηση που εξασφαλίζει και την δημοκρατία.
Καθώς το 2023-24 οδεύουμε προς το τέλος ενός τριακονταετή αναπτυξιακού κύκλου, οι εποχές που έρχονται θα είναι ριζικά διαφορετικές από αυτές που έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα. Οι δημογραφικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές και τεχνολογικές εξελίξεις πρόκειται να διαμορφώσουν τους άξονες πάνω στους οποίους ο κόσμος θα ζήσει τις επόμενες δεκαετίες. Οι εξελίξεις αυτές, ατομικά και σε επίπεδο κρατών, θα δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες που θα ωφελήσουν τις κοινότητες και τα κράτη, βελτιώνοντας τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε και τον τρόπο με τον οποίο ευημερούμε. Παράλληλα όμως οι εξελίξεις αυτές θα δημιουργήσουν νέες προκλήσεις αφού θα δοκιμάσουν την ικανότητα των κυβερνήσεων, και των οικονομιών να προσαρμοστούν, κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να μπορέσουν να συμμετάσχουν στον επόμενο ανοδικό οικονομικό κύκλο. Η Ελλάδα θα πρέπει να αναπτύξει το δικό της όραμα για να μπορέσει να γίνει μια ισχυρή και ευημερούσα χώρα.
H συνολικής ισχύς μιας χώρας προκύπτει από τον ανάπτυξη μερικών παραμέτρων/δυνάμεων με την ακόλουθη σειρά: η εκπαίδευση, η εφευρετικότητα και η ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών, η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και υπηρεσιών στις παγκόσμιες αγορές, η οικονομική παραγωγή, το μερίδιο στο παγκόσμιο εμπορίο, η στρατιωτική δύναμη, η ισχύς του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τις κεφαλαιαγορές και η δύναμη του νομίσματος.
Η εκπαίδευση είναι βασικός παράγοντας για την μακροχρόνια ισχύ. Η καλύτερη εκπαίδευση συνήθως οδηγεί σε αυξημένη ανάπτυξη της καινοτομίας και της τεχνολογίας.
Οι πολίτες μιας χώρας, πρέπει να έχουν ισχυρή εκπαίδευση, που δεν είναι μόνο η διδασκαλία γνώσεων και δεξιοτήτων, αλλά και ο ισχυρός χαρακτήρας, η ευγένεια, η εργασιακή ηθική, η ανάπτυξη ανθρώπινων σχέσεων, η ανάπτυξη αρετών, η συνεργασία, η προσφορά στην κοινωνία κλπ., τα οποία παρέχουν σεβασμό για τους κανόνες και τους νόμους, τάξη στην κοινωνία, χαμηλή διαφθορά και τους δίνει τη δυνατότητα να ενωθούν πίσω από έναν κοινό όραμα και να συνεργαστούν αρμονικά.
Η πρόσβαση και η επέκταση της γνώσης και η βελτίωση των ατομικών ικανοτήτων των πολιτών αποτελούν θεμελιώδεις προϋποθέσεις ώστε μια χώρα να γίνει καινοτόμος και να αναπτυχθεί. Η διατήρηση των νεών στην χώρα, η απορρόφηση ταλέντων που έρχονται από διάφορες περιοχές και εθνότητες, δίνουν βάθος στο αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό που είναι απαραίτητο για κάθε προσπάθεια κατάκτησης κορυφαίων αναπτυξιακών στόχων. Αναγκαίο όμως είναι η αναζήτηση καινούργιων μεθόδων δράσης, καινοτομιών και εγκατάλειψης του παλιού ακόμα και για το απλό εργατικό δυναμικό. Χωρίς επιτεύγματα στη γνώση, στις επιστήμες και στην τεχνολογία το μέλλον είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Τα επόμενα χρόνια θα αυξηθεί ο παγκόσμιος ανταγωνισμός και τα βασικά στοιχεία της τεχνολογίας που δίνουν τεχνολογική υπεροχή όπως είναι το ταλέντο, η γνώση και οι αγορές θα αναδείξουν ενδεχομένως νέους τεχνολογικούς ηγέτες.
Ο θρίαμβος θα έρθει μόνο μέσα από την ενσωμάτωση του καινούργιου. Θα πρέπει να αφυπνιστεί ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας σχετικά με τις χρήσεις στην καθημερινή ζωή, της τεχνητής νοημοσύνης, της τρισδιάστατης εκτύπωσης, της τεχνολογίας νέων υλικών, της βιοτεχνολογίας και άλλων τεχνολογιών της 4ης τεχνολογικής επανάστασης. Η τεχνητή νοημοσύνη με την επινόηση «έξυπνων αυτόνομων» λιγότερο δαπανηρών αμυντικών συστημάτων (σμήνη drones κλπ.), με την ενίσχυση της συνεργασίας σε θέματα ασφάλειας, τεχνολογίας και αμυντικής ικανότητας μπορεί να ισχυροποιήσει την χώρα και να απασχολήσει σημαντικά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό. Στην νέα εποχή της «οικονομίας των δεδομένων» (Data economy), οι ψηφιακές τεχνολογίες και οι αλγόριθμοι θα χρησιμοποιηθούν στην εκτέλεση σύνθετων εργασιών χωρίς ανθρώπινη καθοδήγηση.
Ο κόσμος γίνεται πολυεπίπεδος, αλλάζει, υιοθετεί διαφορετικά σχήματα και πορείες. Η πολυποικιλότητα είναι χαρακτηριστικό της χώρας μας και είναι πλούτος. Ο καθένας πρέπει να έχει την ευκαιρία να δοκιμάσει τις ιδέες και την ικανότητά του. Κανείς όμως δεν θα πρέπει να εγκαταλείπεται, αν αποτύχει.
Χρειάζεται ένα νέο πνεύμα καινοτομίας. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναλάβουν περισσότερο ρίσκο. Οι εργαζόμενοι χρειάζεται να δουλέψουν πιο έξυπνα και η κυβέρνηση χρειάζεται να ωθήσει την ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών η οποία πάντοτε ήταν το καύσιμο τις αναπτυξιακές περιόδους.
Ο ρόλος του ηγέτη πρέπει να είναι αυτός του παραδείγματος, του σωστού σχεδιασμού, της επιμονής και της υπομονής. Πρέπει αυτός να δείχνει τον δρόμο, να χαράσσει την πορεία και να μένει αταλάντευτος μέχρι το τέλος. Ο ηγέτης οφείλει να περιγράφει πλήρως και ξεκάθαρα με ζωηρά χρώματα το όραμά του για το μέλλον του τόπου, να μετασχηματίζει το όραμα αυτό σε πολιτικές ώστε να πεισθεί ο λαός να το ακολουθήσει και τελικά να τους εμπνεύσει, έτσι ώστε να συμβάλουν με την ατομική τους προσπάθεια στην εφαρμογή του οράματος.
Το 2023 οι ψηφοφόροι αναμένουν το όραμα ης Ελλάδος!
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
