«Χρειάζεται ανοιχτός ορίζοντας για την τέχνη και για να τη γεννήσεις και για να την επικοινωνήσεις» λέει στις “διαδρομές” η ηθοποιός και σκηνοθέτης Σοφία Δερμιτζάκη που απόψε στις 9 το βράδυ παρουσιάζει στον Χώρο Τέχνης και Θεάτρου YouCa στα Χανιά την παράσταση “Γράμματα σ’ ένα φίλο Γερμανό” του Αλμπέρ Καμύ.
«Οι επιλογές μας σίγουρα μας καθορίζουν, το ίδιο και οι ανάγκες μας. Δυστυχώς οι ανάγκες μας ήταν επίπλαστες για μεγάλο χρονικό διάστημα
κι έτσι δεν γνωρίζω, πόσο εύκολο θα ήταν να γειωθούμε ξανά και να κοιτάξουμε μέσα μας»
Ο θεατρικός μονόλογος, που ερμηνεύει και σκηνοθετεί η ίδια στηρίζεται σε τέσσερις επιστολές του Αλμπέρ Καμύ σε έναν φανταστικό φίλο του Γερμανό, γραμμένες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα «Γράμματα σε ένα φίλο Γερμανό» αποτελούν ένα άτυπο μανιφέστο του συγγραφέα, στο οποίο διακηρύττει τη δύναμη της ανθρωπιάς και του πνεύματος, καταδικάζοντας ταυτόχρονα το παράλογο που φέρει ο πόλεμος, το μίσος, η αδιαλλαξία. Με γλώσσα ευγενή, που μετουσιώνεται θαυμαστά σε ένα αιχμηρό κατηγορώ, ο Καμύ υπενθυμίζει πώς σε περιόδους κρίσης ο αποπροσανατολισμός και η σύγχυση εύκολα κυριαρχούν. Για την επικαιρότητα του έργου και τις ιδέες που πραγματεύεται μιλήσαμε με την Σοφία Δερμιτζάκη στην συνέντευξη που ακολουθεί…
Τι αποτέλεσε την αφορμή για να επιλέξετε το συγκεκριμένο κείμενο του Καμύ;
Το κείμενο αυτό έπεσε στα χέρια μου πριν περίπου τρία χρόνια. Διαβάζοντάς το, ένιωσα ότι έχω ένα κείμενο που γράφτηκε σήμερα κι αυτή ήταν και η σπουδαιότητά του και η αξία του. Είναι ένα βαθύ κατηγορώ στη ναζιστική Γερμανία και στον τρόπο που αντιμετώπιζαν οι Γερμανοί την Ευρώπη, αλλά και όλο τον κόσμο. Μιλάει για μια Ευρώπη που έχει χάσει τις πνευματικές και ηθικές της αξίες, και η οποία είναι βουτηγμένη στην απελπισία και τη βαρβαρότητα του πολέμου. Με την Ευρώπη, σήμερα, να πρέπει να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητα, το ρόλο και την ποιότητά της στον παγκόσμιο χάρτη, το έργο του Καμύ είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Με τη διαφορά ότι, αυτή τη φορά, αυτό το κύμα του φασισμού βλέπουμε να ίπταται πάνω από ολόκληρο τον κόσμο και να υπερκαλύπτεται από δημοκρατίες, που ολοένα και περισσότερο αποτελούν κακέκτυπα δημοκρατίας.
Ο Καμύ θα απευθυνόταν στον ίδιο παραλήπτη και σήμερα;
Θα μπορούσε κανείς να πει ότι θα απευθύνονταν στον ίδιο παραλήπτη. Θα ήταν όμως μια άποψη κενή και επιφανειακή, κατά τη γνώμη μου. Ακόμα και στο έργο του αυτό ο Καμύ έχει δώσει πανανθρώπινες και παγκόσμιες διαστάσεις. Στην εισαγωγή του βιβλίου του γράφει ότι “κάθε αναγνώστης που θελήσει να διαβάσει τα Γράμματα σε ένα φίλο Γερμανό πρέπει να τα διαβάσει ως ντοκουμέντο του αγώνα ενάντια στη βία”.
Ερμηνεύετε και παράλληλα σκηνοθετείτε μαζί με την Στέλλα Κουφάκη. Δύσκολο ή εύκολο εγχείρημα ο διπλός αυτός ρόλος που αναλάβατε;
Ένας μονόλογος είναι μια πολύ μοναχική διαδικασία. Είσαι μόνος, δεν έχεις πού να πιαστείς και να σωθείς, παρά μόνο από τον ίδιο σου τον εαυτό. Είναι μια ισορροπία λεπτή. Χρειάζεται απόλυτη προσήλωση και γείωση σε αυτό που καλείσαι να κάνεις. Επιπλέον, είναι πιο δύσκολο να κρατήσεις το ενδιαφέρον του κοινού. Το βασικότερο κομμάτι στη σκηνοθεσία είναι το όραμα που έχεις όταν διαβάζεις ένα έργο. Ξεκινάς από αυτό και προσπαθείς να το κάνεις θεατρική πράξη. Θα ήταν πολύ δύσκολο, βέβαια, να παίζεις και να σκηνοθετείς μόνος σου, γιατί αυτό που έχεις στο μυαλό σου ως ερμηνεία πολλές φορές δεν μπορεί να περάσει κάτω, όπως λέμε. Χρειάζεται ένα εξωτερικό καθαρό μάτι. Η σκηνοθεσία, λοιπόν, έγινε σε συνεργασία με τη Στέλλα την Κουφάκη. Και όταν έχεις κοινή υφή και κοινά οράματα με το συνεργάτη σου, όπως εγώ με τη Στέλλα, τα πράγματα γίνονται πιο εύκολα.
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες, επιστρέφουν από την Αθήνα αλλά και από το εξωτερικό, προσπαθώντας να παραγάγουν πολιτισμό στην πόλη τους. Πώς βλέπετε αυτήν την τάση;
Τις περισσότερες φορές, αυτό συμβαίνει εξ’ ανάγκης, αλλά είναι πια και τόσο αναγκαίο για την επαρχία. Πιστεύω ότι αρχίζουν και γίνονται σπουδαία καλλιτεχνικά γεγονότα στην επαρχία και ειδικά στην Κρήτη. Έχει δημιουργηθεί ένας σημαντικός πυρήνας. Θα ήταν όμως στενάχωρο αυτός ο πυρήνας να εγκλωβιστεί μόνο στην επαρχία. Πρέπει να βγει από τα όρια της εκάστοτε πόλης, να ταξιδέψει και να επιστρέψει για να δημιουργήσει πάλι. Χρειάζεται ανοιχτός ορίζοντας για την τέχνη και για να τη γεννήσεις και για να την επικοινωνήσεις.
Η κρίση έχει επηρεάσει το Θέατρο και τους ηθοποιούς;
Στον κλάδο μας πάντα υπήρχε κρίση. Την έχουμε συνηθίσει, ακόμα και τώρα που τα μεροκάματα είναι μικρότερα και δεν υφίστανται ουσιαστικά συμβάσεις, για τους ηθοποιούς. Το θετικό είναι ότι εμείς παλεύαμε πάντα με τις αντιξοότητες και οι αντιξοότητες είναι για αυτούς που τις “μπορούν”. Το δεύτερο θετικό είναι ότι νομίζω ο κόσμος έχει περισσότερη ανάγκη να παρακολουθεί παραστάσεις και μάλιστα πιο ποιοτικές.
“Ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας” έγραφε ο Καμύ. Πιστεύετε ότι θα καταφέρουμε να βγούμε από αυτήν την δεινή πολίτικο-οικονομική κρίση;
Ευελπιστώ να συμβεί, πριν καταστραφούν όλα! Βρισκόμαστε σε μια πολύ κρίσιμη καμπή της ιστορίας. Οι επιλογές μας σίγουρα μας καθορίζουν, το ίδιο και οι ανάγκες μας. Δυστυχώς οι ανάγκες μας ήταν επίπλαστες για μεγάλο χρονικό διάστημα κι έτσι δεν γνωρίζω, πόσο εύκολο θα ήταν να γειωθούμε ξανά και να κοιτάξουμε μέσα μας.
Ποια είναι τα μελλοντικά σας θεατρικά σχέδια;
Πολλά όνειρα, που προσπαθούμε να τα κάνουμε σχέδια και κατόπιν πράξη. Η παράσταση “Γράμματα σε ένα φίλο Γερμανό” θα ταξιδέψει τον Μάιο, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, κατόπιν πρόσκλησής του. Παράλληλα, σκηνοθετώ την παράσταση “Μη σκοτώνεις τη μαμά” της Σάρλοτ Κήτλυ, που παρουσιάστηκε ήδη στο Ηράκλειο και τώρα θα ταξιδέψει κι εκείνη και για το φθινόπωρο υπάρχουν κάποιες σκέψεις, που βρίσκονται στην ωρίμανση τους.
