Η Χρηματοδοτική Μίσθωση (Financial Leasing) αποτελεί μια σύγχρονη εναλλακτική μορφή μέσο-μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης επιχειρήσεων για την απόκτηση παγίων περιουσιακών στοιχείων, δηλαδή ακινήτων, μεταφορικών μέσων και εξοπλισμού για επαγγελματική χρήση.
Ο μισθωτής μισθώνει από μια (συνήθως, αλλά όχι απαραίτητα) εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης ένα ενσώματο περιουσιακό στοιχείο, κινητό ή ακίνητο, για συγκεκριμένη χρονική περίοδο και στο τέλος της περιόδου αυτής έχει την δυνατότητα, με μονομερή δήλωση, να το αγοράσει σε προσυμφωνημένο τίμημα (δικαίωμα προαίρεσης). Το μίσθωμα υπολογίζεται στη βάση όπου στη διάρκεια της μίσθωσης καλύπτονται τα έξοδα αγοράς και το κέρδος της εταιρείας χρηματοδοτικής μίσθωσης. Αντίθετα με ότι συμβαίνει στην λειτουργική μίσθωση, στη χρηματοδοτική μίσθωση μεταφέρονται όλοι οι κίνδυνοι και τα οφέλη που προκύπτουν από την ιδιοκτησία του περιουσιακού στοιχείου από τον εκμισθωτή στο μισθωτή.
Με την υποχρεωτική εφαρμογή του Ν. 4308/2014 (Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ), συναφείς ρυθμίσεις και άλλες διατάξεις) για περιόδους που αρχίζουν την ή μετά την 1.1.2015, η λογιστική νομοθεσία εναρμονίστηκε σε μεγάλο βαθμό με την διεθνή πρακτική που ακολουθείται για αρκετά χρόνια ως προς το θέμα αυτό.
Σύμφωνα λοιπόν με τον ορισμό που παρατίθεται στο Παράρτημα Α του Ν. 4308/2014 παραδείγματα καταστάσεων οι οποίες μεμονωμένα ή σε συνδυασμό θα μπορούσαν να συνεπάγονται την κατάταξη μιας μίσθωσης ως χρηματοδοτικής, είναι τα εξής:
α) Η μίσθωση μεταβιβάζει την κυριότητα του περιουσιακού στοιχείου στο μισθωτή κατά τη λήξη της μισθωτικής περιόδου.
β) Ο μισθωτής έχει το δικαίωμα αγοράς του περιουσιακού στοιχείου σε τιμή που αναμένεται να είναι επαρκώς χαμηλότερη από την εύλογη αξία κατά την ημερομηνία
άσκησης του δικαιώματος, έτσι ώστε, κατά την έναρξη της μίσθωσης, να θεωρείται ευλόγως βέβαιο ότι το δικαίωμα θα ασκηθεί.
γ) Η διάρκεια της μίσθωσης εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής ζωής του περιουσιακού στοιχείου, έστω και αν ο τίτλος κυριότητας δεν μεταβιβάζεται.
δ) Κατά την έναρξη της μίσθωσης, η παρούσα αξία των ελάχιστων καταβολών μισθωμάτων, καλύπτει ουσιωδώς το σύνολο της εύλογης αξίας του μισθωμένου περιουσιακού στοιχείου.
ε) Τα μισθωμένα περιουσιακά στοιχεία είναι ειδικής φύσης, ώστε μόνον ο μισθωτής να μπορεί να τα χρησιμοποιεί χωρίς να απαιτούνται σοβαρές τροποποιήσεις.
Ενδείξεις καταστάσεων οι οποίες μεμονωμένα ή σε συνδυασμό θα μπορούσαν επίσης να συνεπάγονται την κατάταξη μιας μίσθωσης ως χρηματοδοτικής είναι οι εξής:
α) Εάν ο μισθωτής έχει το δικαίωμα να ακυρώσει τη μίσθωση, οι ζημίες του εκμισθωτή που συνδέονται με την ακύρωση καλύπτονται από το μισθωτή.
β) Κέρδη και ζημίες από τη διακύμανση της εύλογης αξίας του υπολείμματος ανήκουν στο μισθωτή.
γ) Ο μισθωτής έχει τη δυνατότητα να παρατείνει τη μίσθωση με μίσθωμα σημαντικά χαμηλότερο από τα τρέχοντα μισθώματα της αγοράς.
H λογιστική αντιμετώπιση της χρηματοδοτικής μίσθωσης (άρθρο 18 παρ. 5, περ. α & β του N. 4308/2014) είναι η εξής:
Ένα περιουσιακό στοιχείο που περιέρχεται στον μισθωτή με χρηματοδοτική μίσθωση αναγνωρίζεται ως περιουσιακό στοιχείο της εταιρείας με το κόστος κτήσης που θα είχε προκύψει εάν το στοιχείο αυτό είχε αγοραστεί, με ταυτόχρονη αναγνώριση ισόποσης υποχρέωσης προς την εκμισθώτρια εταιρεία. H υποχρέωση χρηματοδοτικής μίσθωσης αντιμετωπίζεται ως δάνειο, το δε μίσθωμα διαχωρίζεται σε χρεολύσιο, το οποίο μειώνει το δάνειο, και σε τόκο που αναγνωρίζεται ως χρηματοοικονομικό έξοδο. Παράλληλα ο μισθωτής διενεργεί αποσβέσεις επί του μισθωμένου στοιχείου όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα ιδιόκτητα περιουσιακά στοιχεία. Εδώ παρατηρείται το φαινόμενο (κατ’ εφαρμογή της βασικής αρχής «η ουσία υπεράνω του νομικού τύπου» στη σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων), της απεικόνισης στο ενεργητικό μιας εταιρείας ενός περιουσιακού στοιχείου του οποίου ο νόμιμος τίτλος ιδιοκτησίας ανήκει σε τρίτο μέρος (εταιρεία χρηματοδοτικής μίσθωσης).
Από την πλευρά του εκμισθωτή, τα περιουσιακά στοιχεία που εκμισθώνονται σε τρίτους δυνάμει χρηματοδοτικής μίσθωσης εμφανίζονται αρχικά ως απαιτήσεις με ποσό ίσο με την καθαρή επένδυση στη μίσθωση. Μεταγενέστερα η απαίτηση χρηματοδοτικής μίσθωσης αντιμετωπίζεται ως χορηγηθέν δάνειο, το δε μίσθωμα διαχωρίζεται σε χρεολύσιο, το οποίο μειώνει το δάνειο, και σε τόκο που αναγνωρίζεται ως χρηματοοικονομικό έσοδο.
Πώληση περιουσιακών στοιχείων που στη συνέχεια επαναμισθώνονται με χρηματοδοτική μίσθωση(Sale and lease back) λογιστικά αντιμετωπίζεται από τον πωλητή ως εγγυημένος δανεισμός. Το εισπραττόμενο από την πώληση ποσό αναγνωρίζεται ως υποχρέωση η οποία μειώνεται με τα καταβαλλόμενα χρεολύσια, ενώ οι σχετικοί τόκοι αναγνωρίζονται ως χρηματοοικονομικό έξοδο. Τα πωληθέντα στοιχεία συνεχίζουν να αναγνωρίζονται στον ισολογισμό ως περιουσιακά στοιχεία (άρθρο 18, παρ. 5, περ. γ. N. 4308/2014).
Ο φορολογικός χειρισμός των χρηματοδοτικών μισθώσεων περιγράφεται στον Ν. 4172/2013. Συγκεκριμένα στο άρθρο 24 παρ. 1 περ. β ορίζεται ότι οι φορολογικές αποσβέσεις των στοιχείων του ενεργητικού εκπίπτουν από τον μισθωτή, σε περίπτωση χρηματοδοτικής μίσθωσης, κατά την έννοια του Ν. 4308/2014, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο νόμο αυτόν. Με την διάταξη αυτή εναρμονίζεται πλήρως ο ορισμός που χρησιμοποιείται στο φορολογικό νομοθετικό πλαίσιο με αυτόν των Ε.Λ.Π. Ωστόσο τα ανωτέρω ισχύουν για τις συμβάσεις που συνάπτονται από 1.1.2018 και μετά (ΠΟΛ. 1147/2018).
Για συμβάσεις που έχουν συναφθεί πριν την έναρξη ισχύος του παρόντος Κώδικα (ήτοι μέχρι 31.12.2013) έχουν εφαρμογή τα οριζόμενα στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος που κυρώθηκε με το άρθρο του ν. 2238/1994 (Α’ 151), μέχρι τον χρόνο λήξης αυτών. Στη περίπτωση αυτή οι φορολογικές αποσβέσεις εκπίπτονται από τον ιδιοκτήτη – εκμισθωτή.
Τέλος για συμβάσεις που συνήφθησαν από 1.1.2014 και μέχρι την 31.12.2017, οι φορολογικές αποσβέσεις εκπίπτονται από τον μισθωτή αν και μόνο αν συνέτρεχαν διαζευκτικά ή αθροιστικά οι προϋποθέσεις της προϊσχύουσας μέχρι τότε παρ. 2 του αρ. 24 του Ν. 4172/2013
