Χριστιανισμός και αμερικανική πολιτική

STANLEY  HAUERWAS
Καθηγητής Θεολογίας
στο Πανεπιστήμιο Duke
Εκδόσεις «ΕΝ ΠΛΩ»
Εισαγωγή-Μετάφραση
Σχόλια   Ιωάννης Μπέκος

ΜΙΑ KΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗΣ
Ένα βιβλίο ριζοσπαστικό για όλο τον σημερινό χριστιανισμό που το παρουσιάζουμε σήμερα στη συγκυρία της μεγάλης κρίσης Χριστιανισμού Ανατολής και Δύσης.
Ένα βιβλίο που το έγραψε ο πιο σημαντικός σύγχρονος καθηγητής της θεολογίας στο ονομαστό αμερικανικό Πανεπιστήμιο Duke ο οποίος ανέπτυξε τη θεολογία του αφηγήματος. Μια θεολογία που επαναφέρει στο προσκήνιο τη σημαντικότητα της παράδοσης και του ιστορικού χαρακτήρα της εκκλησίας. Ο συγγραφέας του θεωρείται ένας από τους πιο σκληρούς επικριτές της αμερικανικής χριστιανικότητας και ιδιαίτερα της εμπλοκής των χριστιανών στη διαμόρ­φωση και στην άσκηση της αμερικανικής πολιτικής των πολέμων, της υλιστικότητας και της εκμετάλλευσης του χριστιανισμού από το κράτος. Για να έχει συμβεί στην Αμερική ένα είδος κρατικοποίησης του χριστιανισμού που δεν είναι εύκολα ορατή από την πλευρά των χριστιανών. Μία πραγματικότητα που λειτουργεί αρ­νητικά τόσο για την ποιμαντική της εκκλησίας, όσο και για την πορεία των πολιτικών πραγμάτων στις ΗΠΑ.
Ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί για την ανίερη σχέση μεταξύ κράτους και εκκλησίας που είναι πρόδηλη στον τρόπο με τον οποίο οι Αμερικανοί χριστιανοί πρόσφεραν θεολογική τεκμηρίωση στην πραγματοποίηση πολέμων σε τόπους μακρινούς, όπως τον πόλεμο στον κόλπο του Ιράκ, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν και ερμηνεύουν τρομοκρατι­κές ενέργειες στο εσωτερικό του αμερι­κανικού κράτους, όπως στην περίπτωση της 11ης Σεπτεμβρίου.
Σ’ αυτή την “ανιερότητα” δεν διαφωνούν ως προς το θρησκευτικό χαρακτήρα του αμερικανικού πειράματος τόσο η χρι­στιανική δεξιά όσο και η χριστιανική αριστερά.
Έχουν κοινό στόχο. Αλλά, διαφωνούν μόνο ως προς ποιά γλώσσα και ποιά πολιτική θεωρία θα χρησιμοποιήσουν για να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν τον κοινό τους στόχο. Δηλαδή, να κάνουν την αμερικανική δημοκρατία όσο περισσό­τερο γίνεται ένα είδος “Φανέρωσης της Βασιλείας του θεού”. Για να εμφανίζεται η Αμερική (όπως υποστήριξε ο Mac Intyre) “ως μια προσπάθεια που επιδιώκει να βρει μια ιστορική παράδοση που να συνδέει ένα συγκεκριμένο παρελθόν με ένα οικουμενικό μέλλον”.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ
Γι’ αυτό το εξαιρετικό (αμφίπλευρα) θέμα έγραψε μια υψηλού θεολογικού επιπέδου και ευθύνης μελέτη ο Αμερικανός Καθηγητής χριστιανικής ηθικής στη θε­ολογική και στη Νομική Σχολή του Πα­νεπιστημίου Duke Stanley Hauerwas. Το περιοδικό ΤΙΜΕ χαρακτήρισε αυτό τον καθηγητή ως τον πιο ση­μαντικό αμερικανό θεολόγο. Ενώ, το βι­βλίο του A Character of Community έχει επιλεγεί ως ένα από τα 100 πιο σημαντικά βιβλία για τη θρησκεία του 20ου αιώνα. Ο καθηγητής Stanley Hauerwas είχε και έχει πολύπλευρη επίδραση στη σύγχρονη θεολογική σκέψη. Έχει συμβάλει στην προβολή της σημασίας των αρετών στη χριστιανική ζωή, αλλά και στη διαμόρφωση της θεολογίας του αφηγήμα­τος.
Μιας θεολογίας που επαναφέρει στο προσκήνιο τη σημαντικότητα της παρά­δοσης και του ιστορικού χαρακτήρα της εκκλησίας.
Το έργο του (όπως αναφέρεται στις επισημάνσεις του βιβλίου εστιάζεται κυ­ρίως σε θέματα χριστιανικής ηθικής. Ταυτόχρονα όμως είναι σε διάλογο και κριτική ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ με τα σύγχρονα ρεύματα της πολιτικής θεωρίας, της φιλοσοφίας, την κοινωνική επιστήμη και τη βιοηθική.
Ο καθηγητής Hauerwas είναι ένας από τους πιο σκληρούς επικριτές της αμερικανικής χριστιανικότητας. Ιδιαίτερα δε της εμπλοκής των χριστιανών στη διαμόρφωση και στην άσκηση της αμερικα­νικής πολιτικής. Η κριτική του, μεταξύ άλλων, αφορά το νεοπραγματισμό του Richard Rorty και τη θεωρία της δικαιοσύνης του John Rawhs. Θέτει δε τα πλαί­σια (που πιστεύει) πως μέσα σ’ αυτά θα μπορούσε η χριστιανική θεολογία να έχει ένα ουσιαστικό λόγο στο νεωτερικό κράτος.

Η ΣΥΝΑΛΛΗΛΙΑ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ
Ο αναγνώστης του διεθνούς αναγνώρισης του έργου «Χριστιανισμός και αμερικανική πολιτική…» θα βρει στις σελίδες του μια παρουσίαση των πιο σημαντικών θεωριών για την οργάνωση της ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ζωής, της χριστιανικής ηθικής, αλλά και της ηθικής στο σύνολό της. Με απόψεις κορυφαίων σύγχρονων στοχαστών οι οποίες αντιπαραβάλλονται με τις απόψεις κοινωνικών θεολόγων και διανοουμένων που έπαιξαν και παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αμερικανικής θρησκευτικότητας.
Τα κείμενα, όμως, αυτού του εξαιρετικά σημαντικού βιβλίου προσφέρουν και ένα ουσιώδες παράδειγμα μιας, εκ των έσω, αμερικανικής κριτικής της ίδιας της… Αμερικής για την ιδιότυπη “συναλληλία” πολιτικής και εκκλησίας, που και οι  δύο πλευρές υποφέρουν από την αλληλοεξάρτησή τους.
Βασικά, αυτοί που θα διαβάσουν το βιβλίο του καθηγητή Hauerwas θα έρθουν σε επαφή με θέματα που αφορούν το χώρο της ηθικής γενικά, όπως τη θεωρία των “ΔΙΚΑΙΩΝ” πολέμων αλλά και της χριστιανικής ηθικής ειδικότερα. Όπως, το ρόλο της ιστορίας των ατομι­κών υπάρξεων και των κοινοτήτων στις οποίες αυτές ανήκουν.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΕΣ ΝΟΟΤΡΟΠΙΕΣ
Συγκεκριμένα το πρώτο κείμενο με τίτλο: «Το να υπάρχει κανείς και ως χρι­στιανός και ως αμερικανός θίγει και κρί­νει τη δυσκολία μιας μεγάλης αντίφασης. Δηλαδή, να είσαι Αμερικανός (ή το αντί­στροφο) και ταυτόχρονα Χριστιανός.
Ιδιαίτερα μέσα στο κυρίαρχο μοντέλο συνύπαρξης της αμερικανικής ιδέας με την ιστορία της εκκλησίας.
Στο επίμαχο αυτό σημείο, ο καθηγη­τής Hauerwaw, ασκεί κριτική για την αποδοχή των αρχών του φιλελευθερι­σμού από σημαίνοντες, εκφραστές της αμερικανικής χριστιανικότητας οι οποίοι απερίσκεπτα οδηγούνται σε υποκατά­σταση της εκκλησίας από το ΟΡΑΜΑ του αμερικανικού κράτους.
Με αποτέλεσμα να μην γίνεται αντιληπτή η προοδευτική απώλεια της ΚΑΙΝΟΤΗΤΑΣ του χριστιανικού μηνύματος. Με την κριτική του όμως αυτή ο Hauerwas αντιπαρατίθεται με τις αντιλήψεις τόσο της αμερικανικής δεξιάς όσο και της αμερικανικής αριστεράς.
Η αντιπαράθεση αυτή, στην ουσία της επισημαίνει τον χριστιανικό λόγο της ΚΑΙΝΟΤΗΤΑΣ μέσα από τον οποίο προκύπτει η διαρκής πνευματική ανα­καίνιση του χριστιανού.
Μέσα από την οποία διαμορφώνεται το πνεύμα ανακαίνισης του κόσμου, σε συνάρτηση με τα ατομικά και συλλογικά ανθρώπινα δικαιώματα και την ελευθε­ρία.
Για να υποστηρίξει ο καθηγητής Hauerwas ότι αν εξελικτικά απολεσθεί η καινότητα του χριστιανικού μηνύματος τότε οι Χριστιανοί (συνειδητά ή υποσυ­νείδητα) εμφανίζονται να στηρίζουν το όραμα ενός έθνους – κράτους, με τη βε­βαιότητα ότι επιτελούν το χρέος τους ως χριστιανοί.

ΚΑΤΑΚΕΡΑΥΝΩΣΗ ΤΩΝ “ΔΙΚΑΙΩΝ” ΠΟΛΕΜΩΝ, ΜΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ
Ωστόσο, στο τρίτο κεφάλαιο με τίτλο “Χριστιανική κριτική” της χριστιανικής Αμερικής, αναλύονται οι συνέπειες της απώλειας της “ΚΑΙΝΟΤΗΤΟΣ” ανθρώπου – κόσμου. Για να υποστηρίξει ότι: Οι συνέπειες αυτές αξιολογούνται στα πλαίσια της νεωτερικής πραγματικότητας, με ανίχνευση της αναγωγής τους στον 4ο αιώνα και στη νέα πραγματικότητα που δημιουργήθηκε με τον Μέγα Κωνσταντίνο για ανεξιθρησκία με ουσιαστική στήριξη της χριστιανικής εκκλησίας.
Βέβαια, ο καθηγητής Hauerwas με αφετηρίες προτεσταντικές και με την κοι­νωνική ηθική που αναπτύχθηκε σε προ­τεσταντικό πλαίσιο με την κριτική του διαπερνά και άλλους χώρους χριστιανικού προβληματισμού.
Με την έννοια αυτή ο χριστιανικός προβληματισμός χαρακτηρίζει το νεωτερικό πολιτισμό, στο σύνολο του. Με ζη­τούμενο από κάθε χριστιανό την κριτικού χαρακτήρα αποστασιοποίηση του από τη σύγχρονη κυρίαρχη ιδεολογία…
Με αυτό το πνεύμα ο Hauerwas αντιπαραθέτει στο πέμπτο κείμενο του βιβλίου του, με τίτλο “Ο δίκαιος πόλεμος ποιανού; Και ποιά ειρήνη;” τις θεμελιώδεις χριστιανικές θέσεις του για την αμερικανική ηθική τον πολέμου.
Για να πει συγκεκριμένα ότι: Ο πόλε­μος των ΗΠΑ στον Κόλπο έτυχε χριστιανικής δικαιολόγησης, με συνέπεια να προσπαθήσουν χριστιανοί στις ΗΠΑ “να θεωρήσουν την αμερικανική δημοκρατία, κατά κάποιο τρόπο, φανέρωση της βασιλείας του Θεού. Αντίληψη που τους οδηγεί σε απιστία έναντι της διδασκαλίας του Ευαγγελίου. Μια απιστία που όμως μπορεί να τύχει άριστης θεολογικής τεκμηρίωσης, από όσους τη διαπράττουν, όπως έγινε και με τα παράλληλα επιχειρήματα στον πόλεμο στο Ιράκ.

ΔΡΑΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Το τελευταίο κείμενο, με τίτλο “11η Σεπτεμβρίου 2001: Μια απάντηση για την ειρήνη” αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο οφείλει ένας χριστιανός να βλέπει γεγονότα τέτοιας φύσεως και τέτοιου με­γέθους. Για να πει τον εκπληκτικό λόγο του στο τελευταίο αυτό κεφάλαιο, που αναφέρει ότι:
“Στην καρδιά της αμερικανικής επι­θυμίας να εξαπολύει πολέμους χωρίς τέλος βρίσκεται ο αμερικανικός φόβος για το θάνατο. Η αμερικανική αγάπη για την ιατρική υψηλής τεχνολογίας δεν είναι παρά η άλλη πλευρά του πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία. Οι αμερικα­νοί είναι αποφασισμένοι να είναι ασφα­λείς, να είναι ικανοί να φύγουν από αυτή τη ζωή ζωντανοί. Για να προσθέσει ο καθηγητής ότι:
«Οι χριστιανοί δεν καλούνται να γί­νουν ούτε ήρωες, αλλά ούτε καταναλω­τές. Αλλά καλούνται να γίνουμε άγιοι. Χωρίς να θεωρούμε ότι η αγιότητα είναι ένα ατο­μικό επίτευγμα, αλλά αντίθετα ένας τρό­πος ζωής που κάνει τον άνθρωπο ικανό  αρνείται κάθε προσδιορισμό από το φόβο και την άρνηση του θανάτου. Ζώ­ντας έτσι, πιστεύουμε ότι προσφέρουμε στους μη χριστιανούς αδελφούς και αδελ­φές μια εναλλακτική πρόθεση απέναντι στην πολιτική που διαμορφώνεται από το φόβο του θανάτου. Οι χριστιανοί ελ­πίζουμε ότι η μετάνοια μας είναι ένα ση­μάδι ελπίδας μέσα σ’ ένα κόσμο χωρίς ελπίδα..».