Eνα προφητικό βιβλίο με 20 σημαντικά κείμενα για την κρίσιμη χρονιά 1990 που από μια άποψη «Είναι συναρπαστικό να παρακολουθείς πώς ένας λαός με τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορία, αντιμετωπίζει όχι με συναισθηματική απαισιοδοξία αλλά με τον ρεαλισμό καταγραφής των συμπτωμάτων του ιστορικού ελλαδικού τέλους, μέσα σε μια και μόνο χρονιά, το 1990!».
ΤΟ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ενδιαφέρον βιβλίο «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΤΕΛΕΥΤΙΑ» εκδόθηκε στην Αθήνα από τις ποιοτικές εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ για να δημιουργήσει μεγάλες συζητήσεις για όλα τα προφητικά και εξαιρετικού ενδιαφέροντος περιεχόμενά του (20 κείμενα).
Από όλα αυτά τα ενδιαφέροντα και κρίσιμα θέματα-περιεχόμενα του βιβλίου «Ελλαδικά Προτελεύτια» επιλέγουμε το θέμα: «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΗΜΕΡΑ» (τότε το 1990) έως σήμερα έχουν περάσει 28 χρόνια και από τότε οι καταστάσεις της ορθοδοξίας που από τότε ήταν κρίσιμες, σήμερα έχουν γίνουν οδυνηρές και καταστροφικές….
Μεταφέρουμε εμείς το τότε κείμενο του βιβλίου «Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΗΜΕΡΑ», για την επαλήθευση των δεινών καταστάσεων που ζούμε σήμερα.
Σήμερα η δημοσίευση του 2ου μέρους:
XIX. H ελληνική Ορθοδοξία σήμερα (2)
* * *
• Σήμερα, που η χώρα εμφανίζεται ευρύτατα αποθρησκευτικοποιμένη, το γεγονός ότι επίσημα ή Ελλάδα παραμένει κράτος χριστιανικό-ορθόδοξο έχει κάποιο νόημα;
Κατά τη γνώμη μου, είναι μόνο ένας συμβολικός τύπος – όπως ή «Μασσαλιώτιδα» ως εθνικός ύμνος της Γαλλίας.
* * *
• Η Εκκλησία παίζει ενεργό ρόλο ευαγγελισμού τής αλήθειας της μέσα στη σημερινή ελληνική κοινωνία; Ο κλήρος είναι καταρτισμένος με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις πραγματικότητες του σύγχρονου κόσμου;
Στο πρώτο σκέλος της ερωτήσεως σας έχω ήδη απαντήσει. Για το δεύτερο σκέλος έχω να πω το εξής: Δεν πιστεύω ότι η εκκλησιαστική συνείδηση των επισκόπων, πρεσβυτέρων και διακόνων του ευχαριστιακού σώματος διαμορφώνεται σε σχολές με κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα. Προηγούνται άλλοι παράγοντες για τη διαμόρφωση εκκλησιαστικής συνείδησης. Κι όταν υπάρχουν εκκλησιαστικές συνειδήσεις, δεν τίθεται πρόβλημα «εκσυγχρονισμού». Ζουν την αμεσότητα του ιστορικού και του αιώνιου, του μοντέρνου και του παραδοσιακού, του τραγικού και του θαύματος, εδώ και τώρα.
* * *
• Πού εντοπίζεται ή ανανέωση τής ορθόδοξης θεολογίας σε αύτη τη χώρα;
Σε συγκεκριμένα πρόσωπα και μόνο. Όχι σε θεσμούς ούτε σε συλλογικά Όργανα. Οι θεολογικοί θεσμοί στην Ελλάδα είναι σωστή τραγωδία. Πού επειδή φτιασιδώνεται με τον στόμφο του ιδρυματικού κύρους, μεταβάλλεται σε κωμωδία.
* * *
• Τα μοναστήρια, και ιδιαίτερα το Άγιον Όρος, έχουν σημαντική επιρροή στην πλειοψηφία των πιστών ή αντιπροσωπεύουν ένα «περιθωριακό» σύμπτωμα στην ελληνική κοινωνία;
Νομίζω ότι ό μοναχισμός είναι ο,τι πιο σοβαρό υπάρχει στην Ελλάδα σήμερα, ακόμα και με κοσμικά κριτήρια. Αλλά η επίδραση του δεν μετριέται με αντικειμενικά μέτρα αποτελεσματικότητας. Είναι όπως ό σπόρος του σίτου «όν εάν βάλη άνθρωπος επί της γης, και καθεύδη και εγείρηται νύκτα και ημέραν, και ο σπόρος βλαστάνη και μηκύνηται, ως ουκ οιδεν αυτός» (Μάρκ. 4, 26).
Βέβαια, υπάρχουν κάποια αντικειμενικά-ποσοτικά δεδομένα, που δεν μπορεί να τα παραβλέψει κανείς: Η εκπληκτική αριθμητική άνθηση του μοναχισμού στην Ελλάδα, ιδιαίτερα του αγιορειτικού, τα τελευταία είκοσι χρόνια. Υπάρχει και το πλήθος των νέων ανθρώπων, κάθε ιδεολογικής προέλευσης και τάσης, που επισκέπτεται τακτικά το Άγιον Όρος. Οι πλήθουσες εκδόσεις πατερικών κειμένων, βιβλίων τής αρχαίας αλλά και της πρόσφατης νηπτικής εμπειρίας, που κυκλοφορούν σε απίστευτους αριθμούς αντιτύπων. Οι συχνές πια επισκέψεις πολιτικών ηγετών, καλλιτεχνών, διανοουμένων στον Άθωνα, σε άλλες εποχές θα έμοιαζε αδιανόητη.
Τα ποσοτικά αυτά δεδομένα σίγουρα δημιουργούν ένα «κλίμα», που ίσως κάτι να κυοφορεί. Αλλά η δυναμική τής κυοφορίας, οι ποιοτικές διεργασίες, δεν είναι δυνατό να απογραφούν. Πάντως δεν έχουν φτάσει να επηρεάζουν τους θεσμούς λειτουργίας ούτε του εκκλησιαστικού ούτε του κοινωνικού και πολιτικού βίου.
* * *
• Μπροστά σ’ αυτή την κρίση ταυτότητας που διαπερνά σήμερα τον ελληνικό λαό δον υπάρχει, κυρίως μεταξύ των χριστιανών διανοουμένων, μια αναζωπύρωση του εθνικισμού πού αγγίζει τα όρια της ξενοφοβίας; Μια στενότητα πνεύματος;
Εθνικιστική σκλήρυνση και τάσεις ξενοφοβίας δεν βλέπω να υπάρχουν στην ελληνική διανόηση σήμερα. Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται μόνο σε κύκλους θρησκευόμενων integristes. Είναι αριθμητικά ελάχιστοι, αλλά ασκούν μια τρομοκρατία «συντηρητικού» εκβιασμού των επισκόπων, του κλήρου, των θεολόγων και, κυρίως, των αγιορειτών μοναχών. Πραγματική τρομοκρατία, πού αποδείχνεται εξαιρετικά αποτελεσματική. Η μεγάλη πλειοψηφία κληρικών και μοναχών στην Ελλάδα σήμερα αναγκάζεται να προσαρμόσει την «ορθοδοξία» στα μέτρα αυτού του ψυχοπαθολογικού φανατισμού. Γι’ αυτό και πλειοδοτούν τόσοι πολλοί σε υστερικές καταδίκες του «οικουμενισμού», του «νεωτερισμού», της «ηθικής ελευθεριότητας» ή όποιων άλλων συλλογικών φαντασμάτων. Διαφορετικά κινδυνεύουν-έστω κι αν είναι πατριάρχες, αρχιεπίσκοποι, μητροπολίτες- να κατασπιλωθούν βάναυσα και χυδαία σαν προδότες της πίστης, αιρετικοί, φαύλοι.
Υπάρχουν όμως και Έλληνες διανοούμενοι, καλλιτέχνες, πνευματικοί δημιουργοί- ελάχιστοι πρέπει να πω- που τα τελευταία χρόνια στρέφονται στην ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση και προσπαθούν να αντλήσουν από αυτήν ζωτικές λύσεις και φωτισμό της αγωνίας και των προβλημάτων του σημερινού ανθρώπου. Είναι λάθος να συγχέουμε μια τέτοια δημιουργική αναζήτηση με τον στείρο φανατισμό των integristes. Είναι τόσο λάθος, όσο και το να συγχέουμε τους «σλαβόφιλους» διανοούμενους στη Ρωσία του 19ου αιώνα με τους φανατικούς «παλαιόπιστους» ή τους «πανσλαβιστές».
* * *
• Πολλοί Έλληνες διανοούμενοι φαίνονται διχασμένοι απέναντι στη Δύση ανάμεσα σ’ έναν παρορμητισμό που συντηρείται από παλιές ιστορικές μνήμες αναφομοίωτες και στη γοητεία που προκαλούν τα επιτεύγματα των Δυτικών στον τομέα της τεχνικής και της διανόησης. Ποιά είναι η προσωπική σας στάση απέναντι σ’ αυτό το ζήτημα;
Πιστεύω ότι το θέμα «Ορθοδοξία και Δύση» είναι το κεντρικό θέμα αυτής της κοσμογονικής εποχής. Και ότι είναι εξαιρετικά περίπλοκο και πολύπτυχο. Ίσως δεν επαρκούν τα χρονικά όρια τής γενιάς μας, έστω και μόνο για να το θέσει.
Υπήρξε, πριν από χίλια χρόνια, ένα σχίσμα ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή. Αντανακλούσε κάποιες καίριες διαφοροποιήσεις, που αφορούσαν στον πυρήνα του εκκλησιαστικού «ευαγγελίου» τής σωτηρίας. Όμως βιώθηκε το σχίσμα (τόσο στην εποχή του, όσο και στους μεταγενέστερους αιώνες) κυρίως στο επίπεδο πολιτικών σκοπιμοτήτων, ιδεολογικών φανατισμών, ανταγωνισμού θεσμών, πολιτισμικών αντιθέσεων. Αυτή η μετάθεση του επιπέδου γίνεται φανερή και στη στάση των Ελλήνων διανοουμένων, πού επισημαίνει το ερώτημα σας. Στάση «φιλοδυτική» ή «αντιδυτική», με κριτήρια όχι υπαρκτικά αλλά ιδεολογικά ή περιστασιακά, με αφορμή συγκεκριμένες ιστορικές εμπειρίες.
Για να επανανακαλύψουμε τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά και να τεθεί με γλώσσα θεολογική το πρόβλημα της σχέσης Ορθοδοξίας και Δύσης. Το έθεσαν, στη δεκαετία του 1950, οι θεολόγοι της ρωσικής διασποράς και κυρίως ο π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ. Αν είναι σωστή διαπίστωση μου, είναι κυριολεκτικά συγκλονιστική: Μιλάμε για μια επαναφύπνιση τής εκκλησιαστικής αυτοσυνειδησίας ύστερα από λήθαργο ή αλλοτρίωση έξι αιώνων!
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
