«Οπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί/ όπου και να θολώνει ο νους σας/ μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό/ και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη./ Η λαλιά που δεν ξέρει από ψέμα/ θ’ αναπαύσει το πρόσωπο του μαρτυρίου/ με το λίγο βάμμα του γλαυκού στα χείλη». Διαχρονική η προτροπή του Οδυσσέα Ελύτη στον “Αξιον εστί”. Διαχρονική, ωστόσο, και η φράση του Αγίου των Νεοελληνικών Γραμμάτων, όπως τη βάζει στο τέλος του μοιρολογιού της η φώκια στο γνωστό διήγημα του: «Σαν να ‘χαν ποτέ τελειωμό/ τα πάθια κι οι καημοί του κόσμου». Αυτήν τη φράση (και αυτήν) είχε στον νου της, κατά που φαίνεται, η γνωστή τοις πάσι στο πολιτισμικό γίγνεσθαι του τόπου μας, για τις καλλιτεχνικές της ανησυχίες και δημιουργίες, ηθοποιός – ποιήτρια, Μαρινέλλα Βλαχάκη, όταν πήρε την απόφαση να “ενσκύψει”, παραμονές Χριστουγέννων, σε τρία διηγήματα του κυρ Αλέξανδρου για να μας παρουσιάσει τη θεατρική παράσταση “Τα πτερόεντα δώρα”.
«Οι γιορτές με βρίσκουν ξανά σκυμμένη στα κείμενα του Α. Παπαδιαμάντη, αφού η νέα μου παράσταση βασίζεται σε τρία δικά του διηγήματα και έχει τον τίτλο “Τα πτερόεντα δώρα”, γράφει, μεταξύ των άλλων, η ίδια, προλογίζοντας ένα κείμενό της με τίτλο “Χριστούγεννα με τον κυρ Αλέξανδρο”, που έστειλε στους φίλους της μαζί με μια Χριστουγεννιάτικη ανάμνηση απ’ το χωριό της, τον Κεφαλά Αποκορώνου (φωτ.) για να συνοδεύσει τις ευχές της. Το “Σπιτάκι στο λιβάδι”, “Ο έρωτας στα χιόνια” και “Τα πτερόεντα δώρα”, είναι οι τίτλοι των διηγημάτων του Σκιαθίτη συγγραφέα, που δραματοποιήθηκαν από τη Μαρινέλλα, για να παρουσιαστούν (σε σκηνοθεσία και ερμηνεία της ίδιας και μουσική, τραγούδι, δημιουργία βίντεο του Λεωνιδα Μαρινάκη) στο κοινό του τόπου μας. Να ’ναι καλά και για να συνεχίσει “να μνημονεύει” με τον μοναδικό τρόπο που εκείνη ξέρει, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, η ευχή μου. Και με αφορμή την αποψινή παρουσίαση της περί ης ο λόγος παράστασης αύριο Σάββατο 15 Δεκεμβρίου στις 7.30 μ.μ., στη χριστουγεννιάτικη εκδήλωση του Μουσείου Τυπογραφίας, στο ΒΙΟΠΑ Χανίων, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό…
Χριστούγεννα με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (2)
«Το Γιάννη το Νυφιώτη και τον Αργύρη της Μυλωνούς τους έκλεισε το χιόνι απάν στο κάστρο στο Στοιβωτό τον ανήφορο τ’ ακούσατε; Ούτως ομίλησεν ο παπα – Φραγκούλης ο Σακελλάριος, αφού έκαμε την ευχαριστία του εξ’ οσπρίων και ελαιών οικογενειακού δείπνου, την εσπέραν της 23 Δεκεμβρίου του έτους 186…». «Πριν κατακλιθεί, ο παπά Φραγκούλης έστειλε μήνυμα εις τον συνεφημέριον του, τον παπ’ Αλέξην, όστις άλλως ήτο και ο εφημέριος της εβδομάδος, ότι δεν θα ήτο συλλειτουργός την επιούσαν, παραμονήν των Χριστουγέννων, εν τω ενοριακώ ναώ, καθόσον απεφάσισε συν Θεώ βοηθώ να υπάγει να λειτουργήσει τον ναόν του Χριστού εις το Κάστρον. Είχαν πάρει είδησιν αφ’ εσπέρας δύο – τρείς ενορίτισσας, γειτόνισσας του παπά, διότι ο Πανάγος εξελθών ανακοίνωσε το πράγμα εις την γυναίκα του και αυτή το διηγήθη εις τας γειτόνισσας. Επίσης και η θεία το Μαλαμώ εστάλη να φέρει είδησιν εις τον κυρ Αλεξανδρήν, τον ψάλτην, μεθ’ ο εξελθούσα έσπευσε να προσηλυτίσει δύο ή τρείς πανηγυριστάς και άλλας τόσας προσκυνητρίας». «Και προσήγγισαν με πολύν κόπον και αγώνα και βάσανον, βρεγμένοι, θαλασσοπνιγμένοι, μισοπαγωμένοι. Εκεί, εκεί διαναστάει! Υπήρχεν εν θαλάσσιον μάρμαρον, ως φυσική αποβάθρα, πότε καλυπτόμενον από το κύμα, πότε ανέχον υπεράνω της θαλάσσης. Την φοράν ταύτην το εκάλυπτε και δεν το εκάλυπτε το κύμα. Επλησίασαν και ησθάνθησαν πάραυτα το ευάρεστον αίσθημα της παύσεως του σάλου και της προσεγγίσεως εις σκεπαστόν κι ευλίμενον μέρος. “Πάντα κατευόδιο” είπε ποιών το σημείον του Σταυρού ο κυρ Αλεξανδρής όστις τότε εξεζαλίσθη και εστάθη εις τους πόδας του». «Αλλότε ο ιερεύς, εξελθόν έψαλε το “Δεύτε ίδωμεν πιστοί που εγεννήθη ο Χριστός” τότε οι μορφαί των Αγίων εφάνησαν, ως να εφαιδρύνθησαν εις τους τοίχους. Ακολουθήσομεν, λοιπόν, ένθα οδεύει ο αστήρ, και ο κυρ Αλεξανδρής ενθουσιών έλαβε την υψηλήν καλάμην και έσεισε τον πολυέλαιον με τας λαμπάδας όλας ανημμένας».
Χρόνια τώρα, αισθάνομαι την ανάγκη να επιστρέφω παραμονές Χριστουγέννων στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη “Στο Χριστό στο Κάστρο”. Απ’ αυτό τα αποσπάσματα παραπάνω… Δίχως κανένα σχόλιο.
