Απολαυστικά παλιά και σύγχρονα λαογραφικά νάκλια
Από τον Γιώργη Γ. Καπριδάκη
« Ένα γομάρι θύμησες»
Πολιτισμός είναι ο τρόπος ζωής μας. Οι Πολιτισμικοί Σφυγμοί ξεκίνησαν ως ένα τετράφυλλο εβδομαδιαίο ένθετο ποικίλης πολιτισμικής ύλης που μου έδωσε την ευκαιρία ο εκδότης τότε και ιδρυτής των Χανιώτικων Νέων Γιάννης Γαρεδάκης να γράφω και να επιμελούμαι εξ’ ολοκλήρου. Και αυτό ήταν και είναι και η φιλοσοφία της στήλης πλέον. Καθώς μπορεί να περιλαμβάνει όλα τα ποικίλα πολιτισμικά γεγονότα.
• Αυτή είναι και η αίσθηση που δημιουργεί το βιβλίο «Ένα γομάρι θύμησες» Χρονογραφώντας εύθυμα και σοβαρά του Γιώργη Γ. Καπριδάκη.
• Είναι δηλαδή ένα βιβλίο που καταγράφει τον τρόπο ζωής μας κυρίως στις δύσκολες για την επαρχία και δυσκολότερες για τα ορεινά χωριά της Κρήτης, των Χανιών μας, δεκαετίες του 50 και 60. Ωστόσο, δεν στέκεται μόνο εκεί. Καταγράφει και ιστορίες και στιγμιότυπα από τις δεκαετίες του ’70 και πολλές σημερινές ιστορίες.
Λαϊκός πολιτισμός
• Όλες όμως γραμμένες με το ντόπιο κρητικό ιδίωμα του νομού Χανίων. Την ντοπιολαλιά μας. Όλα ιδωμένα με πηγαίο χιούμορ και αρκετό σαρκασμό ιδίως σε ότι αφορά τις νεότερες ιστορίες του.
• Ταυτόχρονα αναδεικνύουν την σκληρή καθημερινότητα περασμένων δεκαετιών, του περασμένου πλέον αιώνα, στο ορεινό χωριό του, τα Ασκύφου, όπου γεννήθηκε αλλά και στους Αρμένους Αποκορώνου όπου επίσης κατέβαινε με τον πατέρα του και τα οζά τους για να ξεχειμωνιάσουν. Δύσκολα, πολύ δύσκολα χρόνια.
• Όμως, δεν «βγάζουν» μιζέρια. Ούτε απόγνωση. Ούτε θλίψη. Πάλη. Καθημερινή πάλη με το δώρο της ζωής. Με την πραγματικότητά τους που ήθελαν και την έκαναν εν τέλει, καλύτερη. Με κόπους, ελπίδα και πολύ χιούμορ. Είναι στιγμιότυπα γραμμένα με μεράκι από τον Καπριδάκη που τα παρατηρεί και τα «εικονογραφεί» με παραστατικό λόγο και κυρίως με σκωπτική διάθεση.
• Αναρωτιέμαι αν οι ιστορίες αυτές θα μου άρεσαν το ίδιο αν τις διάβαζα στην καθομιλουμένη ή σε ολίγον ή πολύ λογοτεχνίζουσα γλώσσα. Νομίζω όχι.
• Όχι πώς αυτές καθαυτές οι ιστορίες δεν είναι σπαρταριστές, δεν είναι σελίδες της εποχής που αναφέρεται καθεμιά. Αλλά «δένουν» καλύτερα με το κρητικό ιδίωμα έτσι όπως με πηγαίο χιούμορ το «λαλεί» και το γράφει ο Γιώργης Καπριδάκης. Θεληματικά ή όχι, λοιπόν, ο Καπριδάκης γράφοντας τις ιστορίες που τον σημάδεψαν και εν πολλοίς τον συνοδεύουν, σώζει τον τρόπο ζωής μας.
• Και άρα το βιβλίο υπηρετεί και σώζει μία από τις εκφάνσεις της λαογραφίας μας. Του λαϊκού μας πολιτισμού.
Σεξ και «Το κλίκι τσίκι μπαμ»
• Ο Καπριδάκης δεν αρκείται μόνο στο να χρησιμοποιεί το γνωστό κρητικό ιδίωμα όπως αυτός το βίωσε στα χρόνια που έζησε στο χωριό του αλλά και σήμερα.
• Σε πολλές σύγχρονες ιστορίες καταγράφει και τις νέες λέξεις που έχουν μπει αμετάφραστες στην σημερινή μας ζωή και στο τοπικό ιδίωμα, τελικά. Λέξεις για να εκφραστούν δράσεις και συνήθειες τωρινές. Λέξεις που κάποτε δεν υπήρχαν γιατί δεν υπήρχαν και οι ανάλογες δυνατότητες. Λέξεις ξενόφερτες. Ειδικά αυτές που ήρθαν μαζί με τον κορωνοϊό. Αλλά όμως είναι πλέον στη ζωή μας ακούγονται από τα ΜΜΕ και γράφονται σε εφημερίδες και κοινωνικά δίκτυα. Γι’ αυτό, για να «συνεννοηθούν», επαναλαμβάνονται τσάτρα πάτρα από απλούς ανθρώπους έτσι όπως τις παίρνει το αυτί τους και τις εκφέρει η κρητική γλωσσική τους «κουλτούρα». Και είναι βέβαιο ότι από στόμα σε στόμα, από μπαμπά σε παιδί θα συνεχίσουν να υπάρχουν.
• Π.χ. γράφει «την ώρα που πάρκενα». Το click away μεταφέρεται πλέον σε διαφορετικές ιστορίες άλλοτε ως «κλικ γουάου» ή άλλοτε σπαρταριστά ως «το κλίκι τσίκι μπαμ»! Το «φεισμπούκι» που είναι «αρρώστια» δεν μπορούσε να λείπει επίσης από πολλές ιστορίες.
• Ούτε η πολιτική λείπει βέβαια από τα νάκλια του βιβλίου. Όπως και το μεταναστευτικό και ο τουρισμός.
• Πολλά είναι και τα νάκλια για τον κορωνοϊό. Όπου χωρίς διδακτισμό μιλά για την ανάγκη εμβολιασμού και πώς την βιώνουν «κρητικά» στα χωριά του αλλά και στην πόλη. «Γκολονοϊός», «του διαόλου το μιαρό». Τα κλειστά καφενεία και τα προβλήματα συμβίωσης με τη «γρα». Μια τέτοια γρα, η Ζαμπία, («όταν ήλθαν τα εμβόλια», σελ. 23) μπέρδεψε τα εμβόλια με το σέξ !
Μνήμες νοσταλγικές
• Στην πρώτη ιστορία του βιβλίου με τίτλο «Να ξαναγινόμαστε πάλι πιτσιρίκοι» διαβάζουμε ένας είδος νοσταλγικής ανασκόπησης των βιωμάτων του στο χωριό που μας προϊδεάζει για το «σκηνικό» της εποχής εκείνης: «{…}Να ξαναγινόμαστε πάλι πιτσιρίκοι κι εμείς και να γυρίζουμε ούλη μέρα ξυπόλητοι στους δρόμους στις πλατείες στα χωράφια σαν τα αδέσποτα, παίζοντας μπάλες, ξυλίκια, πατίνια, κυνηγητό, χωστό και πετροπόλεμο, να σκαρφαλώνουμε πάνω στα δένδρα σαν μαϊμούδες, τρώγοντας ότι φρούτο άρχιζε να κοκκινίζει{…}»
• «Ε, κερατά μπουρμά», «Κέρασε το φιλιότσο», «Πού το πας μωρέ το κοπέλι σύντεκνε», «Ούλος ο κόσμος ήταν δικός μας», «Ε, κερατά αθότυρε!»
• Κάποιοι τίτλοι από τις 109 ιστορίες που περιλαμβάνει η έκδοση που περιλαμβάνεται πλέον στις πολλές εκδόσεις των Χανιώτικων Νέων. Τα οποία και προλογίζουν το βιβλίο γράφοντας μεταξύ άλλων. «… Μνήμες νοσταλγικές, όψεις της ιστορίας του τόπου μας και πολύτιμα λαογραφικά στοιχεία περιλαμβάνονται στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας…Κομμάτι, κι αυτό, της δικής μας «αποστολής», της δικής μας υποχρέωσης απέναντι στο αναγνωστικό κοινό και την ιστορία του τόπου μας.»
• Το βιβλίο πωλείται και στα γραφεία των Χανιώτικων Νέων στην οδό Καραϊσκάκη 49 και στο ηλεκτρονικό τους βιβλιοπωλείο https:/shop.haniotika-nea.gr
• «{…} Ιντα να σου πω μωρή Κατεριά,
δεν κατέω ίντα
διαόλους να κάμω πάλι
με τούτονα
τον γκολονοϊό…
και με το συγχωρεμένο
το Μανούσο
όντε ήμουνε στο χωριό νιόπαντρη
τ’ ανατρίχιαζα
πότες πότες να το κάνω γιατί ήτανε πολύ
αψύς ο άτιμος
και δεν έβγαζε μούδε
τα στιβάνια ντου
στο κρεβάτι…
μα έκανά το στο τέλος και διάλε το κακό
που πάθαινα…
ετσά λέω
να κάμω κι εδά»
