Οι εικόνες στην έκθεση της Στεφανίας Ορφανίδου, με τίτλο “Cold Turkey”, που παρουσιάζονται στο Χαμάμ της Οδού Κατρέ, στο πλαίσιο των “Φωτογραφικών Συναντήσεων 2023”, θα μπορούσαν να ιδωθούν ως ένα φωτογραφικό οδοιπορικό: από τον εθισμό και την εξάρτηση, στο πένθος της απώλειας κι από εκεί στη λύτρωση και την κάθαρση. Μια πορεία τραυματική αλλά και ιαματική, γεμάτη μοναξιά αλλά με κατάληξη στο φως.
«Το φωτογραφικό κομμάτι γεννήθηκε την περίοδο 2015-2018 και ακολούθησαν άλλα τρία χρόνια που εργάστηκα στην τελική σύνθεση των εικόνων», μου εξηγεί η Στεφανία καθώς με ξεναγεί στην έκθεση και μού μιλάει για τα δουλειά της. Το 2021 η ενότητα αυτή των φωτογραφιών μετουσιώθηκε σε βιβλίο, ενώ για πρώτη φορά τώρα παρουσιάζεται στα Χανιά ένα τμήμα από το φωτογραφικό υλικό σε μορφή έκθεσης.
«Η δουλειά αυτή αφορά τη διαδικασία επούλωσης ενός τραύματος, ενός προσωπικού τραύματος που είχα από έναν αποχωρισμό», εξηγεί η φωτογράφος και αρχιτέκτονας και προσθέτει ότι την ίδια περίοδο άκουσε τη φράση “cold turkey”, που υιοθέτησε ως γενικό τίτλο της δουλειάς και η οποία σημαίνει αυτό που νιώθει κάποιος όταν διακόπτει μια εθιστική ουσία ή βγαίνει από μια σχέση εξάρτησης.
Παρακολουθώντας τα έργα διαπιστώνει κανείς ότι περιγράφουν μια εξελικτική, σπειρωειδή πορεία, με εναλλαγές συναισθημάτων: «Η φωτογραφική αφήγηση αφορά στα πολλαπλά στάδια της επούλωσης ενός τραύματος. Από τη στιγμή της “παράλυσης”, της συνειδητοποιήσης δηλαδή της απώλειας -ως κάτι πολύ συμπαγές και ακέραιο- που σταδιακά ρηγματώνεται, διαλύεται έως ότου ρευστοποιηθεί. Μια πορεία που οδηγεί στο φως, τη λύτρωση και μια προσωπική κάθαρση».
Εικόνες που μαγνητίζουν το βλέμμα, άλλες με γραμμές έντονες και κοφτερές κι άλλες με ατμόσφαιρες που ισορροπούν ανάμεσα στην ερημιά και τη γαλήνη. Με τίτλους συχνά αινιγματικούς, όπως ο “Μανδύας εξωπραγματικότητας”: «Για εμένα αυτό συμβολίζει την απόσταση που χωρίζει κάποιον από τον υπόλοιπο κόσμο. Σαν να βρίσκεσαι μέσα σε ένα ενυδρείο και να βλέπεις τον κόσμο μέσα από αυτό».
Το αίσθημα της μοναξιάς, του κενού και της πτώσης μοιάζει να κυριαρχεί στις πρώτες εικόνες. Ωστόσο, σταδιακά διακρίνει κανείς και μια αντίσταση σε αυτά, παρατηρεί συμβολισμούς κατακερματισμού και ρήξης, ρωγμές στο συμπαγές πρόσωπο της απώλειας και της εξάρτησης, ενώ στο κέντρο του χώρου υπάρχει το έργο “ο πειρασμός”: «Ουσιαστικά αυτό μας υπενθυμίζει ότι σε όποιο σημείο κι αν βρίσκεσαι στην πορεία αυτή, υπάρχει πάντα ο πειρασμός να επιστρέψεις στο αντικείμενο ή το υποκείμενο της εξάρτησης».
Η ΤΕΧΝΗ ΩΣ ΙΑΣΗ
Ρωτάω τη Στεφανία αν μέσω της τέχνης φωτογραφίας μπορεί να πάρει κανείς απόσταση από τα πράγματα της ζωής του κι αυτό να τον βοηθήσει να αντιμετωπίσει δυσκολίες, όπως είναι μια εξάρτηση ή μια συνθήκη πένθους: «Εγώ τράβηξα όλες αυτές τις φωτογραφίες κατά τη διάρκεια που είχα το βίωμα. Χωρίς να μπορώ τότε να περιγράψω με λόγια ή με κάποιον άλλο τρόπο αυτό που βίωνα. Ήταν μια αντίδραση για να βγω από αυτή την κατάσταση. Η στιγμή που σταμάτησα να φωτογραφίζω ήταν εκείνη που είχα απεμπλακεί πια συναισθηματικά από αυτό. Στην απόσταση αυτή που λες ήρθα λίγο αργότερα όταν έβλεπα αυτό το υλικό και προσπαθούσα να καταλάβω γιατί το έκανα. Τότε αποκωδικοποιώντας γραπτές μου σημειώσεις που είχα κρατήσει από εκείνη την περίοδο, άρχισα να συνειδητοποιώ ότι όλα αυτά που φωτογράφιζα ήταν διάφορα στάδια. Από αυτές τις σημειώσεις έμεινε ένα απόσταγμα λέξεων που μπήκαν στο τέλος του βιβλίου φανερώνοντας μεταφορικά ή κυριολεκτικά κάποια από αυτά τα στάδια».
Μπορεί όμως η τέχνη να λειτουργήσει θεραπευτικά ως μια “γλώσσα” που μιλάει απευθείας στην ψυχή: «Πρωτίστως έχει αυτή την ιδιότητα», σχολιάζει η Στεφανία και προσθέτει: «Το καλλιτεχνικό στοιχείο έπεται. Πρώτα πρέπει να αγγίζει τον ίδιο τον δημιουργό αυτό που κάνει. Εγώ με κάθε λήψη, με κάθε εικόνα που έβλεπα, ένιωθα να ταυτίζομαι. Υπήρχε ένα αίσθημα που μεταδίδονταν. Στη συνέχεια αυτό που λαμβάνει ο επισκέπτης είναι ένα συν-αίσθημα. Είναι οι δικές του εμπειρίες, βιώματα και προσλαμβάνουσες που έρχονται να προβληθούν πάνω στο έργο».
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη κουβέντα μας ρωτάω τη Στεφανία πώς βλέπει τη φωτογραφία στη χώρα μας κι αν η φωτογραφία έχει καταφέρει να βρει τη θέση που της αξίζει ανάμεσα στις άλλες τέχνες: «Αυτό ισχύει κι όχι μόνο στην Ελλάδα. Είναι ίσως η πιο απαξιωμένη τέχνη. Ωστόσο, θεωρώ ότι υπάρχει πλέον μια πολύ καλή φωτογραφική σκηνή στη χώρα μας. Αυτό που δεν υπάρχει είναι οι δίοδοι ώστε οι καλλιτέχνες να δείχνουν το έργο τους. Είτε πρόκειται για εκδόσεις βιβλίων είτε για εκθέσεις και παραγωγές, δεν στηρίζεται η φωτογραφία εκτός από κάποια μεμονωμένα φεστιβάλ. Ειδικά στο κομμάτι των βιβλίων οι περισσότερο καταφεύγουν σε αυτο-εκδόσεις», απαντά και υπογραμμίζει τη σημασία που έχουν διοργανώσεις όπως οι “Φωτογραφικές Συναντήσεις” καθώς δίνουν τη δυνατότητα στους δημιουργούς να δείξουν τη δουλειά τους στο κοινό, να συνομιλήσουν με άλλους καλλιτέχνες αλλά και να γνωρίσει καλύτερα ο κόσμος την τέχνη της φωτογραφίας και τους σύγχρονους δημιουργούς.
Η έκθεση
Η έκθεση φωτογραφίας “Cold Turkey” διερευνά τα διαφορετικά επίπεδα της εμπειρίας του εθισμού και της περιπέτειας της απεξάρτησης από αυτόν, προσεγγίζει τη σχέση της εξάρτησης με το πένθος, με στόχο την εξορία από το φαντασιακό, την αναζήτηση του φωτός, την πορεία προς τη λύτρωση, τη διέξοδο σε μια προσωπική κάθαρση. Η έκθεση που φιλοξενείται στο Χαμάμ της οδού Κατρέ στην παλιά πόλη των Χανίων και πραγματοποιείται στο πλαίσιο των “Φωτογραφικών Συναντήσεων 2023”, που διοργανώνουν το Υπουργείο Πολιτισμού, η Περιφέρεια Κρήτης, ο Δήμος Χανίων και η Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, το Goethe Zentrum Chania και ο χώρος South Space for Photography. Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή/επισκέψιμη έως και την Τρίτη 10 Οκτωβρίου.
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα – Σάββατο 11:00-14:00 & 18:00-21:00, Κυριακή 11:00-14:00
Είσοδος ελεύθερη.
