Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι PRUNUS domestica L. (Προύμνη η οικιακή). Η Δαμασκηνιά είναι φυλλοβόλο δένδρο το οποίο ανήκει στο γένος Προύμνη, στην οικογένεια των Ροδοειδών.
Τους καρπούς της τους συναντούμε με τις ονομασίες Κοκκύμηλα, Δαμάσκηνα, Προύνα, Βράβυλα. Υπάρχουν περισσότερες από 2000 ποικιλίες του φυτού σε όλο τον κόσμο. Συνηθίζεται να λέγεται Δαμασκηνιά και η Μπουρνελιά, όμως στην πραγματικότητα διαφέρουν από το σχήμα και χρώμα των καρπών τους Ακόμη οι καρποί της Κοκκομηλέας (PRUNUS insititia L. – Προύμνη η εξημερωμένη) , τα γνωστά μας κορόμηλα, μοιάζουν με τα δαμάσκηνα αλλά υστερούν σημαντικά από αυτά όσον αφορά τις διαιτητικές και φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Η Δαμασκηνιά είναι ιθαγενές φυτό των χωρών του βόρειου ημισφαιρίου και κατάγεται από τις περιοχές της Κασπίας θάλασσας. Είναι δέντρο που φτάνει σε ύψος τα 12 μέτρα, με πλούσιο ριζικό σύστημα αλλά επιπόλαιο, όπως οι Κορομηλιές με τις οποίες θεωρείται αδελφό δέντρο. Οι ανθοφόροι οφθαλμοί του φέρουν 2 έως 3 άνθη. Είναι είδος ερμαφρόδιτο και επικονιάζεται από τα έντομα. Ο καρπός της Δαμασκηνιάς είναι το δαμάσκηνο. Στην Ελλάδα καλλιεργείται η Σκοπελίτικη ποικιλία τα δαμάσκηνα της οποίας προορίζονται για ξήρανση κύρια σε Σκόπελο, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα, Μακεδονία και Θράκη. Βασικές ποικιλίες τα δαμάσκηνα και οι βανίλιες.
Ιστορικά στοιχεία
Είναι δέντρο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Θεόφραστος αναφέρεται σε αυτή με το όνομα «προύμνη» εξ ου και η επιστημονική του ονομασία Προύμνος. Στην Ελλάδα εισήχθησαν από την Δαμασκό της Συρίας. Η αξιόλογη υπακτική δράση του δαμάσκηνου ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες και τους Άραβες ιατρούς. Γνώριζαν ότι όχι μόνο αδειάζουν το έντερο αλλά και ότι επαναφέρουν χρονικά στο φυσιολογικό τις κενώσεις αυτού. Γνώριζαν ακόμη ότι δρουν ως αντισηπτικά του εντέρου, αποσυμφορητικά του ήπατος, αποτοξινωτικά του οργανισμού και τη θρεπτική τους δράση.
Συστατικά-χαρακτήρας
Ο νωπός καρπός περιέχει νερό 82%, σάκχαρο 3,5%, υδατάνθρακες 4,5%, οξέα 1,5%, λευκωματοειδή 0,50%, τέφρα 0,60% και κυτταρίνη 5%. Ο αποξηραμένος καρπός περιέχει νερό 29%, σάκχαρο 44%, υδατάνθρακες 18%, οξέα 3%, λευκωματοειδή 2% και τέφρα 1,5%. Στον καρπό περιέχονται ακόμη κάλιο, νάτριο, σίδηρος, μαγνήσιο, φώσφορος, τανίνη, αιθέριο έλαιο, βιταμίνη Α, Β6, θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, νιασίνη, ασκορβικό οξύ.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το δέντρο ανθίζει νωρίς την άνοιξη. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται κύρια οι καρποί οι οποίοι ωριμάζουν από Αύγουστο έως τον Οκτώβριο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Τα δαμάσκηνα είναι φυσικό καθαρτικό. Είναι εξαιρετικά διουρητικά και εκκοπρωτικά. Δεν είναι ακόμα γνωστό το ενεργό καθαρτικό χημικό συστατικό των δαμάσκηνων, δεδομένου ότι η δράση αυτή δεν οφείλεται στις πλούσιες διαλυτές ίνες που περιέχει μια και ο χυμός του φρούτου έχει ανάλογη καθαρτική ιδιότητα. Συνιστώνται στους πάσχοντες από νοσήματα του κύκλου της αρθριτικής δυσκρασίας, τους νεφριτικούς, τους καρδιοπαθείς, τους δυσκοίλιους, τους αιμορροϊδικούς και αντενδείκνυνται για όσους πάσχουν από σάκχαρο. Τα δαμάσκηνα είναι μία από τις πλέον ευεργετικές τροφές για τον οργανισμό. Έχει τεράστια αντιοξειδωτική ικανότητα. Σύμφωνα με τις έρευνες τα αποξηραμένα δαμάσκηνα έχουν εξαπλάσια αντιοξειδωτική δράση από ότι τα φρέσκα. Είναι γνωστό ότι τα τρόφιμα με μεγάλη συγκέντρωση αντιοξειδωτικών έχουν την ικανότητα να επιβραδύνουν τους μηχανισμούς που εμπλέκονται με την γήρανση του σώματος και του εγκεφάλου. Και αυτό επειδή προστατεύουν τις κυτταρικές μεμβράνες από την οξείδωση, ασκούν αντικαρκινική δράση, ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση και συμβάλλουν στην ομαλή εγκεφαλική μικροκυκλοφορία. Κύρια αντιοξειδωτική πηγή του αποξηραμένου δαμάσκηνου είναι οι φαινόλες που περιέχει. Τα δαμάσκηνα θεωρείται ότι μειώνουν τον κίνδυνο του καρκίνου του παχέως εντέρου και προστατεύουν από την αρτηριοσκλήρωση. Επίσης η κατανάλωση μιας μικρής ποσότητας δαμάσκηνων μπορεί να είναι ευεργετική όταν προσπαθείτε να χάσετε βάρος. Βοηθά στην ομαλή λειτουργία της καρδιάς λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σε κάλιο. Το κάλιο είναι μεταλλικό στοιχείο που συμβάλει στη διατήρηση της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης και την καρδιακή λειτουργία. Ένα τέταρτο ενός φλιτζανιού δαμάσκηνα περιέχει 316,6 mg καλίου και μόλις 1,7 mg νατρίου. Ο φώσφορος που περιέχει ο καρπός είναι ωφέλιμος για το νευρικό σύστημα. Επίσης τα δαμάσκηνα πάνω από δημητριακά για πρωινό, μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη της υψηλής πίεσης του αίματος. Τα αμύγδαλα των πυρήνων των δαμάσκηνων είναι καταπραϋντικά και ανθελμινθικά. Περιέχουν σημαντική ποσότητα παχέως ελαίου, με ωραία γεύση και άρωμα, που μπορεί να αντικαταστήσει το γνωστό μας αμυγδαλέλαιο. Τα αμύγδαλα του καρπού τρώγονται κοπανισμένα. Από τον κορμό και τους κλάδους της Δαμασκηνιάς εξέρχεται γόμμα άριστης ποιότητας, που χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική αντί του αραβικού κόμμεως, γνωστή με το όνομα “gummi nostras”.
Παρασκευή και δοσολογία
Τα δαμάσκηνα τα τρώμε ωμά, αποξηραμένα ή κομπόστα. Το χρώμα από μόνο του δεν αποτελεί ένδειξη ότι το φρούτο είναι ώριμο. Μερικές ποικιλίες ωριμάζουν εντελώς όταν το χρώμα τους είναι κιτρινοπράσινο. Άλλες όταν είναι κόκκινο και άλλες όταν είναι ιώδες ή μαύρο. Όταν το φρούτο είναι μαλακό στο άγγιγμα είναι σίγουρα ώριμο. Το άγουρο φρούτο είναι σκληρό. Μισό ποτήρι χυμός δαμάσκηνου την ημέρα δρα ως καθαρτικό στους περισσότερους ανθρώπους.
Προφυλάξεις
Δεν ενδείκνυνται σε όσους πάσχουν από σάκχαρο. Επίσης δεν πρέπει όσοι πάσχουν από προβλήματα εντέρου ή δυσπεψίας να τρώνε ωμά δαμάσκηνα, διότι μπορεί να τους προκαλέσουν γαστρεντερικές διαταραχές. Τα δαμάσκηνα είναι πιο εύπεπτα παρασκευαζόμενα ως μαρμελάδα, κομπόστα ή αποξηραμένα. Η υπερκατανάλωση του καρπού προκαλεί φούσκωμα, σφίξιμο και δυσπεψία.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
