Το άρθρο αυτό αναφέρεται σε μερικές διαπιστώσεις του Προέδρου της Ακαδημίας Jaime Gil Aluja, κατά την έναρξη και τη λήξη του 18ου Διεθνούς Σεμιναρίου της Βαρκελώνης που διοργανώθηκε από τη Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας (15-16 Νοεμβρίου 2023). Ο ίδιος αναφέρθηκε στην ιδιαίτερη προσοχή στο θέμα των μακρο-αποφάσεων που αφορούν τη βιωσιμότητα του πλανήτη μας. Ο Πρόεδρος είναι επίσης Επίτιμος Διδάκτωρ της Σχολής Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Για αρκετές δεκαετίες, είχαμε συνηθήσει να εξετάζουμε τον αγώνα των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης για την κυριαρχία στον πλανήτη και για την κατάκτηση του διαστήματος.
Σήμερα, είναι δυνατόν να επιβεβαιώσουμε ότι σε αυτούς τους αγώνες για την εξουσία στη Γη και την κατάκτηση άλλων πλανητών, έχει προστεθεί ένας άλλος ανταγωνισμός: η «απανθρακοποίηση του κόσμου».
Στην τελευταία αυτή περίπτωση, η ανταμοιβή δεν είναι μόνο το κύρος και η ισχύς, αλλά και τα χρήματα, χάρη στην απόκτηση μονοπωλίου στη βιομηχανία απανθρακοποίησης. Επιπλέον, άλλοι διεκδικητές προστίθενται στους πρωταγωνιστές αυτής της μάχης. Στην πραγματικότητα, ο κόσμος δεν είναι πλέον θέμα δύο δυνάμεων, επομένως, φαίνεται ότι εισερχόμαστε σε μια πολυπόλωση μετά την εμφάνιση νέων πόλων ανάπτυξης που παρουσιάζονται με το ακρωνύμιο BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, και Νότια Αφρική).
Αλλά, για άλλη μια φορά, μια νέα διπόλωση εμφανίζεται: οι ΗΠΑ από τη μια πλευρά και η Κίνα από την άλλη.
Οι δύο μεγάλοι πόλοι παγκόσμιας ισχύος με στόχο να δημιουργήσουν μια ισχυρή βιομηχανία απανθρακοποίησης, χρησιμοποιούν τεράστια και δαπανηρά προγράμματα καθαρισμού του πλανήτη μας. Στην Ευρώπη, το μοντέλο «Green Deal» ισχύει από το 2020.
Από την πλευρά των ερευνητών στις κοινωνικές επιστήμες και, κυρίως στις οικονομικές και επιστήμες του μάνατζμεντ, είναι δυνατόν να συνεισφέρουμε στη διευκόλυνση της οικολογικής μετάβασης με μοντέλα και τεχνικές του μάνατζμεντ (βλ. Κ. Ζοπουνίδης κ.α. Βιώσιμη Χρηματοοικονομική: Κλιματική Αλλαγή και Κριτήρια ESG, Εκδόσεις Κλειδάριθμος).
Στη συνέχεια ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης (Μέλος της εν λόγω Ακαδημίας) και ο Αναπληρωτής Καθηγητής Γεώργιος Ατσαλάκης αναφέρθηκαν στην ανάγκη για περιβαλλοντικά σταθερό μετασχηματισμό, ως αντίδραση στα παγκόσμια ακραία κλιματικά φαινόμενα. Η ανάγκη αυτή χρησιμεύει ως κινητήρια δύναμη τόσο για τη διατήρηση των οικολογικών συστημάτων της γης όσο και για την προώθηση της ανθρώπινης επιβίωσης και προόδου. Αυτή η προσέγγιση πρέπει να υιοθετηθεί καθολικά καλύπτοντας όλα τα άτομα όλα τα κράτη, σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές και για αόριστο χρονικό διάστημα. Σε αντίθετη περίπτωση, διακυβεύεται τόσο η οικονομική όσο και η οικολογική βιωσιμότητα καθώς τα έθνη με χαλαρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς μπορούν να παράγουν φθηνά αγαθά βασιζόμενα σε φθηνή ενέργεια άνθρακα, κερδίζοντας ένα αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Με τις μέχρι σήμερα πολιτικές δεν ισχύει η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» πράγμα το οποίο δεν είναι αποτελεσματικό όσον αφορά τη δημιουργία ενός ισότιμου ανταγωνισμού. Τα εμπειρικά ευρήματά μας δείχνουν ότι οι εισαγωγές από χώρες εκτός της ΕΕ δημιουργούν ανταγωνιστική ανισορροπία, καθώς οι τομείς και οι χώρες που εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από εισαγωγές εκτός ΕΕ με χαλαρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το εμπορικό έλλειμμα της ΕΕ μόνο με την Κίνα έφτασε τα 395 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022 (από 250 δις το 2021) και των ΗΠΑ με την Κίνα έφτασε τα 382 δισεκατομμύρια δολάρια (από 320 το 2021). Κατά την τελευταία δεκαετία, οι ΗΠΑ και η ΕΕ είχαν εκροή χρημάτων περισσότερα από 5 τρισεκατομμύρια δολάρια λόγω του εμπορικού ελλείμματος αποκλειστικά με την Κίνα. Οι δασμοί άνθρακα σε εισαγόμενα προϊόντα που έχουν παραχθεί από χώρες που δεν τηρούν τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς, θα μπορούσαν να συμπληρώσουν αποτελεσματικά τους υφιστάμενους κανονισμούς εκπομπών και να συμβάλουν στη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών, ειδικά όταν εφαρμόζονται συλλογικά από τα έθνη.
Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης
Ακαδημαϊκός
Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών & Χρηματοοικονομικών
Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Business School, France
CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece
Αναπληρωτής Καθηγητής Γεώργιος Ατσαλάκης
Οικονομολόγος
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
Πολυτεχνείο Κρήτης
