Η υπεύθυνη καινοτοµία χαρακτηρίζει µια διαδικασία µε την οποία µια καινοτοµία ήδη αποτελεσµατική ή υπό µορφή πρότζεκτ (κυρίως τεχνολογική αλλά και άλλης φύσης), αναλύεται από άποψη ηθικής (αποδεκτικότητας), περιβαλλοντικής βιωσιµότητας και συνάφειας από κοινωνική άποψη. Εποµένως, η καινοτόµος πλευρά υποβαθµίζεται σε ένα δεύτερο πλάνο, µε την επιφύλαξη µιας σειράς ετυµηγοριών που, ανάλογα µε την περίπτωση, θα υποστηρίξουν ή θα εµποδίσουν τη συγκεκριµένη υλοποίηση ή/και παροχή/εκµετάλλευση αυτής της καινοτοµίας.
Μια επιτυχηµένη υπεύθυνη καινοτοµία συνιστά de facto µια θετική πρόοδο. Παρέχει προστιθέµενη αξία όσον αφορά τον κοινωνικό αντίκτυπο και τη βιώσιµη ανάπτυξη. Η ηθική αποδοχή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υπεύθυνη καινοτοµία, ιδιαίτερα όσον αφορά τη βιοηθική για οτιδήποτε σχετίζεται µε παρεµβάσεις σε έµβια όντα. Στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, υπό την περιβαλλοντική και κοινωνική έννοια, η υπεύθυνη καινοτοµία αποτελεί µέρος ενός εννοιολογικού και µεθοδολογικού οπλοστασίου όπου, συµπληρώνει, επικαλύπτει, ακόµη και περικλείει τα πεδία δράσης άλλων προσεγγίσεων, µεταξύ των οποίων αναφέρονται:
– οικο-καινοτοµία (η ίδια στενά συνδεδεµένη µε τις αρχές του οικολογικού σχεδιασµού), η οποία δίνει προτεραιότητα στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
– λιτή καινοτοµία, η οποία ευνοεί την εξοικονόµηση πόρων τόσο σε πρώτες ύλες όσο και σε τεχνολογικά µέσα.
– κοινωνική καινοτοµία, η οποία εστιάζει στις απαντήσεις σε κοινωνικές ανάγκες που είναι ακόµη “ορφανές” η ανεπαρκώς ικανοποιηµένες, ιδίως όσον αφορά την αλληλεγγύη.
∆είκτες
Η µέτρηση της υπεύθυνης καινοτοµίας είναι ένα πολύπλοκο έργο. Απαιτεί την ανάπτυξη δεικτών που αποτυπώνουν όλες τις πτυχές της καινοτοµίας µε ολοκληρωµένο τρόπο, όχι µόνο τις τεχνολογικές καινοτοµίες αλλά και τις διαρθρωτικές αλλαγές, τους οργανωτικούς παράγοντες και τις βραχυπρόθεσµες, µεσοπρόθεσµες και µακροπρόθεσµες επιπτώσεις.
∆ιάχυση: η διαδικασία διάδοσης ιδεών, αξιών, εθίµων και πρακτικών από ένα πολιτισµό, µια κοινωνία ή ένα άτοµο σε άλλο. Ο προτεινόµενος δείκτης είναι:
Πωλήσεις καινοτόµων προϊόντων/περίοδος που έχει παρέλθει από την κυκλοφορία τους.
Ο δείκτης αυτός παρέχει µια ενδιαφέρουσα ένδειξη της διάδοσης της καινοτοµίας µεταξύ των χρηστών. ∆εδοµένης της διαφοράς κάθε καινοτοµίας, αυτός ο δείκτης πρέπει να υπολογίζεται ανά έργο.
∆υνατότητα: ικανότητα χρήσης αδρανούς πιθανής γνώσης που είναι διαθέσιµη αλλά δεν έχει ακόµα εφαρµοστεί. Μια από τις προκλήσεις του µάνατζµεντ της καινοτοµίας είναι η δυνατότητα των παραχθεισών γνώσεων για την επαναχρησιµοποίησή τους αλλού.
Ο προτεινόµενος δείκτης είναι:
Σωρευτικές πωλήσεις που δηµιουργούνται από την επαναχρησιµοποίηση της γνώσης/αριθµός αποκτηθεισών γνώσεων.
Η όλη πρόκληση συνίσταται στην αποµόνωση, τον εντοπισµό και την παρακολούθηση της γνώσης, ή ακριβέστερα ενός θύλακα γνώσης.
Χρηµατοοικονοµικοί δείκτες
Άλλοι δείκτες που αφορούν το µάνατζµεντ της υπεύθυνης καινοτοµίας είναι οι ακόλουθοι.
Προσπάθεια: ο δείκτης υποδεικνύει το µερίδιο των πόρων που διατίθενται σε δραστηριότητες καινοτοµίας.
Παραγωγικότητα: αντιστοιχεί στην επένδυση που απαιτείται για την ανάπτυξη ενός καινοτόµου προϊόντος.
Αποδοτικότητα: αφορά την απόδοση της επένδυσης.
Ζωτικότητα: ο δείκτης µετρά το ποσοστό ανανέωσης του προϊόντος και την ικανότητα της επιχείρησης να εδραιωθεί µε βιώσιµο τρόπο στην αγορά.
Συµπερασµατικά, το µάνατζµεντ της υπεύθυνης καινοτοµίας επιδιώκει να ενσωµατώσει ζητήµατα βιώσιµης ανάπτυξης στη διακυβέρνηση, τη στρατηγική και τη λειτουργική διαχείριση της διαδικασίας της καινοτοµίας. Το παγκόσµιο φόρουµ για την υπεύθυνη καινοτοµία (WRI) είναι µια παγκόσµια πλατφόρµα που συγκεντρώνει πανεπιστηµιακούς, µάνατζερ του ιδιωτικού τοµέα και αποφασίζοντες χάραξης πολιτικής για την προώθηση της υπεύθυνης καινοτοµίας. Για να αξιολογήσει εάν µια νέα τεχνολογία είναι υπεύθυνη, το WRI θέτει αρκετές ερωτήσεις για να καθορίσει εάν θα έχει ή όχι επίδραση στη φύση, την υγεία και τις ανθρώπινες σχέσεις. Εξετάζει επίσης πως η καινοτοµία µπορεί να χρησιµοποιηθεί από χρήστες και µη για να κατανοήσουν πως αυτές οι οµάδες µπορούν να επηρεαστούν από τη χρήση της.
*O καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης είναι ακαδηµαϊκός Πολυτεχνείο Κρήτης
επίτιµος ∆ρ. ΑΠΘ Paris School of Business
