Αυτές τις ημέρες, οι απανταχού ορθόδοξοι θα κατακλύσουν τους ναούς και τα μοναστήρια της Παναγιάς, για να ζητήσουν τη βοήθεια Της και να αντεπεξέλθουν στις δοκιμασίες της ζωής.
Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια έως και σήμερα οι πιστοί ζητούν από την Μεγαλόχαρη, την κοίμηση της οποίας γιορτάζουμε στις 15 Αυγούστου, να τους δώσει δύναμη, αντοχή, παρηγοριά, αλλά και προοπτική ελπίδας. Γι’ αυτό άλλωστε την τιμούν με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια και την ευχαριστούν για τα θαύματά της με τάματα και προσευχή.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο λεκτόρας Γενικής Εκκλησιαστικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και γ.γ. Τύπου, Ι. Παναγιωτόπουλος, αναφέρεται στα αμέτρητα προσωνύμια που έχει προσδώσει ο πιστός στο πρόσωπο της Παναγίας δείχνοντας την πίστη, αφοσίωση και αγάπη προς το πρόσωπό της. «Είναι η Θεοτόκος, η Παναγία, και τα προσωνύμια αυτά έχουν να κάνουν με την παράδοση και την πίστη» λέει και συμπληρώνει: «Ο 15αύγουστος είναι το μικρό Πάσχα των Ελλήνων. Είμαστε δεμένοι με αυτή τη γιορτή και επειδή συνδυάζεται με μια περίοδο που έχουμε χρόνο να πάμε στην εκκλησία να τη ζήσουμε, είναι θετικό και ουσιαστικό για τη ζωή μας. Η Θεοτόκος είναι άνθρωπος. Είναι ο άνθρωπος που θα δώσει το σώμα του έτσι ώστε να γίνει η γέφυρα ανάμεσα στην γη και τον ουρανό».
Ξεχωριστές Παναγίες στην Κρήτη και την Ελλάδα
Μονή Γωνιάς, Κολυμπάρι
Ένα χιλιόμετρο βόρεια από το Κολυμπάρι στη χερσόνησο Σπάθα, βρίσκεται η Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή της Παναγίας (της Κυρίας των Αγγέλων) Γωνιάς, που είναι χτισμένη σαν κάστρο και προσφέρει μια κυριαρχική θέα του κόλπου των Χανίων. Η κεντρική εκκλησία, που είναι αφιερωμένη στην Παναγία την Οδηγήτρια αποτελείται από ένα νάρθηκα και παρεκκλήσια περιτριγυρισμένα από μια μεγάλη αυλή. Τα κελιά των μοναχών βρίσκονται στη σειρά κατά μήκος της αυλής, μαζί με το κατάλυμα του ηγουμένου, την τραπεζαρία και τις αποθήκες.
Ήταν πάντα εστία αντίστασης σε όλους τους κατακτητές της Κρήτης και γι’ αυτό καταστράφηκε πολλές φορές από τους διάφορους κατακτητές (π.χ. Τούρκοι και Γερμανοί), όπως μαρτυράει και ένα καρφωμένο βόλι στο ανατολικό τείχος της.
Σώζονται το Καθολικό της μονής και ερείπια από τα κελιά του παλιότερου μοναστηριού που υπήρχε εκεί από τον 9ο αιώνα. Το Καθολικό διασώζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του 17ου αιώνα με εικόνες του ζωγράφου Παρθενίου και άλλων, ενώ στους τοίχους και τα παρεκκλήσια υπάρχουν και άλλες εικόνες της Κρητικής Σχολής.
Μονή Χρυσοσκαλίτισσας
Η Ιερά Μονή της Παναγίας Χρυσοσκαλίτισσας στην Κίσαμο είναι ένα από τα πιο γνωστά προσκυνήματα και αξιοθέατα στην περιοχή των Χανίων. Ενα εντυπωσιακό, κατάλευκο κτίσμα, χτισμένο ψηλά πάνω σε ένα μεγάλο βράχο με θέα στο Λιβυκό πέλαγος.
Βρίσκεται 72 χλμ. νοτιοδυτικά των Χανίων, πολύ κοντά στην μαγευτική λιμνοθάλασσα του Ελαφονησίου.
Η παράδοση αναφέρει ότι η ιερότητα του χώρου αρχίζει με την παρουσία (εύρεση) της εικόνας της Κοίμησης της Θεοτόκου σε κόγχη του βράχου. Η εικόνα αυτή κρύφτηκε εδώ πιθανότατα την εποχή της εικονομαχίας 726-842 μ.Χ.. Λέγεται μάλιστα ότι βρέθηκε από ένα γεωργό που έβλεπε σαν όραμα φλόγα καντηλιού τα βράδια.
Το 1637 στην ενετική απογραφή των μοναστηριών αναφέρεται ως Παναγία Γουνοσκαλίτισσα και ο ναός της ήταν κτισμένος στη σπηλιά του βράχου. Το όνομα “Χρυσοσκαλίτισσα” σημαίνει ουσιαστικά την Παναγία του χρυσού σκαλοπατιού. Σύμφωνα με την παράδοση το τελευταίο από τα 98 σκαλοπάτια που είχε η μονή όταν κτίστηκε ήταν ολόχρυσο. Πουλήθηκε, όμως, επί Τουρκοκρατίας.
Αποτελεί ένα από τα σημαντικά μνημεία της Νοτιοδυτικής Κρήτης που έχει διατηρήσει ζωντανό το πνεύμα των περασμένων αιώνων. Η μοναδικότητά της και η μικρή της απόσταση από το Ελαφονήσι προσελκύουν πολλούς επισκέπτες.
Η Παναγία της Τήνου
Η εικόνα της Παναγίας της Τήνου βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, έπειτα από πολλές προσπάθειες και «με την υπόδειξη της Παναγίας στη μοναχή Πελαγία», στην ιστορική Μονή της “Κυράς των Αγγέλων”, στο Κεχροβούνι.
Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836 καθιερώθηκε ο εορτασμός της Παναγίας στην Τήνο να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα “εννιάμερα της Θεοτόκου”, στις 23 Αυγούστου, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κατάνυξης και σεβασμού, ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον επιτάφιο και την εικόνα.
Ο δρόμος που οδηγεί από το λιμάνι στο ναό του Ευαγγελισμού, όπου βρέθηκε η εικόνα, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της άρρηκτης σχέσης του ελληνισμού με την Ορθοδοξία.
Στην Τήνο παράλληλα με την εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οι Έλληνες τιμούν κι αυτούς που χάθηκαν, όταν οι Ιταλοί τορπίλισαν και βούλιαξαν την “Eλλη” μέσα στο λιμάνι του νησιού ανήμερα της Παναγιάς.
Παναγία της Εκατονταπυλιανής
Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην Παροικιά, της Πάρου. Για το ναό υπάρχουν δύο ονομασίες: “Καταπολιανή” και “Εκατονταπυλιανή”.
Σύμφωνα με την παράδοση, η Κατοπολιανή έχει ενενήντα εννέα φανερές πόρτες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανεί και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.
Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη μητέρα πήγαινε στην Παλαιστίνη για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έφτασε στην Πάρο και προσευχήθηκε σε ένα μικρό ναό που βρίσκονταν στη θέση της Εκατονταπυλιανής.
Κατά την προσευχή της έκανε τάμα ότι αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, θα χτίσει στη θέση αυτή έναν μεγάλο ναό.
Η προσευχή της εισακούστηκε. Βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και, πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε τον μεγαλoπρεπή ναό της Εκατονταπυλιανής.
Μία δεύτερη παράδοση αναφέρει ότι το τάμα της Αγίας Ελένης ολοκλήρωσε ο γιος της Άγιος Κωνσταντίνος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, καθώς η ίδια δεν πρόλαβε.
Παναγία Σουμελά
Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης, αν και η πρώτη ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα.
Την εικόνα της Παναγίας Σουμελά αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Μετά τον θάνατό του τη μετέφερε στην Αθήνα ο μαθητής του Ανανίας και τοποθετήθηκε σε περικαλλή ναό της Θεοτόκου. Έτσι αρχικά ονομάστηκε ως Παναγία η Αθηνιώτισσα.
Στο τέλος του 4ου αιώνα (380-386 μ.Χ.), σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία η Αθηνιώτισσα εμφανίστηκε ως όραμα στους μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα, στην Αθήνα, και τους κάλεσε στην εκκλησία.
Εκεί είδαν την εικόνα να σηκώνεται από το προσκυνητάρι, να βγαίνει από το παράθυρο και να πετάει προς τα ουράνια. Συγχρόνως, άκουσαν την Θεοτόκο να λέει: «Πηγαίνω στην Ανατολή. Προπορεύομαι στο όρος Μελά. Ακολουθήστε με…».
Οι μοναχοί την ακολούθησαν και στο όρος Μελά, στον Πόντο, όπου στάθηκε, κτίστηκε μεγάλος Ναός και Μονή. Έτσι η εικόνα πήρε την ονομασία Σουμελά από τη φράση “στου Μελά”.
Το 1922, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, μοναχοί έθαψαν την εικόνα, μαζί με άλλα κειμήλια.
Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα, ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης. Η εικόνα επανήλθε στην Αθήνα και παρέμεινε στο Μουσείο έως το 1951. Τότε, το Σωματείο “Παναγία Σουμελά” Θεσσαλονίκης πρότεινε το κτίσιμο ναού στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά Βέροιας.
Oι “Φωτοαναδρομές στα Παλιά Χανιά” θα είναι μαζί σας και πάλι την επόμενη εβδομάδα.
