Δελφοί και Μαντείο ή Μαντείο και Δελφοί είναι δύο λέξεις, δύο έννοιες που πάνε μαζί σαν αδελφές σιαμαίες. Δύο ιστορικές σημαδούρες που επιπλέουν στον ωκεανό της πορείας του Ελληνισμού για χιλιάδες χρόνια.
Η μια φανερώνει τόπο, γεωγραφικά συγκεκριμένο, τους Δελφούς της επαρχίας Παρνασσίδος στο Νομό Φωκίδας. Η άλλη ένα ιερό ένα ναό ιδιότυπο, μυστηριακό που η αρχή του χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Η μαντεία ή μαντική ήταν μια σημαντική εκδήλωση πολλών αρχαίων θρησκειών, οι οπαδοί των οποίων πίστευαν ότι έρχονταν σε άμεση επαφή με θεότητες με διάφορα σημάδια ή με το διάμεσο των μάντεων έκαναν γνωστή τη θέληση των θεών στους ανθρώπους.
Το αρχαιότερο ελληνικό μαντείο ήταν του Δία στη Δωδώνη της Ηπείρου. Πολλά αλλα υπήρχαν στην Ελλάδα όπως: της Δήμητρας στη σημερινή Πάτρα, του Τροφωνίου στη σημερινή Λειβαδιά, στον Κολωφώνα της Μ. Ασίας, στο Ακραίφιο της Βοιωτίας και κυρίως στους Δελφούς του Απόλλωνα. Οι Ελληνες κατάφευγαν στο μαντείο του Αμμωνα που τον ταύτιζαν με τον Δία. Το μαντείο βρισκόταν στη Λιβυκή έρημο, στη σημερινή Αιγυπτιακή όαση Σίβα ή Σίοκα ή Αμμώνειο ( Η Αίγυπτος 4 φορές κατοικήθηκε ή κατακτήθηκε από Ελληνες).
Το μαντείο των Δελφών ξεπερνούσε όλα τα μαντεία της αρχαιότητας σε φήμη και πλούτο. Πολύ πλούσια και η ιστορία του και κυρίως η προϊστορία του με πάμπολλους μύθους.
Μία τοπική παράδοση αναφέρει ότι ο χώρος που ιδρύθηκε το μαντείο ανακαλύφθηκε από αίγες (κατσίκες) που έβοσκαν στην περιοχή. Οταν πλησίαζαν σ’ ένα χάσμα που βρισκόταν εκεί κυριεύονταν από αλλόκοτους σπασμούς και έβγαζαν ασυνήθιστες φωνές. Ο βοσκός που επέβλεπε το κοπάδι ονομαζόταν Κορήτας. Πλησίασε το χάσμα που ανα΄δυε ατμούς. Αρχισε να φωνάζει αλλοπαρμένος και να προλέγει πράγματα, που κατόπιν έβγαιναν αληθινά.
Η φήμη διαδόθηκε και όσοι πλησίαζαν το χάσμα, έπαιρναν μόνοι τους χρησιμούς, από τις μαντικές αναθυμιάσεις. Θαυμάστηκε το χάσμα που το νόμισαν μαντείο της Γης. ΤΟ πρώτο μαντείο των Δελφών στην τοποθεσία που πολύ παλιά ονομαζόταν Πυθώ, ανήκε στη Γη, θεά χθόνια που ονομαζόταν Γαία και Χθων και Θέμις. Επίσης άνηκε το μαντείο και στο σύζυγό της Ποσειδώνα που τη γονιμοποιούσε με τα νερά του.
Πλάι στην Κασταλία πηγή ιδρύθηκε το μαντείο της Γης. Αρχικά οι χρησιμοί δίδονταν με εγκοίμηση, όπου ο Θεός συνομιλούσε με τους πιστούς που βρίσκονταν σε κατάσταση ονείρου. Μετά τους έδινε η Νύμφη Δαφνίς- Οταν κυριαρχούσε ο Κρόνος υπήρχαν οι Νύμφες. Αμα έγινε βασιλιάς ο Δίας οι Νύμφες παρουσιάζονταν σαν Μούσες με μουσεία και μουσική. Σϋζυγος της Δαφνίδος ο Κάσταλος.
Αλλος μύθος, ότι η Γη παραχώρσε το μερίδιό της στην κόρη της Θέμιδα. Από τη Θέμιδα παρέλαβε το μαντείο ο Απόλλωνας σαν δώρο. Ο Απόλλωνας, ο θεός του φωτός, της μουσικής και της μαντικής. Ο Απόλλωνας ο ένας (ενί Απόλλων, έλεγαν) ο ξεχωριστός και μάλλον ο πρώτος μετά τον δία. Κατά μια εκδοχή ετυμολογικά η λέξη Απόλλων απότο “α” το στερητικό και “Πολλών”. Γι’ αυτό έλεγαν ενί Απόλλων, με πάνω από 200 ονόματα: όπως Φοίβος, Μουσαγένης, Δάφνιος, Δελφίνιος κ.α. Δελφίνιος σαν θαλάσσιος θεός που μεταφορφώθηκε σε δελφίνι και οδήγησε τους Κνώσιους ναύτες από την Κρήτη στον Κρισαίο κόλπο και απ’ εκεί στο ιερό του,τους Δελφούς, σαν πρώτο ιερατικό προσωπικό. Οι Δελφοί πήραν το όνομα από τον Δελφόν, επώνυμο ήρωα κυρίαρχο των Δελφών και ολόκληρης της περιοχής γύρω του Παρνασσού που υποδέχθηκε τον Απόλλωνα; Αλλοι τον θέλουν, γιο του Απόλλωνα και αρχηγό των κρατών αποίκων.
Ακόμη λεκτικά: Δελφός- ιος αρχαιότητα ελληνική λέξη που σημαίνει μήτρα. Απ’ αυτή παράγεται με το αρθροιστικό “α” η λέξη αδελφός (αυτός που βγήκε από την ίδια μήτρα).
Η δελφύνη ή και ο δελφύνης ονομαζόταν και πύθων, ο δράκος των Δελφών που φόνευσε με το τόξο του ο Απόλλωνας. Απ’ αυτό το κατόρθωμα δημιουργήθηκαν και καθιερώθηκαν τα Πύθια, πλήρεις αθλητικοί αγώνες με ιερό στεφάνωμα των νικητών από δαφνόκλαδα.
Η πρώτη ιστορική αναφορά για το Μαντείο, τον Απόλλωνα και τον Πύθωνα γίνεται από τον Ομηρο.
Τους χρησμούς τους έδινε η Πυθία, ιέρεια του ναού. Αργότερα οι ιέρειες έγιναν τρεις. Μετά τη θυσία που γινόταν έξω από τον από και τους καθαρμούς, η Πυθία (που φαίνεται δεν ήταν νέα) αφού έκανε το λουτρό της στην Κασταλία, έμπαινε με μακρύ ιερατικό χιτώνα στο άδυτο. Επινε νερό από την Κασσώτιδα πηγή μασούσε φύλλα δάφνης και ανέβαινε σε τρίποδα τοποθετημένο πάνω από το χάσμα της Γης. Απ’ εκεί έβγαιναν αναθυμιάσεις που βοηθούσαν την έμπνευση της για το χρησμό. Δάφνες στόλιζαν το Ναό, στα κεφάλια των ιερέων της Πυθίας. Κοντά της καθότανο θεοπρόπος που είχε γραμμένες τις ερωτήσεις των πιστών και γύρω της, πέντε ιερείς “οι όσιοι” ή “Δεκκαλίων ……” Οι λέξεις και τα ψελίσματα της Πυθίας καταγραφόταν από τον θεοπρόπο που λεγόταν και προφήτης.
Ο χρησμός είχε πολλές ερμηνείες όπως ο περίφημος “ήξεις αφίξεις ουκ εν πολέμω τεθνήξει” για να μη γίνει λαθεμένη η συμβουλή του Θεού.
Οι Ελληνες πίστευαν και σέβονταν το μαντείο, ώστε καμιά αποικία δεν ιδρυοταν χωρίς τη συγκατάθεση της Πυθίας.
Το μαντείο των Δελφών με την πάροδο του χρόνου έγινε πανελλήνιο θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο με παγκόσμια ακτινοβολία. Βασιλείς, άρχοντες και απλοί πολίτες πήγαιναν στους Δελφούς για να πάρουν χρησιμό, την προφητεία του Απόλλωνα από το στόμα της Πυθίας. Ο Πατέρας του Πυθαγόρα πήρε χρησμό όταν ο Πυθαγόρας ήταν ακόμη στην κοιλιά της μητέρας του. Μάλιστα λέγεται ότι γι’ αυτό ονομάσθηκε Πυθαγόρας (τον αγόρευσε η Πυθία). Το ίδιο έκανε και ο πατέρας του Σωκράτης που η Πυθία είχε πει: “Το παιδί που θα γεννηθεί έχει κάτι μέσα του, που θα το οδηγεί σ’ όλη τη ζωή του.
Οι ιερείς ήταν άνθρωποι με πολλές γνώσεις, έξυπνοι διπλωμάτες και σ’ αυτούς οφείλεται η πρωτοβουλία του θεσμού των αμφικτιονιών με την υποστήριξη τους στην αρχή και την υπονόμευσή τους στο τέλος. Στην αρχή η αμφικτυονία είχε θρησκευτικό χαρακτήρα και μετά καθαρά πολιτικό. Οι πόλεις είχαν εκεί τα θησαυροφυλάκιά τους. Η τότε Ελβετία. Οι Δελφοί ανήκαν πολιτικά στη φωκική πόλη Κρίσα. Η κίνηση στο μαντείο μεγάλη, ο πλούτος πολύς. Πάντα στο μοίρασμα του πλούτου αρχίζουν οι διαμάχες και οι πόλεμοι. Το 600 π.Χ. Το ιερατείο των Δελφών με τη βοήθεια πολλών ελληνικών πόλεων (αμφικτυονία) κήρυξαν πόλεμο κατά της Κρίσας. Ο πόλεμος ονομάζεται ιερός κράτησε 10 χρόναι καταστράφηκε η Κρίσα και η περιοχή πέρασε στο ιερατείο. Το 582 άρχισαν τα Πύθια. Το 548 κάηκε ο ναός του Απόλλωνα και ξανακτίστηκε με τη βοήθεια των ελληνικών πόλεων και ξένων βασιλιάδων.
Στους περσικούς πολέμους το ιερατείο “εμήδισε” έδωσε χρησμούς ουδετερότητας… πολλά τα ερωτηματικά. Από σεβασμό στον Απόλλωνα οι νικητές δεν τιμώρησαν τους ιερείς. Το 488 ο Περικλής παρέδωσε το ιερό στους Φωκείς. Ακολουθεί Β’ ιερός πόλεμος για την απαλλαγή του Ιερού από τους Φωκείς. Το 357 αρχίζει Γ’ ιερός πόλεμος. Ο στρατηγός των Φωκέων Φιλόμηλος λεηλάτησε τους Δελφούς και άρπαξε τους δύο χρυσούς αετούς που είχαν τοποθετηθεί σε ανάμνηση των αετών του μύθου που έδειξαν στο Δία, ότι στους Δελφούς βρίσκεται ο ομφαλός, το Κέντρο της Γης.
Με την επέμβαση του Φιλίππου νικήθηκαν οι Φωκείς. Το 339-338 π.Χ. Δ’ ιερός πόλεμος δίνει αφορμή στο Φίλιππο να εισβάλει στη Ν. Ελλάδα. Τη θέση των Μακεδόνων στους Δελφούς πήραν οι Αιτωλοί, που νίκησαν τους Γαλάτες εισβολείς το 279 π.Χ. Σε ανάμνηση της νίκης καθιερώθηκε η εορτή των Σωτηρίων.
Το 191 π.Χ. Κυριαρχούν οι Ρωμαίοι στους Δελφούς μέχρι το 86 π.Χ. Που το ιερό λεηλατήθηκε από τον Σύλλα.
Πολλοί ρωμαίοι αυτοκράτορες όπως ο Νέρωνας, θέλησαν με οικονομική ενίσχυση να το ξαναφέρουν στην παλιά ακμή.
Τελευταία προσπάθεια έγινε από τον αυτοκράτορα Ιουλιανό (361-363 μ.Χ.) για την ανύψωση του Μαντείου. Ομως η τελευταία απάντηση της Πυθίας ήταν απογοητευτική με τον γνωστό χρησμό: “Είπατε τω βασιλεί χαρ και πέσε δαίδαλος αυλά, ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου μάντιδα δάφνην, ου παγάν λαλέουσαν απέσβετο και λάλον, ύδωρ”.
Το 392 μ.Χ. ο Αυτοκράτορας Θεοδόσιος (ισπανικής καταγωγής) απαγόρευσε την αρχαία λατρεία και το μαντείο έκλεισε οριστικά. Οι Δελφοί σαν κατοικημένη περιοχή μνημονεύεται μέχρι τον στ’ αιώνα.
Η μαντική με το πέρασμα του χρόνου άρχισε να παραμερίζεται και ο Θουκυδίδης διακήρυσσε πως η επιβίωσή της στηρίζεται στην αμάθεια.
Ομως, απ’ όλη αυτή την ιστορική διαδρομή του μαντείου και της μαντικής τι έμεινε;
Τις ανοιξιάτικες μαργαρίτες μέχρι και τα μέσα του περασμένου αιώνα ο λαός στην Κρήτη τις έλεγε μαντιλίδες (μικρές μάντισσες). Γιατί, μαδούσαν ένα- ένα τα πέταλα του λουλουδιού και έλεγαν: ‘ Μ’ αγαπά; Δεν μ’ αγαπά; μέχρι το τελευταίο και μαρτυριάρικο. Ακόμη η λέξη μαντινάδα (λαϊκό δίστιχο) έχει διαχρονική ισχύ και φανερώνει κάτι. Διαφέρει από τη ρίμα, πάλι δίστιχο σατυρικό, της στιγμής, φευγαλέο. Τόσο η μαντιλίδα, όσο και η μαντινάδα σαν λέξεις έχουν σχέση με τη μαντική.
Ακόμη, επίσημα καταργήθηκε η μαντεία, αλλά η χαρτομαντεία, η χειρομαντεία, ο καφές στο φλυτζάνι, αστερισμοί, ονειροκρίτες, η σπάλα του ζώου, το φύσημα της φωτιάς στο τζάκι και χίλια άλλα σημάδια υπάρχουν σαν συνέχεια από πολύ παλιά.
Οι Δελφοί σαν κέντρο θρησκευτικών, μυστηριακών, αθλητικών, θεατρικών και πολιτικών εκδηλώσεων σίγησαν,σιώπησαν για χιλιετίες. Το 1927 ή 1929 άνθισε στους Δελφούς μια πλούσια καλλιτεχνική ζωή, θεατρική, με τις παραστάσεις στο εκεί αρχαίο θέατρο των αισχυλικών τραγωδιών “Προμηθεύς Δεσμώτης” και “ικέτιδες” . Οι παραστάσεις αυτές σαν “Δελφικές Γιορτές” θεωρήθηκαν παγκόσμια πνευματικό γεγονός.
Για την επιτυχία τους το ζεύγος “Αγγελου Σικελιανού” και Εύας Πάλμερ ξόδεψε όλους τους πλούσιους οικογενειακούς, πνευματικούς και ηθικούς πόρους του…
Θα αναπαύονται ειρηνικά και ευλογημένοι…
Δυστυχώς δεν υπήρξε συνέχεια…
Ακόμη και σήμερα οι Δελφοί είναι τόπος ιδιαίτερος με ιδιαίτερο φυσικό κάλος. Οι Φαιδριάδες πέτρες, η Κασταλία, τα αρχαιολογικά μνημεία που ήλθαν στο φως, κάνουν όλο το τοπίο επιβλητικό. Ο συνειδητός επισκέπτης ακόμη και σήμερα αλλοπαίρνεται, εξτασιάζεται. Ο νους σαν λειτουργία παραμερίζεται, φεύγει και δίνει την πρωτοβουλία στην ψυχή ν’ ανοίξει τα φτερά της. Μια παράξενη αύρα επηρεάζει κάτω από το φως του Απόλλωνα, μέσα σε ονειρική, απόκοσμη ατμόσφαιρα Νύμφων, Μουσών και Σειρήνων. Ενα ακροκλάδι μιας δάφνης κουνάει, τρεμοπαίζει στον θεϊκό ορίζοντα σαν να πέταξε ένα πουλί που δεν προλάβαμε να δούμε. Δεν ήταν ένα πουλί, ήταν το πουλί, το γαλάζιο πουλί της Ελλάδας, αθώρητο αλλά υπαρκτό. Πώς το λένε; Ποιό είναι τ’ όνομά του; Πνεύμα της Ελλάδας το λένε που ξέρει καλά, τι θα πειΕλευθερία ή Δημοκρατία. Ξέρει να πιστεύει, να κτίζει ιερά, Παρθενώνες και Αγίες Σοφίες. Ξέρει να κάνει τον Ικαρο να πετά, τον Φειδία να πελεκά μάρμαρα και να τους δίνει μορφή θεών και ηρώων. Και κυρίως ξέρει πολύ καλά, ακόμη και χωρίς ελπίδα ΝΑ ΦΥΛΑΕΙ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ.
Η ιστορία πέρασε από τους Δελφούς και άφησε σημάδια και σφραγίδες που πρέπει να γνωρίζουμε και να τιμούμε.
Ο Ηράκλειτος είχε πει: “Ο Αρχοντας που έχει το ιερό στους Δελφούς δεν κρύβει τίποτα, δεν λέει τίποτα, μόνο σημάδια δίνει”.
Αυτά τα σημάδια ο Ελληνας τα έκανε φως. Φως πολιτισμού και ανόδου. Οι Ινδοί λένε: Από ντίπο μπάβα έγινε ο ίδιος φως για τον εαυτό σου).
“Εγώ είμαι το φως του Κόσμου” είπε ο Χριστός… και γέμισε η Ελλάδα με ναούς (εκκλησίες) και ναϊσκους (εκκλησάκια) με σταυρό και αναστάσιμο φως.
