Όσες καταχωρήσεις και αν επενδύσει ένας εκδοτικός οίκος, όσες λέξεις και αν αφιερωθούν σε ένα βιβλίο, ειλικρινείς ή μη, το αποτέλεσμα της διάδοσης από στόμα σε στόμα δύσκολα θα το επιτύχουν· ο ενθουσιασμός είναι δύσκολο να συγκρατηθεί, η ομορφιά έχει την ευλογημένη τάση να απαιτεί το μοίρασμά της, μέχρι την τελική και αναπόφευκτη επικράτησή της. Οι γνώμες που έφταναν σε μένα, σχετικά με τη δεύτερη συλλογή διηγημάτων του Πάνου Τσίρου, διέθεταν μια σύγκλιση ακριβή, επαναλήψεις ολιγόλογες μα προστακτικές: να το διαβάσεις. Και είχαν δίκιο. Στο βιβλιοπωλείο διάβασα την πρώτη παράγραφο, του πρώτου διηγήματος: Διαχείριση ποιότητας. Η εταιρεία στην οποία εργάζομαι στεγάζεται στο πέμπτο πάτωμα ενός επταόροφου κτηρίου. Στην άκρη της πόλης. Όλες οι εταιρείες, όσες δηλαδή κατάφεραν να επιβιώσουν από την κρίση, μετακινήθηκαν στα περίχωρα.
Γιατί εκεί τα ενοίκια είναι πιο λογικά, πιο φτηνά απ’ ό,τι στο κέντρο. Δυσκολεύομαι να διακρίνω και να διατυπώσω τον ακριβή λόγο της έλξης που μου δημιούργησε· πώς μέσα από μια περιγραφή ρεαλιστική γεννιέται μια ατμόσφαιρα απόκοσμη, μεταποκαλυπτική· πώς η απόσταση που χωρίζει το κέντρο από τα περίχωρα αποκτά χαρακτήρα απόλυτου κενού, αβύσσου. Και ανάμεσα σε όλα η λέξη ταμπού: κρίση, που κανονικά θα έπρεπε να απωθήσει, δεν προεξέχει καθόλου. Ο Τσίρος διαθέτει μια ευδιάκριτη αφηγηματική φωνή, ήπιων τόνων και ομαλά ενταγμένων επιρροών, στηριγμένη στην αμεσότητα του πρώτου προσώπου και κατοικούσα στον ρεαλισμό, δίχως να κλείνει τη χαραμάδα επικοινωνίας με το μεταφυσικό, το απόκοσμο. Πιθανά θραύσματα αυτοβιογραφικά μπολιασμένα με τον απαραίτητο μύθο και μεταποιημένα σε μικρά διηγήματα, ως προς το μέγεθος και όχι ως προς την αξία. Τα μοτίβα και τα πρόσωπα επανέρχονται από διήγημα σε διήγημα, δημιουργώντας μια αίσθηση σπονδυλωτή, αβίαστη. Το μεταπτυχιακό, η εταιρεία, η Αθήνα σήμερα, η Θεσσαλονίκη χτες, τα όνειρα. Η Ξανθίππη, ο Δ., οι συμφοιτητές και οι καθηγητές από το μεταπτυχιακό, τα στελέχη της εταιρείας. Και στο κέντρο όλων ο αφηγητής. Κάπως έτσι, και ύστερα από τρεις ή και τέσσερις αναγνώσεις του κάθε διηγήματος, με παραβιασμένη την ορισθείσα από τον συγγραφέα σειρά, οι ιστορίες έχουν περιπλεχτεί στη μνήμη μου, σύνολο ενιαίο και αδιαίρετο, όπως η πρωινή ανάμνηση των ονείρων.
Ο χρόνος, που μεσολάβησε από τον χρόνο κάθε ιστορίας μέχρι την αφήγησή της ή που ο συγγραφέας αποφάσισε να αφήσει, δίνει την απαραίτητη αποστασιοποίηση στον αφηγητή, που φυλάγεται σοφά από τέρατα επικίνδυνα, αν και στη θέα όμορφα, όπως η ωραιοποίηση, ο συναισθηματισμός, η σπουδαιότητα· η μελιστάλαχτη και ηρωική αποτύπωση του παρελθόντος, εν ολίγοις. Και έτσι, βρίσκει τον χώρο και τον χρόνο να ασχοληθεί με τις λέξεις, τη φόρμα, τη λεπτομέρεια, το ύφος και το στυλ, στοιχεία που θα μετατρέψουν μια όμορφη/ενδιαφέρουσα/πρωτότυπη κεντρική ιδέα σε λογοτεχνία που αφορά και άλλους πέραν από τον ίδιο τον συγγραφέα και τον στενό του κύκλο. Περίεργο γεωλογικό φαινόμενο. Ετσι μας είπαν. Ολόκληρη η περιοχή, το έδαφος μετακινείται. Χιλιοστά βεβαίως. Αλλάζει θέση ωστόσο. Επομένως και το κτήριο. Σε μερικά χρόνια από το παράθυρό σου θα βλέπεις κάτι διαφορετικό. Τώρα είναι η σειρά μου να πω: να το διαβάσεις.
