Ι.-ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ στην πόλη των Χανίων μια ερικαλλής εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, είναι εκείνη- η μεγάλων διαστάσεων- που βρίσκεται αναρτημένη σε τοίχο της εκκλησίας των “Αγίων Αναργύρων”.
Η ΕΙΚΟΝΑ (φωτό, 1), διαστάσεων 1.40μ Χ 1.20μ., νομίζουμε ότι εκτός από την ευλάβεια και τον σεβασμό που εμπνέει για το “κοιμώμενο”, γλυκύτατα ζωγραφισμένο, πρόσωπο της Παναγίας, αποτελεί και ένα αριστούργημα της βυζαντινής τεχνοτροπίας, πιθανόν της περίφημης Κρητικής Σχολής Δαμασκηνού (16ος αι. μ.Χ.)
ΓΡΑΦΕΙ ο Ν. Τωμαδάκης στη μονογραφία του για τους “Αγίους Αναργύρους”-τον “παλαιό καθεδρικό ναό των Χανίων” (1969)- τα εξής (απόσπασμα) σχετικά με την εικόνα της Κοιμήσεως: “… Η Παρθένος έχει κοιμηθεί γλυκύτατα επί της νεκρικής κλίνης. Ο υιός της την προσβλέπει προσηνής, κρατών την εν είδει βρέφους ψυχήν της, περιστοιχιζόμενος υπό τεσσάρων αγγέλων λευκοφορούντων, ύπερθεν δ’ ύπταται χερουβείμ. Υψηλότερα δύο άγγελοι, κρατούντες ρήσεις ανά χείρας προσκαλούν την Θεομήτορα προς τα ουράνια σκηνώματα. Οι Απόστολοι, ένδεκα δεξιά και εξ αριστερά, με λύπην προσβλέπουν το σκήνωμα και αλλήλους…” κ.λπ.
ΑΝΑΡΩΤΙΕΤΑΙ λοιπόν κανείς, πώς αυτή η περίφημη σχολή Μιχαήλ Δαμασκηνού κατάφερε να αφήσει τέτοια αριστουργήματα πίσω της. Αυτό σημαίνει ότι είχε προηγηθεί προεργασία δεκαετιών αλλού: πρέπει, μετά την άλωση της Πόλης (1453), η ανάπτυξη της βυζαντινής αγιογραφίας -και όχι μόνο- να βρήκαν πρόσφορο έδαφος στην Κρήτη των Ενετών. Βλέπουμε λοιπόν στην εικόνα της Κοιμήσεως μια σύνοψη όλης της περίφημης και ανυπέρβλητης βυζαντινής καλλιτεχνικής παράδοσης που μεταφέρθηκε από την Πόλη και συνεχίστηκε στην Κρήτη. Αλλά και αλλού, εκτός της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ως ένα μικρό προανάκρουσμα της μεγάλης Αναγέννησης που θα ακολουθούσε στην Ευρώπη (Quattrocento), με εκκίνηση από τη βόρεια Ιταλία.
ΙΙ.-ΣΗΜΕΡΑ και πάντα, η Γιορτή της Κοιμήσεως, μάλιστα “εν μέσω θερμού καλοκαιριού”, αποτελεί μια ανάσα δροσιάς, πίστεως, ευφρόσυνης συνάντησης συγγενών στα χωριά, πανηγύρεων, γλεντιών, παραδοσιακών χορών κ.λπ. Ό,τι δηλαδή χαρακτηρίζει μια πορεία ανθρώπινης ζωής με ανάπαυλες στο δρόμο. Από κοντά και το όνειρο, η ευχή, ο ρεμβασμός, η προσδοκία, η ποίηση. Πλην του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, είναι κι ο Τάκης Παπατσώνης που μας προσκαλεί έμμεσα να τον ακολουθήσουμε στην αναζήτηση της Παναγίας σε μια φανταστική “Εκκλησιδίτσα”, για μια “διαρκή και αιώνια θύμησή” Της. (Τ. Κ. Παπατσώνη, «Εκλογή Α΄», Αθήνα, Ίκαρος, σ. 78-79, απόσπασμα)
“… Σε ερημικιά βουνοκορφήν όλο φυτεία, μια Εκκλησιδίτσα αν ορθωνόταν,
ήθελα να την κατοικώ μ’ έναν Ιερέα και με τον Κύριο σκέπη και βοηθό μου,
σε διαρκή και αιώνια θύμηση της Παναγίας που ανέβη το Όρος,
παντοτινής μου έκστασης περιλουσμένος ξωτικιά γαλήνη, εντός Ονείρου υμνητικού.» Χρόνια πολλά…
