Διαδρομές του νερού στο νομό Χανίων

Σε ένα νομό με τόσο μεγάλα φυσικά αποθέματα νερού, λογικό να συναντάμε λίμνες, ποτάμια, πηγές, μικρές και μεγάλες διαδρομές του υγρού στοιχείου. Διαδρομές μοναδικής ομορφιάς και τεράστιας περιβαλλοντικής σημασίας. Διαδρομές που ακολουθήσαμε κάνοντας τον γύρο της λίμνης, συνεχίζοντας την πορεία των ποταμών, αναζητώντας τις πηγές.

Μια λίμνη… στη Λίμνη!

Μια φυσική κοιλότητα μετά τα τελευταία σπίτια του χωριού Λίμνη στα Εννιά Χωριά Κισσάμου έχει σχηματίσει μια μικρή λίμνη που τροφοδοτείται από μια πηγή που βρίσκεται στον βυθό της.
Ο πρώην δήμαρχος Ινναχωρίου κ. Κ. Κουκουράκης που επί της θητείας του είχε αναδειχθεί ο μικρός αυτός βιότοπος θυμάται «η λίμνη έχει περίπου 100.000 κυβικά και οι παλιοί θυμούνται 2-3 φορές κάθε χειμώνα να ξεχειλίζει μέχρι τον επαρχιακό δρόμο. Παλαιότερα βέβαια που είχε περισσότερα νερά εμείς αποφασίσαμε να την αναδείξουμε, κάναμε μια μελέτη και πραγματοποιήσαμε ένα έργο όπου κάναμε παγκάκια, μια εξέδρα, την κάναμε επισκέψιμη. Αυτό το έργο ολοκληρώθηκε το 2008 και μαζί με άλλες παρεμβάσεις π.χ. στα εγκαταλελειμμένα σχολεία της περιοχής ώστε να επαναχρησιμοποιηθούν δημιουργήθηκαν αναπτυξιακές προοπτικές για την περιοχή..

Η λίμνη περιστοιχίζεται από βλάστηση με μεγάλα πλατάνια, ενώ σύμφωνα με βιολόγους αποτελεί τόπο αναπαραγωγής του είδους της πεταλούδας που συναντιέται και στη Ρόδο. Για τον επισκέπτη τόσο το καλοκαίρι, όσο και το χειμώνα είναι μια μικρή όαση, ένας βιότοπος στην ορεινή Κίσσαμο.

Στης Αγιάς τα μέρη…

Τεράστιας περιβαλλοντικής σημασίας η τεχνητή λίμνη της Αγιάς έκτασης 450 στρεμμάτων, κατασκευάστηκε στα 1929 προκειμένου με το νερό της να λειτουργήσει το υδροηλεκτρικό φράγμα. Για χρόνια τροφοδοτούσε με το νερό της τον κάμπο των Χανίων και συνεχίζει να το κάνει.

Παράλληλα όμως αποτελεί ένα μοναδικό βιότοπο ειδικά για τα μεταναστευτικά πουλιά που την κατακλύζουν κάθε Οκτώβρη και Μάρτιο. Πριν από μια 4ετία η Περιφερειακή Ενότητα Χανίων ολοκλήρωσε μια σημαντική παρέμβαση. Δημιούργησε περιπατητικές διαδρομές στο νότιο κυρίως τμήμα της και έφτιαξε χώρους αναψυχής και ξεκούρασης. Αποτελεί αγαπημένο τόπο επισκέψεων για τους Χανιώτες και όχι μόνο, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, ωστόσο εκκρεμεί η δημιουργία φορέα διαχείρισης που να αναλάβει την προστασία της.

 

Στις πηγές των Μεσκλών

Όταν κάποιος ακούει τη λέξη Μεσκλά, το πρώτο πράγμα που του έρχεται στο νου είναι τα ατέλειωτα νερά και η οργιώδη βλάστηση. «Οι τρεις βασικές πηγές Κεφαλοβρύσσια, Νικολιανά και Παναγιά είναι επισκέψιμες με έργα που είχε κάνει ο Δήμος Πλατανιά» μας αναφέρει ο πρώην πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου της περιοχής κ. Δημήτρης Μανωλαράκης.

Από τα Κεφαλοβρύσσια ξεκινάει μια θαυμάσια περιπατητική διαδρομή (Φαράγγι Σαρακήνα) που φτάνει μέχρι τη Ζούρβα. Όμως και η θέση αποζημιώνει τον επισκέπτη καθώς προσφέρει δροσιά ακόμα και την πιο ζεστή μέρα του καλοκαιριού. Ωστόσο οι υποδομές τής περιοχής παγκάκια, ξύλινο γεφυράκι κ.ά. έχουν ανάγκη συντήρησης και επισκευών.

Στη βορειοδυτική πλευρά του χωριού συναντάμε τις πηγές των Νικολιανών. Η ποσότητα του νερού είναι μικρότερη σε σύγκριση με τις άλλες, αλλά ο χώρος έχει διαμορφωθεί από τον Δήμο και είναι ιδανικός για αναψυχή και ξεκούραση. «Το νερό από τις πηγές οι παλιοί το χρησιμοποιούσαν για να ποτίζουν τις καλλιέργειές τους. Αυτό συνεχίσθηκε με τον ΤΟΕΒ έπειτα, και μετά ο Ο.Α.Κ. άρχισε να παίρνει μεγάλες ποσότητες για υδροάρδευση» αναφέρει ο κ. Μανωλαράκης. Οι πηγές των Μεσκλών θα τροφοδοτούν με φυσική ροή και το φράγμα του Βαλσαμιώτη, όταν αντιμετωπιστούν τα προβλήματα με τις διαρροές που παρουσιάζει.

Η μαγεία του Κουρνά

Το γεγονός ότι αποτελεί τη μοναδική φυσική λίμνη της Κρήτης είναι από μόνο του ένας καλός λόγος για να την επισκεφθεί κανείς. Ωστόσο, σίγουρα δεν είναι και ο μοναδικός, καθώς η ομορφιά του τοπίου και τα πλούσια νερά της προσφέρουν πολλές και διαφορετικές δυνατότητες να την απολαύσει κανείς. Ο λόγος για τη λίμνη του Κουρνά που βρίσκεται στο χωριό Κουρνάς, κοντά στη Γεωργιούπολη του Δήμου Αποκορώνου.
Πρόκειται για έναν ιδανικό προορισμό για μικρούς και μεγάλους που αγαπούν το υγρό στοιχείο.

Ο επισκέπτης της λίμνης μπορεί να περπατήσει στις ακτές της, να κάνει θαλάσσιο ποδήλατο ή και μπάνιο, αλλά και να απολαύσει τον καφέ ή το φαγητό του σε κάποιο από τα καταστήματα που λειτουργούν στην περιοχή.
Η λίμνη τροφοδοτείται από νερά που κατεβάζουν τα Λευκά Όρη και είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000.
Η μικρή υπόγεια επαφή της με τη θάλασσα, της προσδίδει μια ελαφριά αλμυρότητα γι’ αυτό και, σύμφωνα με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, ζουν σε αυτή ψάρια που δεν ζουν σε “γλυκές” λίμνες, όπως οι αθερίνες. Πέρα από αυτές συναντά κανείς στα νερά της ποταμοσαλιάρες, χέλια, κέφαλους, κουνουπόψαρα και πολλά είδη ασπόνδυλων. Παράλληλα, μπορεί να παρατηρήσει χρυσόψαρα, πέστροφες και την αμερικανική χελώνα που κάποιοι ασυνείδητοι έριξαν πριν από χρόνια αγνοώντας τις συνέπειες που θα είχαν οι πράξεις τους για το “κλειστό” οικοσύστημα της λίμνης.

Η λίμνη του Κουρνά αποτελεί συγχρόνως κι έναν μικρό παράδεισο για τα πουλιά καθώς στα νερά της ξεκουράζεται ένας μεγάλος αριθμός φτερωτών επισκεπτών: από πάπιες, φαλαρίδες και κορμοράνους έως και ερωδιούς, διάφορα είδη γλάρων και άλλα μικρότερα πουλιά.
Ασφαλώς όπως κάθε λίμνη που σέβεται τον εαυτό της, έτσι και η λίμνη του Κουρνά κουβαλάει τους δικούς της θρύλους για τα “άπατα” νερά της, την “καταραμένη” κόρη και τις νεράιδές της. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, μια επίσκεψη στον Κουρνά μπορεί να είναι παραμυθένια για όσους αγαπούν τις λίμνες και την επαφή με το νερό.

Ο υγρός παράδεισος του Κοιλιάρη

Σε μόλις 20 λεπτά από τα Χανιά μπορεί κανείς να βρεθεί σε ένα τοπίο ονειρικό, με οργιώδη βλάστηση και τρεχούμενο καθαρό νερό. Ο λόγος για τον ποταμό Κοιλιάρη (ή Κυλιάρη) του οποίου οι όχθες προσφέρονται για μια από τις μαγευτικότερες φυσιολατρικές διαδρομές των Χανίων.
Ο ποταμός, που τροφοδοτείται με νερό από τα Λευκά Όρη, ξεκινάει από το χωριό Στύλος Αποκορώνου, διέρχεται από το Νιο Χωριό και τους Αρμένους και εκβάλλει στην παραλία της Κυανής Ακτής, δίπλα στο χωριό Καλύβες.

Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα ποτάμια με ροή νερού στην Κρήτη.
Μια από τις διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει κανείς είναι από την τοποθεσία “Πλατανάκια” που βρίσκονται λίγο έξω από τις Καλύβες, και στα οποία βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, και να περπατήσει το παρόχθιο μονοπάτι προς την ενδοχώρα.
Η πυκνή βλάστηση που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, επιβλητικά πλατάνια και πολλές καλαμιές καθώς και φυτά που αγαπούν το υγρό στοιχείο, δίνει αμέσως στον επισκέπτη την αίσθηση ότι έχει αφήσει οριστικά πίσω του το αστικό τοπίο.
Ακολουθώντας το νερό, το μονοπάτι διέρχεται από περβόλια, ελαιώνες και μελίσσια που γαληνεύουν τις αισθήσεις.

Ξύλινα τραπέζια και παγκάκια προσφέρονται για στιγμές χαλάρωσης και πικ νικ.
Συγχρόνως ο ποταμός αποτελεί έναν σημαντικό υδροβιότοπο για πουλιά, χελώνες και άλλα αμφίβια ζώα, όπου μπορούν να χαρούν οι προσεκτικοί παρατηρητές.
Η διαδρομή είναι πολύ ευχάριστη και εύκολα προσβάσιμη για τα παιδιά. Συνεπώς αποτελεί μια καλή επιλογή για οικογενειακές αποδράσεις στη φύση, με τα πόδια ή και τα ποδήλατα.
Στην πορεία οι επισκέπτες θα συναντήσουν και τα απομεινάρια από παλιούς νερόμυλους, η παρουσία των οποίων δηλώνει τη ζωτική σημασία που είχε το ποτάμι για την οικονομία της περιοχής τα παλαιότερα χρόνια.

Η ανάδειξη της φυσιολατρικής διαδρομής βρίσκεται στα σχέδια των Δημοτικών Αρχών της περιοχής από την εποχή ακόμα του καποδιστριακού Δήμου Αρμένων, όταν κι έγιναν τα πρώτα βήματα για τη διαμόρφωσή της. Τα τελευταία χρόνια ο Δήμος Αποκορώνου σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης και την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων προωθεί μια μελέτη για την προστασία και αναβάθμιση της φυσιολατρικής διαδρομής.

Ο ποταμός Μορώνης

Πολύ κοντά στα Χανιά, δίπλα στο λιμάνι της Σούδας, συναντά κανείς τις εκβολές του ποταμού Μορώνη. Πρόκειται για έναν υγροβιότοπο μεγάλης περιβαλλοντικής σημασίας που όμως δυστυχώς εδώ και πολλά χρόνια περιμένει το ενδιαφέρον της Πολιτείας για να φροντιστεί και να αναδειχθεί.

Ο Μορώνης έχοντας ροή όλο τον χρόνο αποτελεί σημείο αναφοράς για πολλά είδη πανίδας και χλωρίδας. Αν κι έχει πληγωθεί κατά το παρελθόν από ανθρώπινες επεμβάσεις, όπως απόρριψη μπαζών και επιχωματώσεις, που συρρίκνωσαν τις εκβολές του, και παρά τα προβλήματα με τη ρύπανση που συχνά ταλαιπωρούν ρέματα, ποτάμια κ.λπ. στην Ελλάδα, το ποτάμι παραμένει ζωντανό.
Ήδη από την εποχή του καποδιστριακού Δήμου Σούδας και σε συνεργασία με τη WWF είχε ξεκινήσει μια προσπάθεια για την αποκατάσταση του υγροβιότοπου και είχε διαμορφωθεί η περιοχή που εκβάλει προκειμένου να δέχεται επισκέπτες.
Έκτοτε πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις από σχολεία προκειμένου τα παιδιά να γνωρίσουν από κοντά τον κόσμο του νερού.
Δυστυχώς, ωστόσο, στις μέρες μας ελάχιστα στοιχεία από τις διαμορφώσεις εκείνης της εποχής απομένουν από τότε. Τα ξύλινα κάγκελα είναι σπασμένα και η εγκατάλειψη φανερή.

Παρόλα αυτά η φύση συνεχίζει το έργο της. Καλαμιώνες, υδρολίβαδα και αρμυρίκια είναι οι κύριοι τύποι βλάστησης, ενώ καταγράφονται και κάποια ενδημικά σπάνια είδη φυτών που είναι προστατευόμενα. Επίσης, την περιοχή επισκέπτονται πολλά πουλιά, όπως ερωδιοί, αλκυόνες, νερόκοτες, χειμωνογλάρονα, κορμοράνοι κ.ά.

Πρόσφατα ο Δήμος Χανίων και το Λιμενικό Ταμείο Νομού Χανίων υπέγραψαν μια προγραμματική σύμβαση για την αποκατάσταση και ορθολογική διαχείριση της εκβολής του ποταμού Μορώνη στη Σούδα. Η προγραμματική σύμβαση δίνει το δικαίωμα παρέμβασης στον Δήμο Χανίων, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες αξιοποίησης της περιοχής για την αποκατάσταση, ανάδειξη και προστασία φυσικού περιβάλλοντος του υγροβιότοπου, στο πλαίσιο της μελέτης που συντάχθηκε σε συνεργασία με τη WWF.
Σε κάθε περίπτωση, οι εκβολές του ποταμού Μορώνη αποτελούν μια ιδανική κοντινή επιλογή για όσους θέλουν να βρεθούν κοντά στο νερό και να περπατήσουν, να παρατηρήσουν τη φύση και τους φτερωτούς θαμώνες της και να ξεφύγουν από τη βοή της πόλης.