Εκατό χρόνια έχουν περάσει ακριβώς από το οδοιπορικό του Μιχαήλ Δέφνερ με τον γιό του Όθωνα στην Δυτική Κρήτη. Το Τεχνικό Επιμελητήριο σε συνεργασία με τον Ορειβατικό Σύλλογο Χανίων επιχειρούν να αναβιώσουν την διαδρομή τους από την Ανώπολη στην Αράδενα Σφακίων.
Ο περιηγητής που γεννήθηκε στην Γερμανία το 1848 πέθανε στην Ελλάδα το 1934 ήταν μια μυθιστορηματική προσωπικότητα. ‘’Γερμανός φιλέλληνας γλωσσολόγος αρχαιολόγος και κλασικός φιλόλογος, σπούδασε στο Πανεπιστημίου του Μονάχου και της Λειψίας, ήρθε στην Ελλάδα όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα και ασχολήθηκε ερευνητικά με την Τσακωνική και την Ποντιακή Διάλεκτο ενώ διατέλεσε από το 1877 έως το 1910 υποδιευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδας στην Αθήνα’’ όπως αναφέρεται στο σχετικό λήμμα στην εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΣ του 1945. Επίσης είναι ιδιαίτερα γνωστός στους Ορειβάτες εξαιτίας του καταφυγίου στον Παρνασσό στο οποίο δόθηκε το όνομα του.
Η αγάπη του για τον τόπο και η ευρύτατη επιστημονική του γνώση αποτυπώνονται έκδηλα στις περιγραφές του στο βιβλίο ‘’ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑΙ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗΝ ΚΡΗΤΗΝ’’ του 1918 που συνέγραψε και εξέδωσε αργότερα και είναι αναρτημένο στο site της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης http://www.lib.uoc.gr/ και του ΕΟΣ Χανίων.
Οι επισημάνσεις του αφηγητή διατηρούν και πολλαπλασιάζουν την αξία και την σπουδαιότητα τους 100 χρόνια μετά από τότε που γράφτηκαν. Ξεκίνησε από τα Χανιά, πέρασε από τα χωριά του Αποκόρωνα και των Σφακίων για να καταλήξει ξανά στα Χανιά με την ανάβαση του Φαραγγιού της Σαμαριάς μετά στους Λάκκους και άλλα χωριά νοτιοδυτικά της πόλης.
Μέρος της διαδρομής του Μιχαήλ Δέφνερ ήταν από την Ανώπολη και την Αράδενα αναδεικνύοντας τρεις αρχαίους τάφους τις ‘Γυναικοσπηλιές’ στην Ανώπολη, το κάστρο των Αρχαίων Ελλήνων ή Κυκλώπειο Τοίχος στην Αγ Αικατερίνη, το ερειπωμένο σπίτι του Δασκαλογιάννη, την Αράδενα που εκτιμά ως οικισμό πολύ αρχαιότερο της Ανώπολης κά. Επίσης καταγράφει την τεχνολογία της εποχής στον εργαλειό, το στιφτάρι, το αλέτρι του Ησιόδου, την πρέσα για τις κερήθρες. Το μέσον μεταφοράς του ήταν μουλάρια από διάφορους αγωγιάτες ενώ ήταν πάντα με ακρίβεια την ώρα και τα υψόμετρα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι περιγραφές του για τον γαστρονομικό πλούτο την ποιότητα των εδεσμάτων και τις τεχνικές όπως για τις σφακιανές πίτες που χαρακτηριστικά αναφέρει κανείς βασιλιάς στον κόσμο δεν θα έχει γευτεί τέτοια νοστιμιά. Περιγράφει τα μουσαφιρλίκια που το φθινόπωρο ήταν μουστόπιτα, ψωμί με μέλι και πάντα καφές, τσικουδιά και αγίνωτο κρασί και οι γάμοι στα Σφακιά γίνονται με διαφορά 20 ετών στο ζευγάρι, 15-18 ετών η νύφη και 35-38 ετών ο γαμπρός. Εντυπωσιάζεται με τους ‘’μονοστίβανους’’ και τις συζητήσεις για τους ‘’καταχανάδες’’. Ακόμα συγκρίνει όσα παρατηρεί με προηγούμενους περιηγητές όπως ο Guetinio de Sanctis πριν 45 χρόνια, ο Πάσλευ, ο Στεφ Βυζάντιος, ο Ιωάννης Σβορώνο ή ο Bursian.
Κατονομάζει τις γειτονιές στην Ανώπολη, τον Κάμπο, τον Γύρο, την Ρίζα, τα Μαριανά, τη Σκάλα, τα Παυλιανά, τα Λιμνιά, τον Αγ Δημήτριος, τα Καμπιά που είχαν τότε όπως εκτιμά 150 σπίτια και τα αναγάγει σε 750 κάτοικοι, ενώ για το οροπέδιο της Αράδενας ότι παράγει κριθάρι κρασί ελιές μουριές και μέλι.
Στην αφήγηση του περιηγητή στις 11 και 12 Οκτωβρίου (ή 24 και 25 με το νέο ημερολόγιο που δεν είχε ακόμα εισαχθεί) και στις σελίδες 161 έως 173 στο βιβλίο, αναφέρεται και η φιλοξενία στην δυσπρόσιτη Αράδενα στο σπίτι του Θόδωρου και της Μαρίας Κοπάση μετά από συστατική επιστολή του Μανούσου Κούνδουρου όπως και όπου αλλού φιλοξενήθηκε. Η οικογένεια έμενε στο σπίτι της νύφης με τους γονείς της τον Νταμουλή Οψιμάκη και την Άννα Αναγνωστάκη και τον ενός χρόνου γιο τους Νίκο Κοπάση τον οποίο και φωτογράφησε, ο Όθωνας Δέφνερ, με την μητέρα του και μια γειτόνισσα μπροστά στην εκκλησία του Αρχιστρατήγου Μιχαήλ.
Η επίσκεψη διέκοψε την σκληρή καθημερινότητα όμως κατέγραψε τις ασχολίες και τα ενδιαφέροντά των νοικοκυραίων. ‘’…μας δέχτηκαν με μεγάλη ευχαρίστηση, ευρήκαμε και τους δύο εις την αυλή, ο κ Κοπάσης την στιγμή που εφθάσαμε κατεγίνετο ν’ αποτελειώσει ένα καινούργιο αλέτρι, το οποίο είχε φκιάσει μόνος του κατ απομίμηση του γνωστού συστήματος Ησιόδου του Ασκραίου, που πήρε από την θεά Δήμητρα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας προ 2700 ετών. Μας επήγαν στην εσωτερική κάμαρα δια να μας κάμουν τα μουσαφιρλίκια: μουστόπιτα ψωμί με μέλι καφέ και τσικουδιά. Ύστερα από κανα τέταρτο μου λέει ο κυρ Κοπάσης: με συγχωρείτε λίγη ώρα αλλά θέλω να στερεώσω εις το αλέτρι ακόμα τα παρούσια δια να είναι έτοιμο όταν σε λίγες μέρες αρχίσει το όργωμα…’’
Σε άλλο σημείο επισημαίνει ‘’…Ήθελαν οι νοικοκυραίοι να μάθουν δια τον πόλεμο, διά την Αθήνα, τον Βασιλέα και τους Αγγλογάλλους. Οι άνθρωποι αυτοί ζουν έξω από τον κόσμο. Εφημερίδες δεν τους έρχονται. Ότι ακούσουν κάποτε από κανένα διαβάτη… ΄΄
Συζήτησαν για το μέλι ‘’πως είναι το καλλίτερο και το μάλλον αρωματώδες όλου του κόσμου’’ για την Ναξιώτικη παραβολή με την μητέρα της μέλισσας του τζίτζιρα και της αράχνας που σύμφωνα με τον Θεόδωρο Κοπάση ‘’’αυτά πρέπει να διδάσκονται στο σχολείο κι όχι κάτι βαριά πράγματα που δεν τα καταλαβαίνουν τα κακόμοιρα τα παιδιά’’. Το πρωινό της επομένης περιελάμβανε ‘’τσάι Σφακιανό με ψωμί και μέλι’’ και συνεχίστηκε με την επίσκεψη στις Πατερότρυπες, τον Δρακόλακκο, τον Κορμοκόπο κα.
Περισσότερα σύμφωνα με το πρόγραμμα από τους εξαιρετικούς ομιλητές το Σάββατο το απόγευμα στο ΤΕΕΤΔΚ Νεάρχου 23 και στην εκδρομή του Ορειβατικού που ξεκινάει την Κυριακή το πρωί από την Τζανακάκη 90.
