«Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το στοιχειο που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας κληροδοτήθηκε χωρίς διακοπή. Η Ελληνική Γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται κάθε τι ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα» (Γ. Σεφέρης, Στοκχόλμη-1963, κατά την παραλαβή του βραβείου Nobel Λογοτεχνίας.)
ΓΙΟΡΤΗ της Παιδείας (30/1). Των Ελληνικών Γραμμάτων, με τους Τρεις Ιεράρχες, τους “φωστήρες” του Δ’ μ.Χ. αι., με την αξεπέραστη ελληνομάθειά τους. Στην εποχή τους έγινε η συμφιλίωση του αρχαίου (εθνικού) και νέου (χριστιανικού) κόσμου, με όχημα την ελληνική γλώσσα που επιβιώνει, παρά τις επιθέσεις που δέχεται.
ΕΡΑΣΤΗΣ της ελληνικής γλώσσας, ο εν Αυστραλία καλός παιδικός φίλος και φιλόλογος, Θωμάς Ηλ., συμπαιδοπολίτης και συμμαθητής μου (Παιδόπολη “Άγιος Δημήτριος” Θεσσαλονίκης), ανήσυχος μελετητής και ερευνητής της ελληνικής (“Σκεπτόγραμμα”), βλέποντας τον “πόλεμο” εναντίον της γλώσσας μας από τους “εντός των τειχών” ανακαινιστές, είχε την καλοσύνη να μας κοινοποιήσει την παρακάτω εναγώνια επιστολή συναδέλφου του, σχετικά με την ακραία και άκριτη εισβολή αγγλικών όρων στην ελληνική.
ΣΤΗΝ στήλη: Γράμματα Αναγνωστών (“Κ”, 14-1-2023) διαβάζουμε με τίτλο “Εισπήδηση αγγλικής στην ελληνική γλώσσα”, την επιστολή του Δρ Κώστα ΒΙΤΚΟΥ (Μελβούρνη) στην οποία διεκτραγωδείται η άνωθεν (gov. gr) αδικαιολόγητη και ακατανόητη “αγγλοποίηση” της γλώσσας μας. Γίνεται σύντομη επισκόπηση της αλλοίωσης της ελληνικής, τόσο κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όσο και τώρα με το άλμα της ψηφιακής επικοινωνίας, με τις κρατικές υπηρεσίες (και όχι μόνο) να μετατρέπονται σε αγγλόφωνες πλατφόρμες! Ο βομβαρδισμός του νεοέλληνα καθημερινά με ποικίλα -pass, my- και άλλες ακαταλαβίστικες για όσους αγνοούν την αγγλική νεοπλατφόρμες, δημιουργούν αφάνταστα προβλήματα. Αν μη τι άλλο, η όλη υπόθεση δείχνει ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν λαμβάνουν υπόψη μερίδα πολιτών, ούτε σέβονται- σε αντίθεση με άλλες χώρες- την εθνική μας γλώσσα:
“Κύριε διευθυντά,
Αφορμή για την παρούσα αποτέλεσε επιστολή του κ. Ν. Γ. Παπαδόπουλου, με τίτλο: «Μεταφράζοντας το Market pass. Περί το 380 π.Χ., ο φίλος και μαθητής του Σωκράτη Ξενοφών εισήγαγε στην Ελλάδα την περσική λέξη «παράδεισος», που σημαίνει: περιφραγμένος κήπος, ωραίος, δασώδης, «αγρίων θηρίων πλήρης» (Κύρου ανάβασις, 1.2.7). Περίπου δύο αιώνες αργότερα η λέξη αυτή εμφανίζεται στην ελληνική μετάφραση της εβραϊκής Παλαιάς Διαθήκης: «Και εφύτευσεν κύριος ο θεός παράδεισον εν Εδέμ κατά ανατολάς και έθετο εκεί τον άνθρωπον» (Γένεσις, 2:8). Στον επίγειο παράδεισο της Μεσοποταμίας ο Θεός περιπατούσε, κάθε απόγευμα: «του θεού περιπατούντος εν τω παραδείσω το δειλινόν» (ό.π. 3:8). Κι ενώ στις μέρες τού Ξενοφώντα οι «εξ Ανατολής» επείσακτες λέξεις δεν υπερέβαιναν τη δωδεκάδα, σήμερα η «εκ Δύσεως» ακατάσχετη πλημμυρίδα αγγλικών λέξεων καταποντίζει τη νεοελληνική γλώσσα. Ενδεικτικά παραδείγματα: «Τα nail trends του 2023 είναι chic αλλά with a twist», «get the party started με κορυφαία φορητά ηχεία», «τα underground κουτούκια στην Αθήνα», «real time ελέγχους», «data centers στην Αθήνα», «sold out τα Καλάβρυτα», «clawback στα φτηνά φάρμακα». (Αντιπαρέρχομαι το «task force του Κυριάκου Μητσοτάκη» και τους ωμούς ξενισμούς: «market pass», «food pass», «fuel pass».) Σε τι άραγε οφείλεται αυτή η ανεμπόδιστη εισβολή της αγγλικής στην ελληνική γλώσσα; Μήπως στο ότι η αγγλική θεωρείται πλέον ως de facto lingua franca; Και αν όντως θεωρείται ως τέτοια, ποια αναγκαιότητα επιβάλλει την υποκατάσταση ελληνικών λέξεων με αντίστοιχες αγγλικές; Κάποιοι μιλούν για «λεξικολογικό εμπλουτισμό». Φοβάμαι πως πρόκειται για «γλωσσικό μειξοβαρβαρισμό» (αν και το καθαυτό «αγγλιστί φθέγγεσθαι» ουκ έστι βαρβαρισμός). Αναντίλεκτα, το φαινόμενο του λεξιλογικού δανεισμού είναι διαχρονικό. Ομως σήμερα το πράγμα έχει ξεφύγει με τον αχρείαστο υπερδανεισμό. Ως Ελληνας απόδημος, που για πάνω από μισό αιώνα διαβιεί στην αντίχθονα (Αυστραλία), θλίβομαι όταν βλέπω την ελληνική γλώσσα να υποσκάπτεται από μιαν άλλη–αυτή των Αγγλοσαξόνων. Φευ της Ελληνίδος φωνής! Ιλαος ίσθι, ω Ζευ!”
… ΑΛΛΑ, η “ξενηλασία” (κατά Μ. Τριανταφυλλίδη) με παρείσακτες λέξεις στην ελληνική, υπάρχει αφ’ης εγεννήθη η γλώσσα μας. Οι “αλληλοεισπηδήσεις” λέξεων από ισχυρότερες γλώσσες σε ασθενέστερες ή και το αντίθετο είναι διαρκές φαινόμενο. Βέβαια, στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα η εισβολή της αγγλικής (αμερικανικής) στην ελληνική -αλλά και παγκόσμια- έγινε μονόδρομος. Εντονότερα δε, μετά το 2000 και τις πλατφόρμες αναζήτησης στο διαδίκτυο. Για μας, δεν είναι εκεί το πρόβλημα: ο κίνδυνος βρίσκεται στην άσκοπη χρήση των greeklish, με την “αφωνία” ή την εικονόμορφη διαδικτυακή δήθεν “συγκινησιακή γλώσσα” (emoji), όπως επίσης και στην επικράτηση ενός “ελληνόμορφου εσπεράντο” κατά Σεφέρη (1)
ΗΔΗ, από τη δεκαετία του ‘60 οι λέξεις cinemascop, jukebox, twist, rock and roll, businessman, barman, record man, cameraman, superman, καθώς και οι “γαλλοπρεπείς” montage, massage, reportage, chic, en face, profil, collage, cinéphil κ.ά., είχαν πολιτογραφηθεί ως ελληνικές (2)! Στη δεκαετία του 1980 είχαμε άλλες (fastfood=ταχυφαγείο, beautyshop, supermarket=υπεραγορά, boomerang=αυτεπίστροφο…, χωρίς να κινδυνεύει η ελληνική! Οι “ξενόφερτες” επιδρομές δεν σταμάτησαν κατά την οικονομική κρίση (capital control, taxisnet κ.ά.), ούτε με την πανδημία (lockdown, emvolio.gov.gr, fake news, Covid-pass, stress ή rapid test κ.λπ.) Η εποχή της υψηλής τεχνολογίας, της παγκοσμιοποίησης και της πανσπερμίας των πολιτισμών εμπεριέχει σίγουρα πολλούς κινδύνους για την -κάθε- γλώσσα. Όμως, δεν είμαστε αρνητικοί στον εμπλουτισμό της γλώσσας μας, με νέους όρους και νέες λέξεις διεθνούς εμβέλειας, που δεν μπορούν να αποδοθούν εύκολα στην ελληνική. Και μακάρι να υπήρχε κάποιος επίσημος φορέας (ας πούμε η Ακαδημία Αθηνών) που θα μετέφραζε ευθύς αμέσως κάθε νέα έννοια-όπως γίνεται στη γαλλική γλώσσα.
ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ όμως, πως η ελληνική είναι τόσο πλούσια που απορροφά κάθε κραδασμό: Στην ιστοσελίδα “Ίβυκος” (3) -και όχι μόνο- αποθησαυρίστηκαν 6 εκατομμύρια Ελληνικές λέξεις και 78 εκατομμύρια ελληνικοί λεκτικοί τύποι. Αντίθετα, η αγγλική έχει συνολικά 490.000 λέξεις και 300.000 τεχνικούς όρους, δηλαδή ως γλώσσα είναι μόλις το 1/100 της Ελληνικής. Επομένως…
ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ενδιαφέρον για την Ελληνική Γλώσσα προέκυψε από τη διαπίστωση των επιστημόνων ότι οι Η/Υ προχωρημένης τεχνολογίας δέχονταν ως νοηματική γλώσσα μόνο την Ελληνική! Έχουμε δηλαδή αιτιώδη σχέση μεταξύ λέξης και πράγματος, πράγμα που είναι ανύπαρκτο στις άλλες γλώσσες. Επίσης, κρίσιμα και χρήσιμα στους Η/Υ είναι τα Ελληνικά προσφύματα τηλε—, μικρό—, μέγα—, ισμός, οι προθέσεις, μετά, παρά, αντί κ.λπ. Εξάλλου, έχουμε θεματοφύλακες της γλώσσας μας ικανότατους και περίλαμπρους γλωσσολόγους (Γ. Μπαμπινιώτης, Χριστ. Χαραλαμπάκης κ.ά.) που “αγρυπνούν” και επισημαίνουν κάθε γλωσσικό ατόπημα. Γι αυτό, δεν ανησυχούμε.(27-1-23)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Γ. Σεφέρης, Δοκιμές, τ.2, Ίκαρος, Ι981
-(2) περί του πολέμου λατινογράμματων λέξεων και ελληνικών, μπορεί να διαβάσει κανείς στο μικρό Τυπο-παραμύθι “Μια νύχτα στο Τυπογραφείο” (έκδ. Μουσείου Τυπογραφίας” των Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη (2021)
-(3)https://greatestgreeks.wordpress.com/2016/08/26/ibycus/ (πρόγραμμα Ιβυκος του Πανεπιστημίου Ιρβάιν της Καλιφόρνιας)
