Η διασωλήνωση είναι η διαδικασία κατά την οποία ένας εύκαμπτος σωλήνας εισάγεται δια μέσου του στόματος στην τραχεία, με σκοπό τη διευκόλυνση της ροής αέρα προς τους πνεύμονες.
Ιστορική αναδρομή
Η διασωλήνωση εμφανίζεται για πρώτη φορά στην Αρχαία Αίγυπτο, όπου περιγράφονται τεχνικές για τη διάνοιξη και τοποθέτηση σωλήνων στην τραχεία, οι οποίοι κατασκευάζονταν από χρυσό ή ασήμι (Εικ. 1), ενώ περιγράφεται και στο ιατρικό σανσκριτικό κείμενο Sushruta Samhita, το 400 π.Χ. Άλλες ιστορικές αναφορές υπάρχουν από τον Ιπποκράτη, το Γαληνό και άλλους γιατρούς της αρχαιότητας, τον Όμηρο, που περιγράφει τραχειοτομή με ξίφος σε στρατιώτη από τον ίδιο το Μέγα Αλέξανδρο, αλλά και από τον Άραβα ιατρό Avicenna το 10ο μ.Χ. αιώνα. Στην Ελλάδα καταγράφεται το 1864 η πρώτη επιτυχής διασωλήνωση τραχείας, με απλό σωλήνα, σε αγόρι 5 ετών με μεγάλη αιμορραγία και πλήρη αδυναμία οξυγόνωσης, ενώ ο πρώτος τραχειοσωλήνας με αεροθάλαμο κατασκευάστηκε από το Γερμανό χειρουργό Trendeldburg, προκειμένου να διευκολύνει χειρουργική επέμβαση, από τον οποίο πήρε και το όνομά του.
Γενικά στοιχεία
Η διασωλήνωση διατηρεί ανοικτούς τους αεραγωγούς και αποτρέπει την ασφυξία ενώ χρησιμεύει και για τη χορήγηση φαρμάκων στον ασθενή. Εφαρμόζεται σε επείγουσες καταστάσεις, σε άτομα που βρίσκονται ως επί το πλείστον υπό φαρμακευτική αναισθησία, έχοντας πλήρη απώλεια συνείδησης. Η τεχνική, επίσης, δύναται να πραγματοποιηθεί και σε ασθενή που διατηρεί τις αισθήσεις του με τοπική αναισθησία ή σε περιπτώσεις απειλής της ζωής, ακόμη και χωρίς αναισθησία. Η συνηθέστερη οδός εφαρμογής είναι η στοματοτραχειακή, με την εισαγωγή ενδοτραχειακού σωλήνα από το στόμα προς την τραχεία, ενώ υπάρχει και η ρινοτραχειακή, με την είσοδο σωλήνα από τη μύτη. Άλλες χειρουργικές μέθοδοι διασωλήνωσης, είναι η κρικοθυρεοτομή και η τραχειοτομή. Ο αεραγωγός εκτείνεται από την είσοδο της στοματικής ή ρινικής κοιλότητας και καταλήγει στο διχασμό της τραχείας στον αριστερό και δεξιό βρόγχο των πνευμόνων (Εικ. 2).
Πότε γίνεται διασωλήνωση;
H διασωλήνωση γίνεται για τη διατήρηση της ροής του αέρα στους πνεύμονες, όταν η απλή μάσκα χορήγησης οξυγόνου είναι ανεπαρκής. Η ανάγκη εφαρμογής της μπορεί να είναι άμεση (καρδιακή ανακοπή), επιτακτική (επικείμενη αναπνευστική ανεπάρκεια), ή επείγουσα (μειωμένο επίπεδο συνείδησης). Γενικότερα, διασωλήνωση ενδείκνυται:
1. Στην αναισθησία πριν από χειρουργικές επεμβάσεις
2. Σε βαρείες αναπνευστικές παθήσεις για χορήγηση θεραπείας
3. Σε καρδιακή ανακοπή
4. Σε κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις/βλάβες στον εγκέφαλο
5. Σε δηλητηριάσεις
6. Σε απόφραξη των αεροφόρων οδών/υποξαιμίες
7. Σε ασφυξία στα νεογνά
8. Σε νευρολογικές παθήσεις (πολιομυελίτιδα, τέτανος)
9. Σε καταστολή του επιπέδου συνείδησης/κώμα
Οι ενδοτραχειακοί σωλήνες
Οι σωλήνες που χρησιμοποιούνται για τη διασωλήνωση ονομάζονται ενδοτραχειακοί, διότι εισέρχονται στην τραχεία (εικ. 3) και μεταφέρουν στους πνεύμονες αέρα ή και φάρμακα (βρογχοδιασταλτικά, κορτικοστεροειδή, καρδιολογικά κ.ά.). Συνήθως κατασκευάζονται από λάτεξ, σιλικόνη ή πολυβινυλοχλωρίδιο και διατίθενται σε διάφορα μεγέθη. Σημειώνεται ότι όσο υπάρχει ο ενδοτραχειακός σωλήνας, ο ασθενής δεν μπορεί να μιλήσει, ή να καταναλώσει οποιαδήποτε στερεά ή υγρή τροφή.
Βήματα διασωλήνωσης
Αρχικά, θα πρέπει να γίνει αναισθησία στον ασθενή, τόσο για την ανοχή του τραχειοσωλήνα, όσο και την αποφυγή εισρόφησης γαστρικού περιεχομένου, ενώ επιλέγεται σωλήνας κατάλληλου μήκους, ανάλογα με το σωματότυπο του ασθενή. Το κεφάλι ανυψώνεται περίπου 10 εκ. με μαξιλάρι στο πίσω μέρος του, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιείται έκταση της κεφαλής και κάμψη του αυχένα (θέση “Sniff”, Εικ. 4).
Ο ασθενής προ-οξυγονώνεται για 2-3 περίπου λεπτά με τη βοήθεια μάσκας οξυγόνου ή συσκευής Ambu, με 100% οξυγόνο. Η προ-οξυγόνωση προσφέρει περιθώριο ασφάλειας, σε περίπτωση που οι πνεύμονες του ασθενή δεν οξυγονωθούν επαρκώς μετά τη διασωλήνωση (Εικ. 5).
Στη συνέχεια, ο γιατρός ανοίγει το στόμα του ασθενή και τη δίοδο προς την τραχεία, χρησιμοποιώντας ειδικό όργανο, το λαρυγγοσκόπιο, που αποτελείται από μια λαβή που διαθέτει φως και μια σειρά από εναλλάξιμες λεπίδες (Εικ. 6).
Απομακρύνοντας το κάτω χείλος για να μην τραυματισθεί, παίρνει το λαρυγγοσκόπιο και το προωθεί προς τα μέσα, ενώ με το δεξί χέρι προωθεί τον ενδοτραχειακό σωλήνα στην τραχεία (συνήθως κατά 21-23 εκατοστά για τους ενήλικες), μέχρι να περάσει τις φωνητικές χορδές και να γίνει δυνατή η δίοδος του αέρα (Εικ. 7).
Ο σωλήνας σταθεροποιείται με κολλητική ταινία στη γωνία του στόματος. Από τον ειδικό αεροθάλαμο που είναι ενσωματωμένος στον τραχειοσωλήνα, ωθούνται με τη βοήθεια σύριγγας περίπου 15 κυβικά εκατοστά αέρα, τα οποία θα αποτρέψουν τη διείσδυση προς τους πνεύμονες γαστρικού περιεχομένου, αίματος ή βλέννης. Στη συνέχεια, ο γιατρός συνδέει τον σωλήνα με το μηχανικό αναπνευστήρα, ο οποίος ωθεί αέρα προς τους πνεύμονες του ασθενή, ρυθμίζοντας με ακρίβεια τις αναπνευστικές κινήσεις.
Σημειώνεται ότι κάθε προσπάθεια διασωλήνωσης δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 30 δευτερόλεπτα. Μετά την τοποθέτηση του ενδοτραχειακού σωλήνα ο αέρας φτάνει ανεμπόδιστα στους πνεύμονες, εξασφαλίζοντας την αναπνοή του ασθενή και την τροφοδοσία των ζωτικών του οργάνων με οξυγόνο.
Μετά τη διασωλήνωση
Μόλις ολοκληρωθεί η διασωλήνωση ο γιατρός πρέπει να ακροαστεί το στήθος με το ακουστικό, ώστε να διαπιστώσει αν φτάνει αέρας στους πνεύμονες και αν οι αναπνευστικές κινήσεις είναι κανονικές, να ελέγξει τη ροή του οξυγόνου και του CO2 στον αναπνευστήρα και να ζητήσει εξέταση αερίων αίματος, για να σιγουρευτεί ότι γίνεται επαρκής οξυγόνωση. Ο έλεγχος του τραχειοσωλήνα, επίσης, είναι απαραίτητος ώστε να διαπιστωθεί ότι έχει εισαχθεί στην τραχεία και όχι στο διπλανό οισοφάγο. (Εικ. 8).
Η απομάκρυνση του σωλήνα
Η απομάκρυνση του τραχειοσωλήνα λέγεται αποσωλήνωση της τραχείας. Ο σωλήνας απομακρύνεται από την τραχεία όταν ο ασθενής γίνει ικανός να αναπνεύσει μόνος του, χωρίς τη βοήθεια του μηχανικού αναπνευστήρα και όταν γίνουν φυσιολογικοί οι αναπνευστικοί του δείκτες (συχνότητα και όγκος αναπνοής, οξυγόνο αίματος κ.λ.π.). Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο ασθενής μετά την απομάκρυνσή του από το νοσοκομείο θα πρέπει να απευθύνεται στο γιατρό του εάν παρουσιάσει δυσκολία στην αναπνοή, έντονο βήχα, σημάδια λοίμωξης, όπως ο πυρετός, ή και δημιουργία ‘’σφυρίγματος’’ κατά την αναπνοή.
Πιθανές επιπλοκές
Στις περισσότερες περιπτώσεις η διαδικασία δεν έχει ιδιαίτερες επιπλοκές. Οι ήπιες επιπλοκές μπορεί να είναι ο πόνος στο λαιμό, ο τραυματισμός των χειλιών ή των ούλων, τα κατάγματα των δοντιών και ο τραυματισμός της μύτης. Σημαντικότερες μπορεί να είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η καρδιακή αρρυθμία, η αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση και ο βρογχόσπασμος. Ως σοβαρές επιπλοκές χαρακτηρίζονται ο λαρυγγόσπασμος, η διάτρηση της τραχείας ή του οισοφάγου, το κάταγμα ή η εξάρθρωση της αυχενικής μοίρας ή της κροταφογναθικής άρθρωσης και η τρώση των φωνητικών χορδών, ενώ, ως απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές αναφέρονται το πνευμονικό οίδημα, η είσοδος του τραχειοσωλήνα στον οισοφάγο και η τυχαία αποσύνδεσή του.
Δύσκολες περιπτώσεις
Δυσκολίες στην επιτυχή έκβαση της διασωλήνωσης, μπορούν να παρουσιαστούν σε πιθανή παρουσία όγκου ή ξένου σώματος στο στόμα ή τον φάρυγγα, σε λοιμώξεις της επιγλωττίδας, σε σοβαρό τραύμα στο στόμα, σε παχυσαρκία, μετά από χειρουργική επέμβαση ή ακτινοβόληση της περιοχής, σε αναπνευστικό έγκαυμα, καθώς και σε άλλες παθολογικές ή ανατομικές διαταραχές της στοματοφαρυγγικής περιοχής.
Επίλογος
Η διασωλήνωση είναι μια ταχεία ιατρική επεμβατική τεχνική, που καλύπτεται, για τον περισσότερο κόσμο, από ένα πέπλο μυστηρίου ή ακόμη και φόβου. Ο βασικός της ρόλος είναι η υποστήριξη της αναπνοής κυρίως σε επείγοντα περιστατικά που κινδυνεύει η ζωή του ασθενή, αλλά και σε προγραμματισμένες χειρουργικές επεμβάσεις. Έτσι, αν και ο ρόλος της διασωλήνωσης είναι από πολλούς παρεξηγημένος, η πραγματικότητα είναι ότι με τη βοήθειά της όχι μόνο διευκολύνεται μεγάλος αριθμός επεμβάσεων, αλλά και σώζονται καθημερινά οι ζωές πολλών ανθρώπων σε κάθε γωνιά της γης.
Βιβλιογραφία
www.webmd.com
www.medicinenet.com
www.healthline.com
www.sciencedirect.com
www.anesthesiologynews.com
