Η ιστορία του νερού ταυτίζεται με την ιστορία του κόσμου και η ποιότητα του νερού με τη ζωή.
Το νερό είναι απαραίτητο για κάθε μορφή ζωής. Αν και η επιφάνεια του πλανήτη μας καλύπτεται κατά 70% από νερό, το συντριπτικό ποσοστό του (άνω από 97 %) είναι αλμυρό, βρίσκεται σε θάλασσες και ωκεανούς και είναι ακατάλληλο για χρήση. Μόνο το υπόλοιπο, περίπου το 3%, είναι κατάλληλο ακόμη για πόσιμη χρήση. Από αυτό, το 2% είναι εγκλωβισμένο σε παγετώνες και πολικά παγοκαλύμματα του πλανήτη και μόλις το 1% βρίσκεται σε ποτάμια, λίμνες και υπόγειους υδροφορείς, που αποτελούν τις βασικές πηγές νερού για την κάλυψη των ανθρωπίνων αναγκών. Πιστεύεται ότι οι ταμιευτήρες γλυκού νερού είναι σχεδόν ανεξάντλητοι. Αυτό είναι αλήθεια, ότι τα αποθέματα του κόσμου δεν μπορούν να εξαντληθούν, ακόμη και με παράλογη χρήση. Το πρόβλημα είναι ότι οι άμεσα προσβάσιμες πηγές μπορεί να εξαντληθούν.
Εξαιτίας, λοιπόν, της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού της γης, της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, της ρύπανσης, της μόλυνσης και της υπέρχρησης, η διαθεσιμότητα του πόσιμου νερού διαρκώς μειώνεται και δεν επαρκεί να καλύψει τις ανάγκες της σύγχρονης εποχής. ́Ετσι, παρότι το «γλυκό νερό» είναι ένας ανανεώσιμος πόρος, η παγκόσμια διαθεσιμότητά του μειώνεται σταθερά. Μόλις πρόσφατα, και αφού περισσότεροι από τους μισούς υγρότοπους της γης έχουν χαθεί, έχει αρχίσει να εκδηλώνεται παγκόσμια εγρήγορση για τη σημασία της διατήρησης των υδατικών οικοσυστημάτων και φυσικά των πολύτιμων οικολογικών τους υπηρεσιών. Το νομικό πλαίσιο για την κατανομή των υδατικών πόρων στους χρήστες νερού (όπου ένα τέτοιο πλαίσιο υπάρχει) είναι γνωστό ως «δικαιώματα στο νερό».
Το νερό αποτελεί στρατηγικής σημασίας αγαθό σε όλη την υφήλιο και έχει ήδη αρχίσει να αποτελεί αιτία για πολλές πολιτικές διενέξεις. Αρκετοί προβλέπουν και ισχυρίζονται μάλιστα, ότι το καθαρό νερό θα είναι το πετρέλαιο του μέλλοντος, καθιστώντας τον Καναδά, με τα πλεονάζοντα αποθέματα «γλυκού» νερού, την πιο πλούσια χώρα του πλανήτη. Άλλοι πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Σίγουρα όμως, σύμφωνα με την έρευνα της UNESCO, τα παγκόσμια αποθέματα νερού, στο προσεχές μέλλον θα μειωθούν και η ποσότητα του νερού, που αναλογεί στον καθένα μας, υπολογίζεται ότι θα μειωθεί κατά 30% κατά μέσο όρο (Παργιανός, 2013).
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ειδικά σε ξηρές και ημίξηρες περιοχές, η δημογραφική και η οικονομική ανάπτυξή τους ασκούν μια άνευ προηγουμένου πίεση στους ανανεώσιμους, αλλά πεπερασμένους υδατικούς πόρους. Μέχρι το 2025, σχεδόν 2 δισεκ. άνθρωποι αναμένεται να ζουν σε χώρες ή περιοχές με «απόλυτη» λειψυδρία (λιγότερο από 500 m3 ετησίως/κάτοικο) και τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού θα μπορούσαν να βρίσκονται σε συνθήκες «στρες» (μεταξύ 500 και 1000 m3 ετησίως/κάτοικο) (FAO, 2021). Η κατάσταση θα επιδεινωθεί καθώς οι ταχέως αναπτυσσόμενες αστικές περιοχές ασκούν μεγάλη πίεση στους υφιστάμενους γειτονικούς υδατικούς πόρους.
Η Ελλάδα, όπως εξάλλου και ολόκληρος σχεδόν ο πλανήτης, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπη με ένα μείζον οικολογικό πρόβλημα, αυτό της απειλούμενης λειψυδρίας. Η ορθή διαχείριση του νερού απαιτεί παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα, με πρώτη την εξοικονόμηση νερού στην υδροβόρο γεωργία. Ήδη έχει αρχίσει, σε πολλές περιοχές να εφαρμόζεται ο προσδιορισμός και η εφαρμογή των ακριβών αναγκών των γεωργικών καλλιεργειών. Η ορθή εφαρμογή τέτοιων πρακτικών, όλο και περισσότερο επεκτείνεται σε πολλές χώρες, κυρίως του αναπτυγμένου κόσμου. Επίσης ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει με τον τρόπο του στον περιορισμό της σπατάλης νερού. Έτσι, ενώ ο καθένας μας καταναλώνει κατά μέσο όρο 150-200 lit νερού/ημέρα για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του, εύκολα θα μπορούσε να καταναλώνει λιγότερο από 100 lit/ημέρα. Αυτό μπορεί να γίνει με δύο κυρίως τρόπους: (α) Την αλλαγή κάποιων συνηθειών και (β) τη χρήση απλών πρακτικών εξοικονόμησης.
Είναι ευοίωνο ότι η τεχνολογία της αφαλάτωσης έχει ήδη αναπτυχθεί σημαντικά και αναμένεται να βελτιωθεί περαιτέρω η αποτελεσματικότητα της και να μειωθεί το κόστος της, ιδιαίτερα σημαντικό για τις παράκτιες περιοχές. Παράλληλα, όπως κατ’ επανάληψη έχει αναφερθεί, η ανακύκληση και επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων εκροών υγρών αποβλήτων επεκτείνεται στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες (Αγγελάκης, 2022α). ́Ηδη σε αρκετές πόλεις ανακτούνται και επαναχρησιμοποιούνται άμεσα, ακόμη και για πόσιμη χρήση, εκροές αστικών υγρών αποβλήτων προωθημένης επεξεργασίας, ενώ σε άλλες πόλεις σχεδιάζεται η ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση του 100 % των εκροών υγρών αποβλήτων προωθημένης επεξεργασίας (π.Χ. στο Los Angeles) (Αγγελάκης, 2022β).
*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι Επίτιμο Μέλος και Διακεκριμένο Fellows της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων.
Βιβλιογραφία
1. Angelakis, A. N. (2022α). Έμμεση ή/και Άμεση Επαναχρησιμοποίηση του Νερού. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου 30/07/2022, https://www.patris.gr/2022/07/30/emmesi-i-kai-amesi- epanachrisimopoiisi-toy-neroy/
2. Angelakis, A. N. (2022β). Επαναχρησιμοποίηση νερού. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου 14/07/2022
3. Food and Agriculture Organization (FAO) of United Nations
(2021). Water scarcity, https://www.fao.org/land- water/water/water-scarcity/en/
4. Παριανός, Α. (2013). Η παγκόσμια αγορά του νερού. Δομή, σύγχρονες τάσεις και προοπτικές. Μεταπτυχιακή Εργασία, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, ΕΜΠ, Αθήνα.
