Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Datura stramonium L. (Δατούρα η στραμώνιος). Ανήκει στην οικογένεια των Σολανιδών. Στη χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες Βρωμόχορτο, Πορδόχορτο, Ακανθόμηλο, Τάτουλας, Τατούλα, Μαγιόχορτο, Διαολόχορτο, Αγριομπάμια, Στραμώνιο, Τάτλας.
Κατάγεται από την Αμερική από την οποία εισήχθη κατά τη διάρκεια του 16ου αιώνα και σήμερα φυτρώνει σε όλη τη νότια Ευρώπη. Είναι διαδεδομένο σε καλλιεργημένα εδάφη, αναχώματα, σε ερείπια σπιτιών, σκουπιδότοπους, μπάζα, σε εγκαταλειμμένους χώρους. Είναι ένας απλωτός, ποώδης θάμνος (το ύψος του φτάνει από 30 έως 100 εκατοστά), με αρωματικά άνθη σε σχήμα τρομπέτας, μονήρη, διαμέτρου 6-12 εκατοστών λευκά , ενίοτε λευκοβιολετιά, που στέκονται όρθια, και με αγκαθωτούς καρπούς. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τα έντομα. Τα κοτσάνια είναι αγκαθωτά και σχετικά λεπτά συγκρινόμενα με το υπόλοιπο φυτό. Τα φύλλα είναι πλατιά χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά βασικά ωοειδή και μερικές φορές με πολλές γωνίες. Ο καρπός του είναι αγκαθωτός και μοιάζει εξωτερικά με τον καρπό της Ιπποκαστανέας.
Υπάρχουν τουλάχιστον 15 διαφορετικά είδη του φυτού με πολλές ποικιλίες το καθένα καθώς οι Δατούρες καλλιεργήθηκαν εδώ και αιώνες για τα εντυπωσιακά τους λουλούδια και για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Οι περισσότερες κατάγονται από τον Νέο Κόσμο με δύο αξιοσημείωτες εξαιρέσεις την D. metel και την D. ferox που κατάγονται από την Ευρασία. Οι Δατούρες είναι μέλη της οικογένειας των Σολανοειδών που περιλαμβάνει και άλλα τοξικά φυτά όπως ο Καπνός, ο Μανδραγόρας και η Μπελαντόνα αλλά και κοινά λαχανικά όπως η Ντομάτα, η Πατάτα, η Μελιτζάνα και η Πιπεριά. Λόγω της μεγάλης εξάπλωσης του γένους επικρατεί σύγχυση ανάμεσα στις ποικιλίες του φυτού.
Ιστορικά στοιχεία
Η Δατούρα χρησιμοποιήθηκε εδώ και χιλιάδες χρόνια. Αρχαίες ινδιάνικες αναφορές την φέρουν σαν υλικό χρησιμοποιούμενο από τους Σαμάνους, τους οποίους βοηθούσε να “εισχωρήσουν” σε άλλους κόσμους της ύπαρξης. Από εκεί φαίνεται πως διαδόθηκαν οι θεραπευτικές της αλλά και οι ναρκωτικές της ιδιότητες.
Η δηλητηριώδης δράση του φυτού ήταν καλά γνωστή στους αρχαίους Ελληνες. Ο Θεόφραστος γράφει για αυτήν: «Τα 3/20 της ουγγίας είναι αρκετά ώστε ο ασθενής να αισθάνεται δυναμωμένος και ευδιάθετος, δηλαδή να κάνει καλή παρέα. Δύο φορές τη δόση αυτή θα τρελαθεί και θα έχει παραισθήσεις. Τρεις φορές τρελαίνεται για πάντα. Τέσσερις φορές πεθαίνει». Ο Storck χρησιμοποίησε πρώτος τη Δατούρα το 1763 κατά της επιληψίας.
Παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν ως ναρκωτικό παυσίπονο στις εγχειρήσεις, αλλά σήμερα τα ενεργά συστατικά του είναι διαθέσιμα μόνο με συνταγή γιατρού, λόγω της κακής χρήσης του ως ναρκωτικό. Σε ορισμένες περιοχές χρησιμοποιούσαν τους σπόρους του φυτού για να παχύνουν τα ζώα. Στους χοίρους έδιναν την ποσότητα μιας δακτυλήθρας και στα αδύνατα άλογα λίγο περισσότερο.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η Δατούρα έχει οσμή αηδή και προκαλεί ναυτία. Η γεύση του είναι πικρή και δηκτική. Ολα τα μέρη του φυτού περιέχουν δραστικά χημικά. Τα λουλούδια είναι γενικά τα πιο αδύνατα ενώ αυξημένη δράση έχουν τα φύλλα, τα κλαδιά, οι ρίζες, οι καρποί και οι σπόροι.
Το φυτό περιέχει τα αλκαλοειδή, υοσκυαμίνη, ατροπίνη και σκοπολαμίνη (υοσκίνη).
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται φύλλα, άνθη και οι σπόροι τα οποία συλλέγονται από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Είναι φυτό πολύ δηλητηριώδες, ανάλογο στην ενέργειά του με την μπελαντόνα αλλά δραστικότερο από αυτήν. Θυμόμαστε όλοι τις δηλητηριάσεις καταναλωτών που αγόρασαν το φυτό αυτό ανακατωμένο με βρώσιμα χόρτα από λαϊκή αγορά εδώ και λίγα χρόνια. Βέβαια περιέχει και κάποια χημικά που είναι χρήσιμα αν χορηγηθούν στον άνθρωπο υπό ιατρική επίβλεψη όπως η ατροπίνη. Η ατροπίνη, όπως και η σκορπολαμίνη (υοσκίνη) και η υοσκιαμίνη χρησιμοποιούνται στην ιατρική και συγκεκριμένα έχουν οφθαλμολογικές και νευρολογικές χρήσεις.
Τα φύλλα του σπάνια χρησιμοποιούνται μόνα τους αλλά μετέχουν στη σύνθεση διαφόρων συνταγών του Γαληνού. Το βάμμα του φυτού χρησιμοποιείται εναντίον του βήχα, της χρόνιας λαρυγγίτιδας και του άσθματος. Τα φύλλα του χρησιμοποιούνται σε καπνισμούς ή για την παρασκευή τσιγάρων. Τα αλκαλοειδή του φυτού χαλαρώνουν τους σπασμούς των βρόγχων κατά τη διάρκεια μιας ασθματικής κρίσης. Σε θεραπευτικές δόσεις χρησιμοποιείται για τον έλεγχο των σπασμών της ασθένειας Πάρκινσον.
Παρασκευή και δοσολογία
Η ημερήσια δόση, υπό μορφή σκόνης δεν πρέπει να ξεπερνά τα 0,05-0,25 γραμμάρια την ημέρα και σε καμία περίπτωση περισσότερο από τρεις ημέρες, πάντα υπό την επίβλεψη του ιατρού σας.
Προφυλάξεις
Τα δηλητηριώδη αποτελέσματα της Δατούρας στον άνθρωπο είναι ταραχή, έντονη ναυτία, διαστολή της κόρης των ματιών, θολούρα και κακή εστίαση στην όραση, ταχυπαλμία, έντονος αποπροσανατολισμός, απώλεια μνήμης, απώλεια χρόνου, ντελίριο, ευαισθησία στο φως και στο θόρυβο. Ξηρό στόμα και μάτια, ρινορραγία, απώλεια ελέγχου του σώματος.
Είναι λοιπόν σαφές ότι αποφεύγουμε τη χρήση αυτού του φυτού ιδιαίτερα στην εγκυμοσύνη, σε περιπτώσεις παθήσεων του προστάτη, ταχυκαρδίας, και γλαυκώματος καθώς και όσους βρίσκονται σε θεραπεία με αντικαταθλιπτικά.
