Διδακτικά πιστεύω

Το πώς σχεδιάζει, επιλέγει και κλιμακώνει το περιεχόμενο του μαθήματος ο κάθε δάσκαλος, το πώς αισθάνεται για τους μαθητές του και το πώς οραματίζεται μία τάξη που θα προσφέρει επιτυχημένες εμπειρίες δεν είναι κάτι τυχαίο· πρωτίστως αντανακλά τις γνώσεις του διδάσκοντος. Οι επαγγελματικές κι άλλες γνώσεις του είναι σημεία αφετηρίας απ’ τα οποία ξεκινά για να πάρει αποφάσεις που θα προκαλέσουν συγκεκριμένα γεγονότα στην τάξη. Πέραν όμως των γνώσεων, ένας άλλος παράγοντας με ισοβαρή επίδραση στην όλη στάση του δασκάλου απέναντι στο φαινόμενο της διδασκαλίας και της μάθησης είναι τα πιστεύω του (beliefs).
Η έννοια αυτή δεν μπορεί να οριστεί με ευκολία κι οι ορισμοί που της δίνονται κατά καιρούς είναι ποικίλοι. Ενας πολύ γενικός ορισμός αναφέρεται σε ό,τι είν’ αληθές ή ψευδές για τον φορέα των πιστεύω που αναπτύσσονται μες απ’ την εμπειρία και μορφώνουν τις απόψεις του. Ενας πιο κατατοπιστικός ορισμός αναφερόμενος περισσότερο στα εκπαιδευτικά πιστεύω είν’ ο ακόλουθος: Τα εκπαιδευτικά πιστεύω είναι πιστεύω σχετικά με την εμπιστοσύνη που έχει ο εκπαιδευτικός στις ικανότητές του να επηρεάζει την απόδοση του μαθητή, σχετικά με τη γνώση, με τις αιτίες της απόδοσης των μαθητών και των δασκάλων, με αντιλήψεις και προσωπικά αισθήματα και με συγκεκριμένα μαθήματα ή ειδικότητες.
Είναι κοινός τόπος ότι τα πιστεύω του δασκάλου επηρεάζουν τη διδακτική του συμπεριφορά γιατί έχουν επίδραση πάνω στις αντιλήψεις του και τις κρίσεις του, που με τη σειρά τους καθορίζουν τις διδακτικές του πρακτικές. Παρ’ όλ’ αυτά αυτή η επίδραση μπορεί να μην είναι κι άμεση καθώς υπάρχουν τρεις παράγοντες που την καθορίζουν: Οι προθέσεις του δασκάλου, η αξία που αποδίδει στα πιστεύω του και το πώς αισθάνεται για τις διδακτικές του ενέργειες.
Κι ενώ ο δάσκαλος μπορεί να στηρίζεται σε αυτά τα πιστεύω για να δράσει μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο μες στην τάξη, η έρευνα έχει δώσει αντικρουόμενα αποτελέσματα σχετικά με τη συνέπεια ανάμεσα στα πιστεύω και στην όλη δραστηριότητα του δασκάλου κατά τη διδασκαλία. Κάποιες μελέτες απ’ τον χώρο της παιδαγωγικής δείχνουν ευθυγράμμιση των πιστεύω των δασκάλων με τις διδακτικές τους πρακτικές, ενώ άλλες μελέτες δεν δείχνουν μια τέτοια συνέπεια. Στη φυσική αγωγή οι περισσότερες μελέτες έδειξαν ανταπόκριση ανάμεσα στα πιστεύω και τις διδακτικές πρακτικές.
Να τονιστεί ότι τα πιστεύω δεν αποτελούν και πάντα καλούς οδηγούς για να πάρει κάποιος σωστές αποφάσεις μέσα στην τάξη. Σε δύο σχετικές μελέτες δάσκαλοι και φοιτητές, που προορίζονταν για το επάγγελμα του δασκάλου, θεωρούσαν ως προφανείς και αυτονόητες, απόψεις σχετικά με το ποια στοιχεία συνιστούν την αποτελεσματική διδασκαλία· οι απόψεις τους αυτές, όμως, δεν συμφωνούσαν με ερευνητικά ευρήματα. Απαιτείται γνώση των ερευνητικών ευρημάτων και θεωρητική κατάρτιση για να στηρίξει ο δάσκαλος τις διδακτικές του πρακτικές· απαιτείται, επίσης, κι επίγνωση του γιατί μία συγκεκριμένη πρακτική είναι προτιμότερη από κάποια άλλη.