Η νήσος Φαβινιάνα βρίσκεται στη μεγαλύτερη προστατευόμενη περιοχή της Μεσογείου. Στο αρχιπέλαγος των Αιγάδων νήσων. Βορειοδυτικά της Σικελίας. Στα “πνευμόνια” της Mare Nostrum, της «Δικής μας Θάλασσας». Της Μεσογείου. Σε μία έκταση 53,9 χιλιάδων στρεμμάτων όπου ζουν σπάνια κοράλια, χιλιάδες είδη ψαριών, θαλάσσιων θηλαστικών, χελωνών, και βέβαια ο άνθρωπος. Εκεί γίνεται μία τιτάνια προσπάθεια να συνυπάρξουν αρμονικά ο homo sapiens sapiens με το περιβάλλον του. Η Ιταλική Ένωση Πάρκων και Φυσικών Αποθεμάτων, (Federparchi), το WWF και η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), συμμάχησαν με τους τοπικούς φορείς, με τους ψαράδες, με επιστήμονες, την αστυνομία, προκειμένου να υπερασπιστούν τον άνθρωπο και το περιβάλλον, από τις περιβαλλοντικές πιέσεις: την παράνομη αλιεία, την υπεραλίευση και τη μόλυνση. Προκειμένου, να θέσουν αυτόν τον «χαμένο παράδεισο» εκτός κινδύνου, και να βοηθήσουν στην οικονομική αναγέννηση του τόπου. Ένα καλό παράδειγμα, μέσω του προγράμματος FishMPAlue, που στόχο έχει να συμβάλλει πυλωτικά στην αναγέννηση όλης της Μεσογείου.
Σε σπήλαια της εν λόγω περιοχής έχουν εντοπιστεί τοιχογραφίες της νεολιθικής εποχής. Μάλιστα, μύθοι λένε ότι αποτελεί μέρος της έκτασης στην οποία βυθίστηκε η Ατλαντίδα. Μία περιοχή όπου από την εποχή της αρχαιότητας, έσφυζε από ζωή. Τον δέκατο ένατο αιώνα, η οικογένεια Φλόριο είχε δημιουργήσει τη μεγαλύτερη εγκατάσταση ψαρέματος, επεξεργασίας και κονσερβοποίησης τόνου, όπου απασχολούνταν 800 εργαζόμενοι. Κατόπιν, οι καιροί άλλαξαν. Το εργοστάσιο έκλεισε, ενώ η αλιευτική δραστηριότητα μειώθηκε δραματικά. Μοιραία, ο πληθυσμός του νησιού μειώθηκε σημαντικά, ενώ χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σήμερα, το νησί δεν έχει γυμνάσιο και τα παιδιά παίρνουν το Ferry για να παρακολουθήσουν μαθήματα στο Τραπάνι της Σικελίας. Ο ντόπιος πληθυσμός στράφηκε κυρίως στον τουρισμό και τα συναφή επαγγέλματα. Ενώ, οι λίγοι ψαράδες του νησιού κάνουν το παν για να επιβιώσουν.
Ο Ριτόνο Ροζάριο είναι 42 χρονών. Ψαράς. Σήμερα, ύστερα από 12 ώρες δουλειάς, ψάρεψε περί τα 14 κιλά ψάρια. Δεν θα τα πουλήσει. Δούλεψε έναντι αμοιβής για ένα γκρουπ τουριστών, στους οποίους θα τα προσφέρει, και οι οποίοι μέσα από ένα τουριστικό πλοιάριο, τον παρατηρούσαν και τον φωτογράφιζαν την ώρα που μάζευε τα δίχτυα του. «Η δουλειά έχει πέσει. Η παράνομη αλιεία, η υπεραλίευση, ο κακός καιρός έχουν κάνει τη δουλειά μας πολύ δύσκολη. Εάν δεν συνδύαζα το ψάρεμα με τον τουρισμό, δεν θα μπορούσα να ζήσω. Παρόλα αυτά, εάν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, θα πρέπει να αρχίσω να σκέφτομαι σοβαρά τί δουλειά θα κάνω “όταν μεγαλώσω”», αναφέρει χαρακτηριστικά, προσθέτοντας: «Εάν δεν αλλάξει η κατάσταση, οι ψαράδες θα είμαστε σύντομα μουσειακά εκθέματα». Για τον Ριτόνο, «η συνεργασία με ειδικούς είναι σίγουρα κάτι πολύ θετικό και μας έχει βοηθήσει σημαντικά», ωστόσο, όπως λέει: «μένουν ακόμα πολλά να γίνουν», καθώς περισσότερο από το 80% των θαλασσίων ειδών κινδυνεύει άμεσα από την υπεραλίευση.
Την ίδια ώρα, ο Άλμπερτ, 15 ετών αναρρώνει στο κέντρο περίθαλψης. Έφθασε εκεί αφού του προσφέρθηκε πρωτοβάθμια φροντίδα στο κέντρο πρώτων βοηθειών, το οποίο φιλοξενείται στις εγκαταστάσεις του εργοστασίου τόνου της οικογένειας Φλόριο, το οποίο έχει μεταμορφωθεί σε μουσείο. Ο Άλμπερτ κατάπιε, μεταξύ άλλων, κομμάτια από πλαστικές σακούλες, πλαστικά καπάκια, τριχιές από καΐκια. Κόντεψε να πεθάνει από ασφυξία. Σήμερα, η υγεία του έχει βελτιωθεί και σύντομα θα επιστρέψει στη θάλασσα. Ο Άλμπερτ είναι μία από τις 42 χελώνες Caretta Caretta που έχει περιθάλψει το κέντρο. Το 60% από αυτές κατάφεραν να επιστρέψουν στη θάλασσα. Οι υπόλοιπες δεν τα κατάφεραν. Η μόλυνση από πλαστικά, από χερσαίες και θαλάσσιες πηγές ρύπανση, είναι η πηγή του κακού.
«Στη Φαβινιάνα γίνεται μία πολύ σοβαρή προσπάθεια να συνυπάρξουν αρμονικά ο άνθρωπος, η οικονομική δραστηριότητα, και η Φύση. Θέλουμε να αποδείξουμε ότι η προστασία του περιβάλλοντος και η οικονομική δραστηριότητα δεν είναι έννοιες αντικρουόμενες», αναφέρει η Ιλάρια Ρινάουντο, βιολόγος, μέλος του προγράμματος FishMPAlue. Όπως εξηγεί, «στην αρχή οι ψαράδες ήταν επιφυλακτικοί, αλλά στην πορεία συνεργάστηκαν μαζί μας με μεγάλη προθυμία, καθώς διαπίστωσαν ότι το πρόγραμμα FishMPABlue, είναι κάτι το οποίο πρόκειται να τους ωφελήσει». «Τα τείχη, μεταξύ των ψαράδων και των περιβαλλοντολόγων έπεσαν. Πλέον συνεργαζόμαστε για έναν κοινό σκοπό», αναφέρει. Μέσω του προγράμματος παρέχεται έμπρακτη υποστήριξη από πλευράς του προγράμματος, ενώ και οι ίδιοι οι ψαράδες συλλέγουν στοιχεία για την κατάσταση των υδάτων, των επιπέδων ρύπανσης, των περιστατικών τραυματισμών θαλάσσιων ειδών, παράνομης αλιείας, ενώ καταγράφουν τα δεδομένα, προτείνουν λύσεις, και συμμετέχουν ενεργά, προκειμένου να συνταχθεί μία «Βίβλος καλών πρακτικών».
Μάλιστα οι ντόπιοι ψαράδες υπέγραψαν σύμφωνο συνεργασίας στο πλαίσιο του προγράμματος, μέσω του οποίου δήλωσαν τη δέσμευσή τους για συνεργασία και συμμετοχή στη διατήρηση και προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, και μέσω αυτού θα λάβουν ειδική πιστοποίηση για τους ίδιους και τα καΐκια τους.
Ο κ. Φιλίπο Ολιβέρι είναι ο διευθυντής του Φορέα Διαχείρησης της Προστατευόμενης περιοχής των Αιγάδων Νήσων και επικεφαλής της Δημοτικής Αστυνομίας της Περιφέρειας. Όπως αναφέρει, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, εντός των θαλάσσιων υδάτων της Προστατευόμενης Περιοχής, χρόνο με το χρόνο φαινόμενα παράνομης αλιείας, ρύπανσης και υποβάθμισης του θαλασσίου περιβάλλοντος, αντιμετωπίζονται πλέον αποτελεσματικά. Από το 2016, η δημοτική αστυνομία έχει δημιουργήσει ένα ειδικό τμήμα για τις προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές, που εστιάζουν ιδιαίτερα στην παράνομη αλιεία. Μάλιστα, από τον Ιούλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο 2017, καταγράφηκαν 80 περιβαλλοντικές παραβάσεις.
Ωστόσο, όπως λέει, ο κ. Ολιβέρι, χρειάζεται να εντατικοποιηθούν οι έλεγχοι και εκτός των ορίων των προστατευόμενων θαλασσίων περιοχών, καθώς η μόλυνση και η υπεραλίευση είναι φαινόμενα που επηρεάζουν το περιβάλλον, από μεγάλες αποστάσεις. Επιπλέον, θεωρεί ότι η αυστηροποίηση των προστίμων θα λειτουργούσε περισσότερο αποτρεπτικά, ενώ εξέφρασε την αισιοδοξία του στο πλαίσιο της συνεργασίας με την τοπική κοινωνία, με διεθνείς και επιστημονικούς φορείς, τα αποτελέσματα αναμένονται ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του WWF Μεσογείου, Πάολο Λομπάρντι, έκανε λόγο για την απόλυτη ανάγκη εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καθώς οι πιέσεις που ασκούνται, οι περιβαλλοντικές προκλήσεις, αλλά και οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καθιστούν την περιοχή σε καθεστώς υψηλού κινδύνου.
Ιδιαίτερα, δε, σε ό,τι έχει να κάνει με τις Μεσογειακές χώρες τις ΕΕ, ο κ. Λομπάρντι τονίζει ότι αν και η ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι αρκετά αυστηρή και γίνονται σημαντικά βήματα απ τα κράτη μέλη, οι χώρες καλούνται να δημιουργήσουν ισχυρούς μηχανισμούς συμμόρφωσης, σε ήδη υπάρχοντα νομικά καθεστώτα, που έχουν να κάνουν με τις ευρωπαϊκές οδηγίες σε σχέση με τη διαχείριση των ακτών, τη θαλάσσια προστασία κ.ο.κ.
«Απαιτείται η σημαντική αύξηση των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, αποτελεσματική προστασία των ακτών, και της ποιότητας των υδάτων», αναφέρει, επισημαίνοντας: «Δεν έχουμε πολύ χρόνο. Εάν δεν δραστηριοποιηθούμε, το οικοσύστημα δεν θα μπορέσει να αντιδράσει και να επανακάμψει υπό αυτές τις πιέσεις». Σύμφωνα με τον κ. Λομπάρντι, αν και έχουν γίνει βήματα προς τα μπρος, «είναι πολλά αυτά που πρέπει ακόμα να γίνουν για τη Μεσόγειο, προκειμένου να παραδώσουμε ένα υγιές περιβάλλον και μία θάλασσα ευημερίας στους απογόνους μας»
Υπενθυμίζεται ότι η Ευρώπη των 28, μαζί με τη Νορβηγία και την Ελβετία, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός πλαστικών στον κόσμο, μετά την Κίνα, παράγοντας 27 εκατ. τόνους πλαστικών απορριμμάτων κάθε χρόνο και απορρίπτοντας 150-500.000 εκατ. τόνους μικροπλαστικών στη Μεσογειακή Θάλασσα και τις ευρωπαϊκές θάλασσες σε ετήσια βάση.
Σημειώνεται ότι έχει προταθεί για τις κυβερνήσεις η υιοθέτηση μιας δεσμευτικής διεθνούς συμφωνίας για την εξάλειψη των πλαστικών απορρίψεων στους ωκεανούς, με δεσμευτικούς στόχους για τα κράτη, προκειμένου να επιτευχθεί 100% ανακύκλωση των πλαστικών απορριμμάτων ως το 2030 και να απαγορευθούν ολοκληρωτικά τα πλαστικά μιας χρήσης (π.χ. σακούλες, καλαμάκια). Για τις επιχειρήσεις: Να επενδύσουν στον σχεδιασμό νέων, καινοτόμων και βιώσιμων υλικών που θα αντικαταστήσουν τα πλαστικά. Για τους πολίτες: Να μην επιλέγουν προϊόντα σε πλαστική συσκευασία, να μειώσουν τα πλαστικά μιας χρήσης, να εντάξουν την ανακύκλωση στην καθημερινότητά τους και να μεταδίδουν το μήνυμα στους συμπολίτες τους.
Στη Μεσόγειο Θάλασσα, 134 είδη (ψάρια, θαλάσσιες χελώνες, θηλαστικά και θαλασσοπούλια) πέφτουν συχνότερα θύματα από την κατάποση πλαστικών απορριμμάτων
Όλα τα είδη των θαλάσσιων χελωνών στη Μεσόγειο έχουν καταπιεί πλαστικά, ενώ έχουν βρεθεί ως και 150 πλαστικά κομμάτια σε στομάχι χελώνας.
Εκτιμάται ότι στο στομάχι του 90% των θαλασσοπουλιών σε ολόκληρο τον κόσμο, υπάρχουν κομμάτια πλαστικού.
