Η δημιουργικότητα (α’ μέρος)

Στην έννοια της δημιουργικότητας έχουν δοθεί κατά καιρούς πολλές διαφορετικές ερμηνείες ακριβώς γιατί η δημιουργικότητα είναι κάτι πολύπλοκο, με πολλές μορφές έκφρασης και με ποικίλες επιδράσεις. Παράλληλα, οι προσεγγίσεις στο φαινόμενο της δημιουργικότητας γίνονται από διάφορους επιστημονικούς κλάδους όπως η ψυχολογία, η εκπαίδευση, η φιλοσοφία, η θεολογία, η κοινωνιολογία, η γλωσσολογία και τα οικονομικά. Παρ’ όλα αυτά, την τελευταία δεκαετία υπάρχει μια ομοφωνία ως προς το τι μπορεί να είναι, σε γενικές γραμμές, η δημιουργικότητα: οτιδήποτε προκύπτει μέσα απ’ τη διεργασία αυτή και είναι πρωτότυπο (μοναδικό) και ταυτόχρονα χρήσιμο ή κατάλληλο.
Ειδικοί της δημιουργικότητας, μέσα από μια ανάλυση και σύγκριση 42 ορισμών της δημιουργικότητας, διατυπωμένων από το 1950 ως και το 2009, εντόπισαν τέσσερα σημεία στα οποία συγκλίνουν όλοι αυτοί οι ορισμοί: (α) η δημιουργικότητα είναι μια βασική ικανότητα του ατόμου· (β) η δημιουργικότητα προϋποθέτει μια σκόπιμη δραστηριότητα από πλευράς του ατόμου· (γ) η δημιουργικότητα εκδηλώνεται σε κάποιο συγκεκριμένο περιβάλλον και (δ) η απόληξη της δημιουργικής διαδικασίας είναι κάποιο προϊόν πρωτότυπο και χρήσιμο, τουλάχιστον για το δημιουργικό άτομο.
Παρά ταύτα, διαπιστώθηκε ότι στους περισσότερους από αυτούς τους ορισμούς οι δύο έννοιες κλειδιά (πρωτότυπο και χρήσιμο) χρησιμοποιούνται με τρόπο ασαφή καθώς δεν διευκρινίζεται για ποιόν και σε ποιό βαθμό το προϊόν της δημιουργικότητας είναι πρωτότυπο και χρήσιμο. Η διαφωνία μεταξύ των ειδικών συνίσταται στα επιμέρους και ειδικά χαρακτηριστικά της δημιουργικότητας. Ενώ η διάκριση μεταξύ δημιουργικότητας και άλλων μορφών συμπεριφοράς όπως το χιούμορ ἢ ἡ νοημοσύνη (intelligence) έχει ήδη γίνει, δεν μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι το θέμα του ορισμού της δημιουργικότητας έχει λήξει. Κάποιοι θεωρούν ότι η δημιουργικότητα είναι μια ανθρώπινη ικανότητα ενώ άλλοι θεωρούν ότι είναι μια μορφή αυτοέκφρασης. Εγώ βλέπω την δημιουργικότητα ως μια ροπή της συνείδησης να θέλει να βλέπει τον κόσμο με ματιά ιδιάζουσα και να τον εξηγεί με τρόπο εντελώς  π ρ ο σ ω π ι κ ό.