Δημιουργός και εποχές

Τελικά, ο καλλιτέχνης επηρεάζει και διαμορφώνει μία ολόκληρη εποχή ή η εποχή επηρεάζει και διαμορφώνει τον καλλιτέχνη; Ή μήπως συμβαίνουν και τα δυο ταυτόχρονα; Για να δοθεί μία απάντηση θα πρέπει πρώτα να καθορίσουμε σε ποια εποχή αναφερόμαστε. Μιλάμε για την εποχή μες στην οποία ζει κι εργάζεται ένας δημιουργός; Για την εποχή ή τις εποχές που έρχονται και μοιραία δεν θα ζει; Ή για περασμένες εποχές που, εκ των πραγμάτων, δεν βίωσε; Οι παρελθούσες εποχές μπορεί να επηρεάσουν όχι μόνον τον καλλιτέχνη αλλά και την ίδια την εποχή στην οποία ζει, υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι περιέχουν τέτοια και τόσα πολιτισμικά και πολιτιστικά στοιχεία που να μπορούν να παίξουν ρόλο καταλυτικό στις όποιες ζυμώσεις πρόκειται να πραγματοποιηθούν στους επερχόμενους καιρούς. Οι πνευματικές ποιότητες, λοιπόν, μίας συγκεκριμένης περιόδου (τα πρόσωπα, οι τάσεις, οι ιδέες, τα επιτεύγματα) επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό απ’ τις αντίστοιχες ποιότητες που προηγήθηκαν. Η εποχή στην οποία ζει ο καλλιτέχνης διαμορφώνει σε ύψιστο βαθμό τον ίδιο και κατ’ επέκταση το έργο του γιατί αυτός έρχεται σ’ έναν κόσμο κι έναν καιρό με ήδη διαμορφωμένες (ή υπό διαμόρφωση) τις πνευματικές του συνιστώσες και συντεταγμένες (το κλίμα των ιδεών, τις ροπές, τις διαθέσεις). Μέσα εκεί καλείται ν’ αναπτυχθεί και να ευημερήσει εκμεταλλευόμενος ό,τι περιέχει το πνευματικό και καλλιτεχνικό παρόν, στο οποίο βέβαια ενυπάρχει τόσο το παρελθόν -εν ενεργεία- όσο και το μέλλον – δυνάμει. Ο καλλιτέχνης δεν δύναται να επηρεάσει ούτε και να διαμορφώσει την εποχή του γιατί δεν προλαβαίνει. Μέχρι να ολοκληρώσει το έργο του, η δική του εποχή θάχει ήδη παρέλθει ή θα κοντεύει να παρέλθει. Στο μικρό διάστημα που δημιουργεί, η εποχή του δεν προφταίνει να κάνει κτήμα της, ν’ αφομοιώσει το έργο του προκειμένου να συντελεστούν ριζικές αλλαγές στην περιρρέουσα πνευματική ατμόσφαιρα και στις καλλιτεχνικές δομές της που έρχονται, εν σπερμάτι, απ’ το παρελθόν κι είναι τώρα για τα καλά εγκαθιδρυμένες. Το έργο του ανήκει στο μέλλον παρά το γεγονός ότι φτιάχτηκε με τα υλικά τόσο του παρόντος όσο και του παρελθόντος.
Έτσι διαμορφώνει και προετοιμάζει μάλλον αυτό που θά ’ρθει παρά αυτό που είναι τώρα. Εξ ου κι η διαπίστωση ότι ένα τέτοιο έργο ξεπερνάει την εποχή του.
Κατά συνέπεια, κάθε καλλιτέχνης επηρεάζεται απ’ το παρελθόν και το παρόν κι επηρεάζει το μέλλον στον βαθμό που τα επιτεύγματά του ανήκουν σ’ αυτό.