Εντοπίστηκε το χωριό καταγωγής του στρατηγού Δημήτρη Καλλέργη. Είναι τα Καλλεργιανά Κισσάμου. Το γράφει ο ιστορικός Βασίλης Ψιλάκης.
Ενα από τα μεγάλα τέκνα της Κρήτης είναι και ο στρατηγός Δημήτρης Καλλέργης. Γεννήθηκε το 1803 στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη. Ο ίδιος προσδιοριζόταν έτσι -εκ Κρήτης- χωρίς να πει ποτέ από ποιο μέρος της Κρήτης, από ποιο χωριό ή άλλο προσδιοριστικό στοιχείο. Το αποκαλύπτω εγώ τώρα, αντλώντας την πληροφορία από την Ιστορία της Κρήτης του Βασιλείου Ψιλάκη (Εκδόσεις Μινώταυρος, τόμος Γ’, σελίδα 1280).
Παιδί ακόμα, μετά το θάνατο του πατέρα του, στάλθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας για να σπουδάσει με έξοδα του θείου του κόμη Νέσελροδ, ο οποίος ήταν την εποχή εκείνη υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Τελείωσε τη σχολή Ευγενών και μετά πήγε στη Βιέννη για να σπουδάσει γιατρός. Εκεί πληροφορήθηκε την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης , παράτησε τις σπουδές του και ήρθε στην Ελλάδα να πολεμήσει για την απελευθέρωση της πατρίδας του. Ο Δημήτρης Καλλέργης, νέο γεροδεμένο παλικάρι, φύση ορμητική και γενναία, απέκτησε ισχύ και αναγνώριση στο πεδίο της μάχης.
To 1823 συνόδευσε τον Τομπάζη μαζί με άλλους στρατηγούς και ναυάρχους στον ερχομό του στην Κρήτη. Και στην πολιορκία του φρουρίου του Καστελίου Κισσάμου, ύψωσε τη σημαία της απελευθέρωσης την 25η Μαΐου 1823. Έπειτα, έφτασαν μέχρι την Κάνδανο και κυρίεψαν τους 4 πύργους αυτής.
Το 1825, επικεφαλής 500 αγωνιστών Κρητών και Ελλαδιτών, κατέβηκε στην Κρήτη και κατέλαβε το φρούριο της Γραμβούσας.
Στις 24 Απριλίου 1827, στη μάχη του Ανάλατου – μεταξύ Ακρόπολης και Φαλήρου, σημερινός Νέος Κόσμος – ήταν επικεφαλής Κρητών πολεμιστών με αρχηγό το Γεώργιο Καραϊσκάκη, αντιμετωπίζοντας τον Κιουταχή. Εκεί ο Δημήτρης Καλλέργης πιάστηκε αιχμάλωτος και ελευθερώθηκε ύστερα από καταβολή λύτρων. Κατά τη διάρκεια της ομηρίας του, οι Τούρκοι του έκοψαν το ένα αυτί ως δείγμα υποταγής και ταπείνωσης.
Μετέπειτα έγινε υπασπιστής του Γάλλου φιλέλληνα Φαβιέρου και ύστερα του κυβερνήτη Καποδίστρια μέχρι τη δολοφονία αυτού. Η ελέου Θεού διακυβέρνηση των Βαυαρών του Όθωνα δυσαρέστησε τους ζώντες πολεμιστές της απελευθερωτικής επανάστασης. Αναρωτιόταν μεταξύ τους προς τι να αγωνιστούν να διώξουν τους τύραννους Τούρκους και να έρθει μια νέα μορφή τυραννίας; Έτσι άρχισαν να μηχανεύονται τρόπο για να εξαναγκάσουν τον Όθωνα να παραχωρήσει Σύνταγμα. Η καθημερινή δυσαρέσκεια επαναλαμβανόμενη πήρε χαρακτήρα συνωμοσίας και αναζητούσαν σχεδιασμούς δράσης βελτίωσης της κυβερνητικής κατάστασης. Μία τέτοια αλλαγή του πολιτεύματος απαιτούσε στρατιωτική δύναμη και ικανό πρόσωπο να ηγηθεί αυτής. Ως κατάλληλο αρχηγό εντόπισαν το αντισυνταγματάρχη ιππικού, Δημήτριο Καλλέργη, λόγω του το ότι ήταν ψυχωμένος και γεροδεμένος άνδρας, στοιχεία απαραίτητα για έναν στρατιωτικό ηγέτη. Η μόνη δυσκολία ήταν ότι ο Καλλέργης υπηρετούσε στο Άργος, που αντιμετωπίστηκε γρήγορα με τη μετάθεσή του στο ιππικό της φρουράς των Αθηνών.
Ο αντισυνταγματάρχης Καλλέργης αποδέχτηκε με ευχαρίστηση την μετάθεσή του, αφού ο σκοπός αυτής, δηλαδή της βελτίωσης του πολιτεύματος, ήταν στην δεοντολογία και στην ιδεολογία του. Οι οργανωτές της συνταγματικής μοναρχίας σχεδίασαν μέχρι και τη βραδιά της εκτέλεσης των σχεδίων τους που ήταν οι πρώτες ώρες της 3ης Σεπτεμβρίου.
Για να αποπροσανατολίσει τους μυστικούς ανθρώπους του Όθωνα, ο Καλλέργης το βράδυ της 2ας Σεπτεμβρίου 1843 πήγε στο θέατρο, το μοναδικό της Αθήνας. Με το τέλος της όπερας, με το άλογο του έκανε ένα πέρασμα από τα στέκια των επαναστατών-συνωμοτών. Έπειτα, πήγε στον στρατώνα του ιππικού και στον στρατώνα της φρουράς των Αθηνών στο Μοναστηράκι. Στους έμπιστους ιππείς έδωσε εντολή να φονεύσουν όποιον ήθελε να εναντιωθεί στο κίνημα. Το κυρίαρχο σύνθημα ήταν «Ζήτω το σύνταγμα, Ζήτω το Έθνος». Ο Καλλέργης καβαλικεύει το άλογο του φωνάζοντας: «Ακολουθήστε με».
Η ώρα ήταν μία μετά τα μεσάνυχτα και η Αθήνα θεοσκότεινη. Μπροστά από όλους στην πορεία προς τα ανάκτορα, τραβούσε ο Καλλέργης, επικεφαλής της ομάδας των Επιλέκτων. Ακολουθούσε το 2ο τάγμα της γραμμής με το διοικητή 2ου τάγματος, συνταγματάρχη Σκαρβέλη, μετά ο 2ος λόχος των ακροβολιστών κ.λπ.
Τη νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 ο συνταγματάρχης – διοικητής του ιππικού της φρουράς των Αθηνών αλλά συμπαρασείρας και τεθείς επικεφαλής του συνόλου της στρατιωτικής φρουράς περικύκλωσε τα ανάκτορα του Βασιλέα (κτήριο της σημερινής Βουλής) συμπράτοντας και του λαού των Αθηνών με επικεφαλής τον Μακρυγιάννη και απαίτησε από τον Όθωνα την παροχή συντάγματος.
Ο Βασιλιάς Όθωνας αρνήθηκε. Όταν όμως συνειδητοποίησε ότι η πολιορκία των ανακτόρων από το στρατό και το λαό είναι σοβαρή υπόθεση, θέλησε να συνδιαλαγεί μαζί τους. Προς τούτο βγαίνει στον εξώστη των ανακτόρων, ο μισητός Βαυαρός συνταγματάρχης Ες και απευθυνόμενος έξαλλος στον έφιππο Καλλέργη του λέει:
Ες: Κύριε Συνταγματάρχα η τιμωρία σας θα είναι παραδειγματική.
Καλλέργης: Ταλαίπωρε Βαυαρέ! Τολμάς να φοβερίζεις ακόμα τους Έλληνες; Σε διατάσσω να αποσυρθείς αμέσως, γιατί διαφορετικά δεν μπορώ να σου εγγυηθώ τι μπορεί ν’ ακολουθήσει.
Το κλίμα πέριξ των ανακτόρων ήταν εκκωφαντικό. Ο Όθωνας θέλησε να παρουσιαστεί ο ίδιος ενώπιον των πολιορκητών. Βγήκε στο κάτω παράθυρο αριστερά από την κύρια είσοδο και φώναξε στον Καλλέργη:
– «Τι θέλει ο στρατηγός και ο λαός;».
– «Την καθιέρωση συνταγματικού Πολιτεύματος».
– «Εγώ θέλω ομιλήσει προς αυτούς».
Ο Καλλέργης γυρίζει τότε προς τον στρατό και προστάζει :
– «Προσοχή! Στρατιώτες, κρούετε τα τύμπανα».
Η φωνή του Όθωνα δεν μπορεί πια ν’ ακουστεί και ο βασιλιάς αναγκάζεται ν’ αποτραβηχτεί από το παράθυρο.
Βγαίνοντας ο ήλιος, το πανηγυρικό κλίμα πέριξ των ανακτόρων μεγαλώνει. Φοιτητές, άνθρωποι των χωριών, διαβάτες, λιμενεργάτες, γιορτάζουν ασταμάτητα. Ο Δήμαρχος Αθηναίων Δημήτριος Καλλιφρονάς, αγωνιστής του 1821, και επαναστάτης και ο ίδιος, επιστράτευσε κάρα και μετέφερε τα πρώτα ψωμιά που έβγαλαν οι φούρνοι των Αθηνών στους πολιορκητές.
Όταν ο Μακρυγιάννης με τα παλικάρια του βγήκαν από το σπίτι και τραβούσαν για το παλάτι, τότε «τους πήραν στα χέρια όλους ο λαός». Ζητωκραύγαζαν οι αγωνιστές, ζητωκραύγαζε ο κόσμος, ζητωκραύγαζε ο στρατός. Σε πανηγύρι ελευθερίας μετατρέπεται η επανάσταση. Εκείνη την στιγμή τα πάντα ήταν δυνατά. «Χάλευαν» γράφει ο Μακρυγιάννης , «να μπούνε από τα παραθύρια στο παλάτι». Ο Μακρυγιάννης αγωνίζεται να συγκρατήσει την οργή του πλήθους. Εξηγεί: «Εμείς θέλομεν να μας δώσει ο βασιλέας μας εκείνο όπου αποκτήσαμεν με το αίμα μας και θυσίες μας, όπου τα καταπάτησε κι ο Καποδίστριας…Να μας κυβερνάγη συνταγματικώς. Δι’ αυτό, αδελφοί, σηκωθήκαμεν και κιντυνέψαμεν, κι όχι να κάμωμεν αταξίες, ούτε είς το περιβόλι να μην πλησιάση κανένας και πειράξετε ούτ’ ένα φύλλο.
Και στα Απομνημονεύματα του προσθέτει: «Σας λέγω αδελφοί αναγνώστες, ότι ο ευλογημένος ο λαός της πρωτεύουσας δεν βγήκεν έξω από το γενναίον πατριωτισμό του και από την απερίγραπτη αρετή του ούτε μια τρίχα. Πέφταν μαντίλια των ανθρώπων , ταμπακιέρες ασημένιες κι άλλα σ’ εκείνον τον πληθυσμόν κι έβαιναν ντελάλη και φώναζε και τα διναν εκείνων όπου τα χασαν».
Τη σύμπνοια και την ανωτερότητα του επαναστατημένου λαού και στρατού τονίζουν και οι εφημερίδες εκείνου του καιρού. Η «Αθηνά» γράφει: «Οι στρατιώτες εφέροντο ευνοϊκότατα και αδελφικώς προς τους πολίτας και οι πολίται με αγάπην και σέβας προς τους στρατιώτας. Όχι μόνο δεν εζημιώθη, ούτε εβλάφθη ουδείς εκεί, αλλά ησθάνετο τις εαυτόν ασφαλή ως εν τω μέσω μιας παρατάξεως».
Και ο Α. Σούτσος λέει επιγραμματικά: «Δεν κατεδέχθημεν να εμπτύσωμεν ένα εκ των διαβαινόντων Βαυαρών»
Ο Κρέμος αναφέρει το ακόλουθο περιστατικό: «Τον φόβον και ενδοιασμόν διεδέξατο ανεκλάλητος χαρά. Οι άνθρωποι ησπάζοντο αλλήλους, εν οις και οι ανδρείοι Κρήτες οπλιτάρχαι και πολεμισταί της τελευταίας ατυχούς κρητικής επαναστάσεως διεκρίνοντο εκ τε των ενδυμάτων και του γιγαντιαίου σώματος και των μακραιών τουφεκιών, οίτινες δεδακρυσμένοι συν τοις φωνές: Ζήτω το σύνταγμα, ανεμείγνυον και την προσφιλεστάτην εκφώνησιν: Ζήτω η Κρήτη»
Με τρέχουσες τις εξελίξεις ο Όθωνας συγκάλεσε το συμβούλιο της επικρατείας για να τους ενημερώσει για τις αξιώσεις των πολιορκητών των ανακτόρων. Το συμβούλιο της επικρατείας αποφασίζει να στείλει επιτροπή του στον Όθωνα και να του ζητήσει να εγκρίνει τη συνταγματική μεταβολή και να υπογράψει 3 διατάγματα:
Τον όρκο του στρατού στο σύνταγμα
Το διορισμό των νέων υπουργών
Τη σύγκλιση εθνικής συνέλευσης για να συντάξει το σύνταγμα του κράτους
Ο Όθωνας βλέποντας ότι αδυνατίζει η θέση του, αποφασίζει να στείλει επιστολή με τον αγγελιοφόρο στους πρέσβεις των τριών προστάτιδων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία). Τον αγγελιοφόρο αυτόν όμως τον αποκάλυψαν, και τον συνέλαβε ο Καλλέργης. Οι πρέσβεις των τριών προστάτιδων δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας μόλις πληροφορήθηκαν τα σχετικά συγκεντρώθηκαν στη Ρώσικη πρεσβεία. Μαζί και με άλλους πρέσβεις με τα αμαξίδια τους, έφτασαν μπροστά στα ανάκτορα. Πλησιάζοντας τον Καλλέργη, τον παρακάλεσαν να διατάξει να επιτραπεί η είσοδός τους στα ανάκτορα. Αυτός τότε τους απαντάει: Λυπάμαι, αλλά μου είναι αδύνατον ως αρχηγός του επαναστατημένου στρατού να σας επιτρέψω την είσοδο στα ανάκτορα προτού οι απεσταλμένοι του συμβουλίου της επικρατείας λάβουν από τον βασιλέα την απάντηση που αναμένει το έθνος. Οι πρέσβεις επαναλαμβάνουν το αίτημά τους προς τον Καλλέργη λέγοντας: « Δεν έχετε κύριε συνταγματάρχα το δικαίωμα να εμποδίσετε την είσοδό μας στα ανάκτορα. Επιθυμούμε και δικαιούμαθα να συναντήσουμε την Αυτού Μεγαλειότητα παρά την οποία είμαστε διαπιστευμένοι». Αλλά ο Καλλέργης μένει ακλόνητος : «Το ζήτημα που προέκυψε αφορά αποκλειστικά το ελληνικό έθνος και το βασιλέα. Κανείς άλλος δε δικαιούται να αναμειχθεί σε αυτό». Ο Άγγλος πρέσβης Λάιονς τότε ζητάει να εγγυηθεί ότι δεν πρόκειται να κινδυνέψει η ζωή του Όθωνα. Ο Καλλέργης απαντάει: «σας δίνω το λόγο της στρατιωτικής μου τιμής ότι δεν πρόκειται να κινδυνέψει».
Όλοι οι πρέσβεις αποχώρισαν εκτός από αυτούς της Πρωσίας και της Αυστρίας. Χρησιμοποίησαν βίαιη γλώσσα και προσπάθησαν να εκφοβίσουν τον Καλλέργη, που τους άκουγε με ψυχραιμία και έπειτα τους παρατήρησε με ετοιμότητα πως η διπλωματική εθιμοτυπία τους επέβαλλε να ακολουθήσουν το παράδειγμα του αρχαιοτέρου τους, δηλαδή του Ρώσου πρέσβη.
Ο Όθωνας, όταν έφτασε η επιτροπή του Συμβουλίου της Επικρατείας και του υπέβαλλε προς υπογραφή τα τρία διατάγματα, αρνήθηκε επίμονα να δεχτεί την παραμικρή υποχώρηση και να υπογράψει. Η παρακειμώμενη Βασίλισσα Αμαλία παρότρυνε τον Όθωνα να υπογράψει και σε μεταγενέστερο χρόνο θα τους δοθεί η ευκαιρία να επιστρέψουν στην αρχική μορφή του πολιτεύματος. Ο Όθωνας τελικά με την παρότρυνση και της Αμαλίας λύγισε και υπέγραψε τα τρία διατάγματα.
Το συμβούλιο της επικρατείας μελετώντας την νομοθετική μετάπτωση από την ελέου Θεού μοναρχία στη συνταγματική, έκρινε ότι χρειάζεται να υπογραφούν άλλα πέντε διατάγματα:
Άμεσες εκλογές για τη σύγκληση Εθνικής Συνέλευσης
Η μεγάλη σφραγίδα του κράτους δε θα βρισκόταν πια στο βασιλικό γραφείο, αλλά στο Υπουργείο Δικαιοσύνης
Θέλουσιν απολυθή της υπηρεσίας του Κράτους οι μέχρι τούδε εν αυτή διατελούντες ξένοι, εκτός των αρχαίων φιλελλήνων, εκείνων δηλαδή που πολέμησαν στην επανάσταση του Εικοσιένα.
Η ημέρα της 3ης Σεπτεμβρίου καθιερώνεται ως ημέρα εθνικής εορτής.
Κατασκευή σιδηρού αριστείου αναγράφοντας στην μία πλευρά «3η Σεπτεμβρίου 1843» και στην άλλη «Συνταγματικός Θρόνος», κρεμάμενο από πορφυρά ταινία εις τους στρατιώτες και εις στους πολίτες που έλαβαν μέρος στην εξέγερση.
Απονέμονεν την Βασιλικήν Ημών ευχαρίστησιν εις τε τον Διοικητήν της Φρουράς Συνταγματάρχην Δημήτριον Καλλέργην, εις τον Πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου της Πρωτευούσης Κον. Συνταγματάρχην Ι. Μακρυγιάννην και λοιπούς ανωτέρους αξιωματικούς της φρουράς της Πρωτευούσης δια την ευταξίαν και ασφάλειαν ην συνετήρησαν εις τα συμβάντα της παρούσης ημέρας.
Ο Όθωνας αντιμετώπισε τα 5 αυτά διατάγματα με μεγάλη δυστροπία και ειδικά το 4ο και 5ο με τα οποία ουσιαστικά αναγκάζονταν ο ίδιος να ανταμείψει τους ανατροπείς του.
Τελικά τα αποδέχτηκε και τα υπέγραψε.
ΥΠΗΡΧΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ
Οι καμπάνες χτυπούσαν αδιάκοπα και η μουσική της φρουράς παιάνιζε θούρια. Ανάμεσα σε αυτά και ο ύμνος της Ελευθερίας του Διονυσίου Σολωμού, ο μετέπειτα καθιερωθής εθνικός ύμνος. Ο κόσμος μπροστά από το παλάτι αύξανε διαρκώς. Φανατικός οπαδός του Όθωνα ήταν η χωροφυλακή. Ο Μοίραρχος Κουτσογιαννόπουλος γυρεύει να αντιδράσει. «Ξιφήρης περιφερόμενος με τίνας εφίππους κατά την πόλιν, εμπόδιζε τους συρρέοντας κατά τα Ανάκτορα πολίτας». Όταν το έμαθε ο Καλλέργης προστάζει έναν ουλαμό του ιππικού να πιάσει αυτόν και τους χωροφύλακες του και να τους αφοπλίσει. Ο Καλλέργης, για να ασφαλίσει καλύτερα την περιοχή του παλατιού, έστειλε ένα λόχο με τον υπολοχαγό Βέικο να περιπολήσει αμέσως την πόλη.
Δίνει εντολή στον ανθυπολοχαγό Ανάργυρο να συλλάβει τον αρχηγό της χωροφυλακής, ο οποίος όμως έδωσε τον λόγο της τιμής του ότι δεν θα αντιδράσει στη συνταγματική αλλαγή. Άλλα στρατιωτικά αποσπάσματα φρουρούσαν το Γενικό Ταμείο, την Εθνική Τράπεζα και να εξουδετερώσουν τους υπουργούς θέτοντάς τους υπό στρατιωτική κράτηση. Ο υπουργός στρατιωτικών Βλαχόπουλος, και ο υπασπιστής του Όθωνα Γαρδικιώτης Γρίβας, ανέβηκαν σε ένα σκαλοπάτι και φωνάζουν:
– «Αξιωματικοί, στρατιώται, πολίται! Εν ονόματι της αυτού μεγαλειότις του Βασιλέως σας διατάσουμε να διαλύθείτε».
– «Ζήτω το Σύνταγμα! », είναι η απόκριση του στρατού και του λαού.
– «Ποιος είναι ο αρχηγός σας;», ρωτούν.
– «Ο Καλλέργης».
Απευθύνονται τότε σε αυτόν:
– «Κύριε συνταγματάρχα…».
Αλλά ο Καλλέργης διατάζει του στρατιώτες του:
– «Συλλάβετέ τους!».
Αμέσως τους περιτριγυρίζουν και τους πιάνουν. Κι ένας ουλαμός των Επιλέκτων τους οδηγεί στην Παλιά Στρατώνα. Βγαίνει τότε ανάστατος από το παλάτι ο νομάρχης Αττικής Α. Δούκας και προσπαθεί να διαμαρτυρηθεί.
Ακολουθεί η ίδια όπως πριν, διαταγή του Καλλέργη.
– «Συλλάβετέ τον!».
Ο OΘΩΝΑΣ ΔΗΛΩΝΕΙ ΥΠΟΤΑΓΗ
Λαός και στρατός που είχε συγκεντρωθεί κάτω από το παλάτι δεν ησύχαζε παρότι άκουσε ότι είχε υπογράψει τα διατάγματα. Όταν αποσύρθηκε ο Όθωνας, ο Καλλέργης μίλησε στο στρατό. Τον συνεχάρει τόσο για τα πατριωτικά του και φιλελεύθερα αισθήματα όσο και για τον εξαίρετο τρόπο που έφερε σε τέλος την επιταγή του Έθνους για την απόκτηση Συντάγματος. Ο Καλλέργης έδωσε εντολή να επιστρέψει ο στρατός στους καταβλυσμούς του. Οι διάφορες μονάδες με επικεφαλής την φιλαρμονική της φρουράς που παιάνιζε θούρια άρχισαν να υποχωρούν χειροκροτούμενοι από το λαό.
Πηγές
• Εγκυκλοπαίδεια «Υδρία»
• Τα ΝΕΑ-Φοβερά Ντοκουμέντα
• Αρθρογραφία Ελευθέριος Σκιαδάς
• Αρθρογραφία Βαγγέλης Παπαδόπουλος
• Ακούσματα και αφηγήματα παλιών Καλλεργιανών
