Δημοκρατία και καπιταλισμός

Σε όλους είναι φανερή η σχέση της οικονομίας με την πολιτική. Είναι όμως απροσδιόριστη και αδιευκρίνιστη η σχέση του καπιταλισμού με τη δημοκρατία. Η πολιτική με την οικονομία συνεχώς διαπλέκονται μεταξύ τους. Οι αποφάσεις της πολιτικής επηρεάζουν την πορεία της οικονομίας. Η δύναμη και η εξέλιξη της οικονομίας επηρεάζει τις πολιτικές αποφάσεις.
Οι πολίτες με τον καθημερινό αγώνα της επιβίωσης είναι φανερό ότι μετρούν το χρήμα, τη δύναμη του χρήματος. Διακηρύσσουν δε πολλές φορές ότι το χρήμα κάνει κουμάντο. Υπάρχουν όμως και παράγοντες της δημόσιας ζωής όπως αναλυτές, εκπρόσωποι δημόσιων φορέων, δημόσιοι υπάλληλοι, δημοσιογράφοι ή και πολιτικοί ακόμη που πολλές φορές υπερτονίζουν τη δύναμη και τη σημασία της οικονομίας έναντι της πολιτικής. Ίσως για να ελαττώσουν τις δικές τους ευθύνες.
Σε διεθνές επίπεδο βέβαια βλέπουμε τη σημασία, τη δύναμη και την επίδραση στην πολιτική των άλλων κρατών των πανίσχυρων οικονομιών ορισμένων χωρών, όπως της οικονομίας των Η.Π.Α., που είναι όμως μία οικονομία υπερχρεωμένη, ιδιαίτερα στην Κίνα Επίσης βλέπουμε τη μεγάλη επίδραση της οικονομίας της Γερμανίας στην οποία όμως αρχίζουν να φαίνονται τα σημάδια της ύφεσης, παρά το περιοριστικό πρόγραμμα που εφαρμόζει επί χρόνια και που ευνοεί τις γερμανικές εξαγωγές.
Καιρός είναι να καταλάβουν κάποιοι προκατειλημμένοι ή εθελοτυφλούντες στην Ελλάδα και αλλού ότι αντιμετωπίζουμε όλοι μαζί, σε όλες τις χώρες, μία δομική κρίση του καπιταλισμού που έχει και εν των βάθει αιτίες και όχι μία απλά ελληνική ή πορτογαλική ή ισπανική κρίση που οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην υπερκατανάλωση, τη σπατάλη και τον υπερδανεισμό, με συνέπεια την έλλειψη ανταγωνιστικότητας. Η δομική αυτή κρίση δεν θα περάσει δυστυχώς εύκολα αλλά θα ολοκληρώσει τον κύκλο της, πέρα από τις όποιες εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές αποφάσεις και ευθύνες. Χρειάζεται μία παγκόσμια στρατηγική για την αντιμετώπισή της. Άλλωστε ζούμε στον αιώνια της παγκοσμιοποίησης, με μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία.
Ο καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από τέτοιους κύκλους ανάπτυξης και ύφεσης. Είναι η παλιά ιστορία, ο παλιός μύθος για τις παχιές και τις ισχνές αγελάδες. Άλλωστε η κρίση ξεκίνησε από την Αμερική και κατέλαβε την Ευρώπη. Κάποιοι, ίσως συνωμοσιολογούντες, τη θεωρούν μία κατευθυνόμενη κρίση.
Ενώ είναι φανερή η σχέση στο δίπολο πολιτική – οικονομία, δεν είναι φανερή η σχέση στο δίπολο δημοκρατία – καπιταλισμός. Είναι πολύ εύκολο αλλά και απλουστευτικό να διακηρύξουμε ότι η δημοκρατία δεν έχει καμιά σχέση με τον καπιταλισμό, αφού χρειαζόμαστε και την απαραίτητη πλευρά της οικονομικής δημοκρατίας, που είναι το ζητούμενο της εποχής μας στα πλαίσια του καπιταλισμού.
Είναι γνωστό ότι μετά την οικτρή αποτυχία των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού, που ήταν, όπως γνωρίζουμε, δικτατορικά καθεστώτα, παντού στον κόσμο, με εξαίρεση τη Βόρεια Κορέα όπου κλαίνε και γελούνε κατά διαταγήν όλοι μαζί, έχει επικρατήσει ο καπιταλισμός. Η αποτυχία των καθεστώτων αυτών κατέστρεψε ακόμη περισσότερο ανθρώπους και λαούς, στερώντας από τη διεθνή πολιτική ισορροπία τον παράγοντα του αντίπαλου δέους, με αποτέλεσμα επίσης να συρρικνωθεί παντού η κοινωνική πρόνοια.
Υπάρχει μάλιστα και η χειρότερη εκδοχή του καπιταλισμού, ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός, με τη μέγιστη απελευθέρωση των αγορών, όπου κάθε χρόνο γίνονται οι πλούσιοι πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Ο διεθνής πλούτος συγκεντρώνεται σε πολύ λίγα χέρια, πράγμα τοξικό για το ίδιο το σύστημα. Στον αγώνα όμως για κοινωνική δικαιοσύνη, η δημοκρατία και η ελευθερία αποτελούν μετερίζια για τους λαούς.
Δεν μπορούμε λοιπόν επειδή επικράτησε ο καπιταλισμός να ισοπεδώσουμε και να μηδενίσουμε τα αγαθά της δημοκρατίας και της ελευθερίας και την αποστολή της πολιτικής σε μια οργανωμένη κοινωνία. Ούτε βέβαια μπορούμε να παραβλέψουμε τις καταστροφές, εθνικές, οικονομικές και ανθρωπιστικές, που φέρνουν τα δικτατορικά φασιστικά καθεστώτα ανέκαθεν.
Όλοι έχουμε μάθει στη νεότερη ιστορία της ανθρωπότητας τις καταστροφές αυτές που έφεραν τα καθεστώτα του Χίτλερ, του Μουσολίνι και του Φράνκο, του Σαλαζάρ και του Μεταξά ή οι χούντες του Πινοσέτ και του Βιντέλα, του Παπαδόπουλου και του Ιωαννίδη και οι άλλες χούντες της Αφρικής και Ασίας, με άλλες καταστροφές και γενοκτονίες.
Υπάρχει λοιπόν η ειδοποιός διαφορά της ελευθερίας και της δημοκρατίας, στο σημείο που λειτουργούν στα δημοκρατικά καθεστώτα, παράλληλα με τον καπιταλισμό. Στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης υπήρξε δημοκρατία και ελευθερία και έλεγχος της εξουσίας, γι’ αυτό αποκαλύφθηκαν και οι κακές της πλευρές και τα σκάνδαλά της. Ασφαλώς και δεν πρέπει να εκλέγουμε πολιτικούς όπως αυτούς που έχουν σχέση με αυτές τις καταστάσεις αλλά πρέπει μάλιστα, όλοι αυτοί, να τιμωρούνται παραδειγματικά. Άλλωστε ο καθένας μας δείχνει ποιος είναι με τη ζωή του. Κατά τα λοιπά οι ανήθικοι μιλούν περί ηθικής.
Όμως σε αυτή την περίοδο της μεταπολίτευσης με δημοκρατία και ελευθερία, με εμπέδωση των αξιών της κοινωνικής συνείδησης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και του πνεύματος της αλληλεγγύης, ήρθαν εκατομμύρια άνθρωποι στο προσκήνιο της οικονομίας, της κοινωνίας και της ιστορίας, απ’ όπου είχαν αποκλειστεί λόγω πολιτικών φρονημάτων. Ήρθε η εθνική συμφιλίωση και η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, σε ένα κράτος και μία χώρα όπου είχε μεσολαβήσει εμφύλιος πόλεμος και είχαν συμμετάσχει στη διακυβέρνηση μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, ακόμη και συνεργάτες των κατακτητών.
Ήρθε στην μεταπολίτευση το κοινωνικό κράτος το Ε.Σ.Υ., η μεταρρύθμιση στην Παιδεία, στο εργατικό και το οικογενειακό Δίκαιο και η ανάπτυξη έφτασε στο τελευταίο ελληνικό χωριό. Έγιναν τεράστια έργα και προχώρησε η ευρωπαϊκή μας πορεία. Έγινε η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρά τις απειλές της Τουρκίας. Η σημερινή τεράστια οικονομική κρίση χωρίς την παρουσία της δημοκρατικής Ευρώπης θα είχε φέρει νέο εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα.
Η μεταπολίτευση (1974 – 2004), τα τριάντα χρόνια της είναι η καλύτερη περίοδος της πρόσφατης ιστορίας μας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και γενικότερα η καλύτερη περίοδος του νεότερου ελληνισμού από άποψη ευημερίας. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχει ως πολιτικό κεκτημένο η εγγύηση της εθνικής μας κυριαρχίας και ακεραιότητας, η εγγύηση της ομαλής δημοκρατικής μας πορείας και η εγγύηση της ίδιας της ειρήνης. Η καλή πλευρά λοιπόν του πολιτεύματος μας είναι η δημοκρατία και η ελευθερία, με το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ασφαλώς η πολιτική δεν πρέπει να υποτάσσεται στην οικονομία και τους οικονομικούς παράγοντες. Μετά το 2004 υπάρχουν σημαντικές πολιτικές ευθύνες και για την οικονομική κατάσταση και ενόψη της παγκόσμιας κρίσης αλλά και για την γενικότερη κατάσταση της χώρας.
Στην εποχή μας, στα πλαίσια του καπιταλισμού, της δημοκρατίας και της ελευθερίας, υπάρχουν δύο πολιτικές δυνατότητες. Είναι ο φιλελευθερισμός και η σοσιαλδημοκρατία. Όσον αφορά το ιδεώδες του σοσιαλισμού, ας θυμηθούμε τον σπουδαίο έλληνα κοινωνιολόγο Νίκο Πουλαντζά που είπε: «ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει».