» Πόσο ελεύθερο εξακολουθεί να είναι το δημοσιογραφικό επάγγελμα; Ποιες χώρες εμποδίζουν την άσκησή του; Υπό ποίες συνθήκες δουλεύουν οι δημοσιογράφοι στις εστίες κρίσεων;
Σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζει διεθνώς η άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος και κατ’ επέκταση η ενημέρωση των πολιτών. Οι δημοσιογράφοι, εξακολουθούν διεθνώς να εκβιάζονται, να υφίστανται απειλές, να ξυλοκοπούνται και να δολοφονούνται.
Στις ετήσιες λίστες 2010 / 2011 αναφορικά με την κατάσταση της ελευθεροτυπίας που έδωσαν στη δημοσιότητα οι “Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα”, μπορεί να δει κανείς πολλές χώρες να αλλάζουν θέση στην κατάταξη λόγω των αυστηρών νομοθεσιών που εμποδίζουν την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, άλλες όπως η Κίνα να προηγούνται σε ότι αφορά τις φυλακίσεις δημοσιογράφων και bloggers, αλλά και άλλες που δεν κάνουν απολύτως τίποτα για να αλλάξουν τα δεδομένα προστασίας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.
Το ίδιο περίπου ισχύει -παρά τις σχετικές βελτιώσεις που παρουσιάζονται σε κάποιες χώρες μεμονωμένα- και για τις λίστες των ετών 2012 /2013. Μέχρι στιγμής μάλιστα, το βαρόμετρο του 2013 καταγράφει 67 δημοσιογράφους και 34 on-line ακτιβιστές – πολίτες δημοσιογράφους δολοφονημένους, ενώ τουλάχιστον 190 δημοσιογράφους και 165 on-line ακτιβιστές στη φυλακή.
Η λίστα των εχθρών της ελευθεροτυπίας περιλαμβάνει επίσης περίπου 40 αρχηγούς κρατών και παραστρατιωτικές ομάδες που εκδιώκουν και εκτελούν ανεξάρτητους δημοσιογράφους. Μεταξύ αυτών, για παράδειγμα, η μουσουλμανική αδελφότητα στην Αίγυπτο, ή οι αντιμαχόμενες πλευρές στον συριακό εμφύλιο. Τα στοιχεία είναι άκρως αποκαλυπτικά και αποδεικνύουν ότι το να είναι κανείς δημοσιογράφος στην σημερινή εποχή δεν καλύπτεται από πουθενά, ούτε του παρέχεται κάποια στοιχειώδη ασφάλεια. Και φαίνεται αυτό, από την δημοσιογραφική δουλειά ακόμη και στην Ευρώπη, όπως θα δούμε παρακάτω, όπου η υποτιθέμενη ελευθεροτυπία έχει χαθεί προ πολλού. Η λίστα 2010/2012 συγκρίνει την κατάσταση των μέσων ενημέρωσης σε 179 χώρες και περιοχές από την 1 Δεκεμβρίου 2010 – αρχές του 2012. Οι δημοσιογράφοι μετέδωσαν γι’ άλλη μια φορά σ’ όλο τον κόσμο τις ταραχές και τις εξεγέρσεις, την ίδια στιγμή που τα αυταρχικά καθεστώτα αντιδρούσαν με συστηματική βία.
Σε πολλές χώρες το 2011, πολύ μεγαλύτερος αριθμός δημοσιογράφων απ΄ ότι στο παρελθόν, συνελήφθησαν, απήχθησαν ή ξυλοκοπήθηκαν. Για τα ολοκληρωτικά και αυταρχικά καθεστώτα, ο έλεγχος των μέσων ενημέρωσης ήταν πολύ απλά θέμα επιβίωσης. Στο επίκεντρο της βίας το 2011 ήταν κυρίως οι οδομαχίες στις αραβικές χώρες. Εκεί, οι bloggers αλλά και οι πολίτες – δημοσιογράφοι αποτέλεσαν στόχο για τις διωκτικές αρχές. Οι πολίτες αυτοί συμπλήρωναν με την δράση τους τα ειδησεογραφικά κενά, καθώς τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης λογοκρίνονταν και οι ξένοι δημοσιογράφοι δεν γίνονταν δεκτοί.
Η αραβική άνοιξη μεταδόθηκε μόνο μετά τις ηρωικές προσπάθειες των bloggers, αλλά και όλων των πολιτών που χρησιμοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο τα social media. H λίστες των δημοσιογράφων χωρίς σύνορα τα τελευταία τέσσερα χρόνια δείχνουν ότι σε πολλές χώρες η κουλτούρα της βίας κατά των μέσων ενημέρωσης έχει βαθιές ρίζες. Εφόσον οι υπεύθυνοι δεν οδηγούνται στη Δικαιοσύνη, η κατάσταση δεν προβλέπεται να αλλάζει.
Αυτό ισχύει, για παράδειγμα σε χώρες όπως το Μεξικό, η Ονδούρα και το Πακιστάν, εκεί όπου το 2011-2012 έχασαν τη ζωή τους για δεύτερη συνεχή χρονιά, η πλειοψηφία των δημοσιογράφων σε όλο τον κόσμο. Στη Σομαλία, η κατάσταση εδώ και 20 χρόνια εμφυλίου πολέμου είναι εξαιρετικά δύσκολη για τους δημοσιογράφους. Επίσης, στο Ιράν οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι διώκονται εδώ και πολλά χρόνια. Ενδιαφέρον στοιχείο της συγκριτικής λίστας εστιάζεται στην Ευρώπη των αντιθέσεων αναφορικά με την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Οι αντιθέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών επιδεινώθηκαν το 2011.
Ετσι, ενώ η Φινλανδία, η Νορβηγία και οι κάτω χώρες καταλαμβάνουν κορυφαίες θέσεις για πολλά χρόνια σε αυτή την κατάταξη, παρέχοντας ασφάλεια και σχετικά μεγάλη ελευθερία στους δημοσιογράφους, στον αντίποδα βρίσκονται χώρες όπως η Βουλγαρία, η Ιταλία αλλά και η Ελλάδα, που πέραν των θέσεων που απώλεσαν στη λίστα της ελευθεροτυπίας δεν φαίνονται και τόσο δημοκρατικές για το δημοσιογραφικό επάγγελμα.
Είναι γνωστό, για παράδειγμα, ότι στη χώρα μας, δημοσιογραφικές έρευνες πετιούνται στην κυριολεξία στον κάλαθο των αχρήστων επειδή πολύ απλά θίγουν μεγαλοεταιρείες ή πολυεθνικές. Και το κόλπο εδώ το έχουν βρει με άλλο τρόπο: αντί να διώξουν ποινικά οι εταιρείες τους δημοσιογράφους, πολύ απλά τους δελεάζουν ποικιλοτρόπως για να γράφουν υπέρ τους.
Οι δημοσιογράφοι χωρίς σύνορα, αναφέρουν ότι στην Ελλάδα, τα μέσα ενημέρωσης κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών κατά της οικονομικής κρίσης εργάστηκαν εν μέρει υπό συνθήκες πολεμικές. Οι Βούλγαροι δημοσιογράφοι, από την άλλη, σύμφωνα με την λίστα του 2012, που ερευνούν σχετικά με τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα έχουν απειληθεί και δεχθεί επανειλημμένως επιθέσεις. Η Γερμανία συνεχίζει να έχει κεντρική θέση στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με αρκετές πάντως δυσκολίες στην πρόσβαση σε κυβερνητικές πληροφορίες και την προστασία των πηγών Στην Τουρκία, τέλος, πολλοί δημοσιογράφοι έπεσαν θύματα εκφοβισμού μετά από παρακολούθηση και συλλήψεις, με το πρόσχημα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Λευκορωσία και Αζερμπαϊτζάν καταλαμβάνουν τις πιο χαμηλές θέσεις στην Ευρώπη. Τι διαπιστώνουμε μετά απ’ όλα αυτά τα στοιχεία; Ότι το δημοσιογραφικό επάγγελμα εξακολουθεί να ενοχλεί πολλούς. Είτε πρόκειται για κάλυψη εξεγέρσεων, είτε για διαφθορά, είτε για διαμαρτυρίες, τα επίσημα κράτη -αλλού λιγότερο αλλού περισσότερο- προσπαθούν με κάθε τρόπο να ποδηγετήσουν την ενημέρωση. Αλλοτε με εκβιασμούς και απαγωγές και άλλοτε με δολοφονίες και ξυλοδαρμούς, επιδιώκεται η απόκρυψη της αλήθειας, με κάθε τίμημα και κόστος. Η αρχή έγινε στην Κίνα, την Ρωσία και τις Η.Π.Α.
Ακολουθούν κατά πόδας το Μεξικό, οι πρώην Ανατολικές αλλά και οι Αραβικές χώρες. Τι θα γίνει στην συνέχεια με την πληροφόρηση; Ουδείς γνωρίζει με σιγουριά. Ισως το μόνο σίγουρο είναι ότι το να πληροφορεί κανείς, θα πρέπει να συνοδεύεται κάθε φορά και από τα κάθε λογής εχέγγυα. Γιατί το να διαβάζει κανείς την καθημερινότητα, δεν σημαίνει ότι γνωρίζει και τον τρόπο που κατασκευάζονται ή αποκρύβονται οι ειδήσεις. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν πιστεύει ότι η αλήθεια κρύβεται πίσω από τους παχυλούς τίτλους πολλών ύποπτων για συναλλαγή και διαπλοκή με την εξουσία Μ.Μ.Ε. Ανεξαρτήτου χώρας και τοποθεσίας.
