■ Πρέπει να παραμείνουν βασικοί πυλώνες διασφάλισης της ποιότητας του νερού και της ζωής μας
Το νερό είναι η βάση της ζωής κάθε οργανισμού, όπως αναφέρουν πρώτος ο Θαλής ο Μιλήσιος (ca 630-543π.Χ.) και μετεπειτα ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.).
Οι πρώτες οργανωμένες κοινωνίες στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν σε ξηρικές περιοχές, εφ’όσον διασφαλιζόταν η αφθονία καθαρού πόσιμου νερού, η υγιεινή διαβίωση και η ασφάλεια τους. Η ύδρευση και η αποχέτευση έχουν μακραίωνη ιστορία, που αρχίζει κατά την προϊστορική περίοδο. Τα πρώτα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης μελετήθηκαν, σχεδιάστηκαν, κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν στην Νεοανακτορική περίοδο, το ca 1750 π. Χ. περίπου με σημαντικές υδροτεχνολογίες, που όμως υστερούσαν στην ποιότητα του προσφερόμενου νερού.
Εξαιτίας της χαμηλής ποιότητας του νερού το προσδόκιμο ζωής στους ιστορικούς χρόνους ήταν περίπου 35 έτη και μόλις 40 τις αρχές του περασμένου αιώνα. Από τότε μέχρι σήμερα το προσδόκιμο ζωής στη χώρα μας διπλασιάσθηκε, κυρίως εξαιτίας της σημαντικής βελτίωσης της ποιότητας του νερού. Στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες η ποιότητα του πόσιμου νερού βελτιώθηκε σημαντικά μετά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αρχή έγινε στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, όπου ο αριθμός των θανάτων από τύφο μειώθηκε δραστικά μετά την εφαρμογή στην μονάδα επεξεργασίας πόσιμου νερού συστήματος φιλτραρίσματος το 1912 και χλωρίωσης το 1913 (Angelakis et al., 2021).
Στην χώρα μας η ύδρευση και αποχέτευση ουσιαστικά αναβαθμίστηκαν το 1980 με την ίδρυση των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), που είναι πρότυπες Δημοτικές Επιχειρήσεις κοινωφελούς χαρακτήρα, μη κερδοσκοπικές, ανάλογες με αυτές άλλων αναπτυγμένων χωρών. Το θεσμικό τους πλαίσιο βασίστηκε στον Ν. 1069/80 “Περί Κινήτρων δια την Ίδρυση Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης” και συνήθως, καλύπτουν πόλεις με πληθυσμό άνω των 10 χιλιάδων κατοίκων, εκτός Αττικής και Θεσσαλονίκης, όπου δραστηριοποιούνται η ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ, αντίστοιχα. Αυτός ο Νόμος συμπληρώθηκε με άλλους νόμους, ΠΔ και υπουργικές αποφάσεις στοχεύοντας: (α) Στην ορθή οργάνωση και εύρυθμη λειτουργία των ΔΕΥΑ, (β) στην ενίσχυση της αντίληψης του κοινωνικού και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα τους, (γ) στη χρηματοδότηση έργων τους και (δ) στον έλεγχο των δραστηριοτήτων τους.
Τελευταία, υπάρχει η πληροφορία ότι επιχειρείται υποβάθμιση της υφιστάμενης δομής και λειτουργίας των ΔΕΥΑ. Αυτό, αντί να επιδιώκεται η βελτίωση και ενίσχυση του θεσμού, όπως επί παραδείγματι η δημιουργία διαδημοτικών ΔΕΥΑ που θα καλύπτουν όλη την χώρα, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις πολύ μικρών Δήμων (μικρότερων των 10 χιλιάδων κατοίκων). Η υποβάθμιση των ΔΕΥΑ αποτελεί μη ορθή νομικά, ηθικά, κοινωνικά και πρακτικά απόφαση. Με την ενδεχόμενη ιδιωτικοποίηση των ΔΕΥΑ, τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο η ποιότητα του νερού, του πολυτιμότερου προαπαιτούμενου δημόσιας υγείας και υγιεινής διαβίωσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Σήμερα σε ολόκληρο τον αναπτυγμένο κόσμο, σε κάθε Δήμο ή πόλη λειτουργεί τοπικός Δημόσιος φορέας Νερού, που είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία και συντήρηση των υποδομών παραγωγής, μεταφοράς και διανομής νερού υψηλής ποιότητας. ‘Έτσι, διασφαλίζεται η παροχή καθαρού, αξιόπιστου και υψηλής ποιότητας πόσιμου νερού στους κατοίκους τους. Ακόμη, είναι υπεύθυνος για την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων υδατικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων των μη συμβατικών πόρων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πόλη του Los Angeles, που σχεδιάζει τεράστιεςαναβαθμίσεις στις μονάδες επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν οι εκροές τους ως πόσιμο νερό. Τα τελευταία χρόνια σε αρκετές πόλεις του ανεπτυγμένου κόσμου χρησιμοποιούνται επιτυχώς μη συμβατικοί πόροι για ύδρευση, όπως είναι το αψαλατωμενο νερό και επεξεργασμένες εκροές αστικών υγρών αποβλήτων.
Στην χώρα μας και γενικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχει υστέρηση στην αξιοποίηση μη συμβατικών υδατικών πόρων. Οι ΔΕΥΑ θα μπορούσαν να γίνουν οι πυλώνες για την προαγωγή της χρήσης όλων των διαθέσιμων υδατικών πόρων σε κάθε πόλη. Αντί λοιπόν να στοχευθεί νομικά η βελτίωση και η ενίσχυση των υφιστάμενων ΔΕΥΑ, φαίνεται να επιχειρείται υποβάθμισή τους. Αυτό θέτει εν αμψιβόλω την ποιότητα και την επάρκεια του νερού, του πολυτιμότερου δημόσιου αγαθού, απαραίτητου για την υγεία, την ειρήνη, την ανάπτυξη και την ευημερία μας. Όμως δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η ιστορία του νερού ισοδυναμεί με την ιστορία του κόσμου και η ποιότητα του νερού με την μακροζωία μας.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένος fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων.
