Δημοτικό Πάρκο Πολιτισμού και Αναψυχής στα Χανιά

Κύριε διευθυντά,
το φαινόμενο της αστικοποίησης, ιδιαίτερα μετά τον αδελφοκτόνο σπαραγμό της περιόδου 1946-1949, αλλά και οι λανθασμένοι, συχνά πολεοδομικοί χειρισμοί, εκ μέρους των αρμοδίων κρατικών φορέων είχαν ως αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη ανοικοδόμηση και την άναρχη επέκταση της πόλης των Χανίων (Κυδωνίας) και τη σταδιακή δημιουργία ανοργάνωτων οικιστικών ενοτήτων. Αποτέλεσμα της λογικής της “νόμιμης αυθαιρεσίας” υπήρξε εκτός των άλλων, η κατάργηση δύο σημαντικών δημόσιων χώρων, της πλατείας του Κάτωλα και της πλατείας 1878, αλλά και η κατεδάφιση αρχιτεκτονικών και ιστορικών κτηρίων και μνημείων της ενετικής και της οθωμανικής περιόδου.
Σήμερα οι πολίτες των Χανίων παρακολουθούν το σήριαλ των εκατοντάδων επεισοδίων, από το 1952 έως και σήμερα, με τίτλο παραχώρηση του στρατοπέδου Μαρκοπούλου στην τοπική κοινωνία. Μία πόλη που πνίγεται κυριολεκτικά στο τσιμέντο και στην άσφαλτο με μόνη νησίδα πράσινης λογικής τον οθωμανικό κήπο του Ρεούφ Πασά, γνωστότερο και ως Δημοτικό Κήπο, κινδυνεύει να απωλέσει την μοναδική ευκαιρία που έχει, για να αποκτήσει επιτέλους ένα σύγχρονο Πάρκο Πολιτισμού και Αναψυχής χωρίς επιπλέον τσιμεντοκατασκευές, από τις ήδη υπάρχουσες, στο χώρο του στρατοπέδου. Εδώ που ο στρατός στέγαζε κάποτε τις ένοπλες αναμνήσεις του και τα μηχανοκίνητα τμήματα της μισαλλοδοξίας και του πολιτικού αμοραλισμού. Στις τσιμεντένιες εγκαταστάσεις του Μαρκοπούλου, αμφισβητήσιμης νομιμότητας θεμελιωμένες τα πέτρινα χρόνια, σε μια κατεχόμενη δημόσια περιοχή, θα δημιουργηθεί ένας νέος πολυθεματικός χώρος πρασίνου, πολιτισμού και αναψυχής.
Ενα πάρκο που θα έχει ως σκοπό να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής των κατοίκων της περιοχής και να λειτουργήσει και ως πρότυπο διαχείρισης και αξιοποίησης και άλλων ελεύθερων δημόσιων χώρων σε διάσπαρτα σημεία της πόλης των Χανίων.
Ένα δεντροφυτεμένο πάρκο με λίμνες, με παιδική χαρά, Δημοτικό Παιδικό Σταθμό, Δημοτικό Αναψυκτήριο και κτηριακά συγκροτήματα υποστηρικτικών εγκαταστάσεων για περιβαλλοντικό κέντρο, αίθουσες εκθέσεων, πολιτιστικών εκδηλώσεων  και συναθροίσεων.

1. Οικολογικές χρήσεις και περιβαλλοντική σημασία του πάρκου
To Πάρκο όπου θα κυριαρχήσει το πράσινο θα αποτελέσει ένα σημαντικό βιότοπο και το ενδιαίτημα για μια ποικιλία χλωρίδας και πανίδας συμβάλλοντας στην διατήρηση της αστικής βιοποικιλότητας και της άγριας ζωής.
Οι πυκνές συστάδες των φυτών και των δένδρων θα μειώσουν σημαντικά τα επίπεδα της ηχορύπανσης. Το Πράσινο Πάρκο θα παράγει και θα προσφέρει οξυγόνο δεσμεύοντας ταυτόχρονα αντίστοιχες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και σκόνης, λειτουργώντας ως ένα βιολογικό «απορρυπαντικό» εργαστήριο το οποίο εργάζεται ασταμάτητα χωρίς ενεργειακό κόστος για την βελτίωση του μικροκλίματος. Παράλληλα θα αποτελέσει ιδανικό χώρο για την ανακύκλωση των οργανικών καταλοίπων μέσω της λιπασματοποίησης (κομποστοποίησης).
Αξιοσημείωτα είναι τα αμιγώς οικολογικά οφέλη από τη δημιουργία του Πάρκου και ιδιαίτερα σημαντική η συμβολή του στους μηχανισμούς βελτίωσης του μικροκλίματος της γειτονιάς και ειδικότερα του μετριασμού του προβλήματος της αστικής θερμικής νησίδας. «Η πρόσθετη φύτευσή που εξασφαλίζει το Πάρκο, αλλά και η υδατοδιαπερατότητα του εδάφους και κατ’ επέκταση και η αποκατάσταση του κύκλου του νερού, αποτελούν, όπως έχουν καταδείξει πολλές μελέτες, σημαντικές παραμέτρους για τον αισθητό περιορισμό της θερμοκρασίας περιβάλλοντος κατά τους θερμούς μήνες και ιδιαιτέρως για την άμβλυνση φαινομένων καύσωνα. Είναι χαρακτηριστικό, ότι αύξηση της φύτευσης κατά 10%, μειώνει την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση – κλιματισμό κατά 5-10%, και την θερμοκρασία περιβάλλοντος κατά 10 °C» (De Roo 2011).*
Στις υπάρχουσες κτηριακές δομές του στρατοπέδου μπορεί να φιλοξενηθεί η υπηρεσία Πρασίνου του Δήμου Χανίων και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Το Δημοτικό Πάρκο Χανίων, ως φυσικό περιβάλλον με την ποικιλία και τον πλούτο των ερεθισμάτων που θα παρέχει θα αποτελέσει ένα πεδίο βιωματικής μάθησης για τα παιδιά. Στο Πάρκο υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργηθεί λαχανόκηπος, ο οποίος μπορεί να λειτουργήσει σε συνδιαχείριση με τους κατοίκους αλλά και μαθητές των σχολείων προκειμένου να γνωρίσουν τη διαδικασία της καλλιέργειας και να επωφεληθούν από αυτήν. «Οι δυνατότητες για εξερεύνηση, ανακάλυψη, πειραματισμό, απόκτηση γνώσεων για τον κόσμο ο οποίος τα περιβάλλει με τη χρήση του παιχνιδιού ως εργαλείου μάθησης και της ομαδοσυνεργατικής προσέγγισης αποτελούν ισχυρό κίνητρο για αποτελεσματική μάθηση. Συμβάλλουν στην προώθηση της φυσικής άσκησης και στην προαγωγή της υγείας. Προσφέρουν στα παιδιά την ευχέρεια να δημιουργούν το δικό τους προσωπικό χώρο όπου μπορούν να αναγνωρίσουν την ταυτότητά τους ως μέλη μιας κοινότητας και λειτουργούν ως αντίδοτο στην κοινωνική αποξένωση, τη βία και τους βανδαλισμούς» (Moore, 2003 • Parks Forum et al., 2008 • Krasny & Tidball, 2009).

2. Κέντρο Πολιτισμού και Αναψυχής
Ενα πάρκο** είναι περιοχή ανοιχτού χώρου που προβλέπεται για ψυχαγωγική χρήση. Μπορεί να είναι σε μια φυσική ή ημιφυσική κατάσταση. Μπορεί να αποτελείται από βράχους, χώμα, νερό, τη χλωρίδα και την πανίδα του τόπου και χώρους πρασίνου, αλλά μπορεί επίσης να περιλαμβάνει και κτίρια και άλλες κατασκευές, εικαστικού χαρακτήρα ή παιδικές χαρές. Στην κλίμακα των σύγχρονων πόλεων, τα πάρκα διάσπαρτα στον αστικό ιστό και με την υποστήριξη των κατοίκων, καλούνται να αποκαταστήσουν την ασυνέχεια του, και να δημιουργήσουν ένα οργανωμένο δίκτυο ζωντανών ελεύθερων χώρων πρασίνου, συνδεδεμένου και με τους μεγάλους δημόσιους χώρους των πόλεων. Στην κλίμακα της γειτονιάς, τα πάρκα επιτυγχάνουν με άμεσο τρόπο την κάλυψη των αναγκών των κατοίκων σε ελεύθερους χώρους πρασίνου και αναψυχής. Η μορφή και η λειτουργία τους προσαρμόζεται στα δεδομένα και στις ανάγκες της πόλης, δημιουργώντας έναν ζωτικό «κοινωνικό» χώρο, έναν πυρήνα δηλαδή, που επιτυγχάνει πολεοδομική, κοινωνική και περιβαλλοντική συνοχή.
Το Δημοτικό Πάρκο Πολιτισμού και Αναψυχής Χανίων θα προσφέρει στους κατοίκους της πόλης και στους επισκέπτες της μια σειρά δραστηριοτήτων οι οποίες είναι απαραίτητες σε ένα σύγχρονο αστικό περιβάλλον, αυξάνοντας ταυτόχρονα τον διαθέσιμο χώρο πρασίνου. Με την κατάλληλη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου μέσω υψηλής και χαμηλής φύτευσης, θα αυξηθεί κατά πενήντα τουλάχιστον στρέμματα η επιφάνεια πρασίνου του κέντρου της πόλης και θα αξιοποιηθούν τα υπάρχοντα κτήρια για πολιτιστικές δράσεις. Το κτήριο που στέγαζε μέχρι πρότινος το στρατολογικό γραφείο Χανίων και διοικητικές υπηρεσίες του στρατοπέδου έχει τη δυνατότητα να φιλοξενήσει το Μουσείο της πόλης των Χανίων όπου ο επισκέπτης θα μπορεί να γνωρίζει την ιστορία της, από ευσύνοπτους πίνακες και το πλήθος του διαθέσιμου φωτογραφικού υλικού. Το κτήριο του εστιατορίου του τάγματος μπορεί να φιλοξενήσει το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και τα δύο από τα υπάρχοντα Τολ έχουν τη δυνατότητα να μετατραπούν σε αίθουσες πολιτιστικών δράσεων αλλά και σε χώρους στέγασης και αποθήκευσης υλικών, σκαπτικών εργαλείων και μηχανημάτων της υπηρεσίας του Πάρκου.
Ο Δήμος Χανίων είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία και την ομαλή λειτουργία αυτών των έργων. Παρ’ όλα αυτά, η συμμετοχή των πολιτών θα παίξει νευραλγικό ρόλο στην επιτυχία τους. Αν οι πολίτες δεν κινητοποιηθούν και δεν υποστηρίξουν με την ενεργό συμμετοχή τους αυτό το Πράσινο Πάρκο Πολιτισμού και Αναψυχής των Χανίων, ίσως να μην ολοκληρωθεί ποτέ και θα δούμε προσεχώς την πολεοδόμηση του 20% της συνολικής έκτασης του στρατοπέδου από τη Δημοτική Αρχή η οποία ήδη επικαλείται την ανάγκη στέγασης υπηρεσιών του δήμου στις υπάρχουσες κτηριακές υποδομές του στρατοπέδου και τη δημιουργία νέων. Αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Δήμος Χανίων διαθέτει πέντε ολοκληρωμένα δημαρχιακά μέγαρα στους πρώην περιαστικούς δήμους των Χανίων η σκέψη και μόνο της στέγασης τόσων δημοτικών υπηρεσιών στο Πάρκο μόνο τη θυμηδία των πολιτών προκαλεί από τη στιγμή που οι χώροι που διαθέτει υπερκαλύπτουν τις ανάγκες του.
Η συνέχεια του σήριαλ προβλέπεται λίαν ενδιαφέρουσα στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου όπου θα αντιπαρατεθεί το λογικό και το παράλογο. Το εφικτό και το ανέφικτο. Η φαντασία και το όνειρο με την πεζότητα και τη λογική του κέρδους. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάψουμε να ονειρευόμαστε, να σχεδιάζουμε και να διεκδικούμε ένα καλύτερο μέλλον για μας και τα παιδιά μας.

Χρήστος Μαχαιρίδης

*Ε. Πλουμίδη, ΕΜΠ, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, Κ. Σερράος.
**Πάρκο < ιταλική parco < μεσαιωνική λατινική parcus / parricus < αρχαία φραγκικά parrik (περικλείω) < πρωτογερμανικά parrukaz (περικλείω, περιφράσσω) < ινδοευρωπαϊκή ρίζα (s)par- (κούτσουρο, δοκάρι).