Συζήτηση με θέμα «ΦΥΛΑΚΕΣ: ΤΟΠΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ» πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 25/9/2018, στις 7 το απόγευμα στην Αθήνα, σε εκδήλωση που οργάνωσε η Γενική Γραμματεία Αντεγληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης, με Γενικό Γραμματέα τον χανιώτη νομικό κ. Ευτύχη Φυτράκη. Η συζήτηση εντάσσεται στο πλαίσιο της 33ης Πανελλήνιας Έκθεσης Έργων Κρατουμένων και Προϊόντων Φυλακών, και πραγματοποιήθηκε στην αυλή του εξαιρετικού νεοκλασσικού κτηρίου που στεγάζει τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων στο Θησείο. Στην εκδήλωση παρέστη ο Γ.Γ Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπ. Δικαιοσύνης κ . Ευτύχης Φυτράκης, η βουλευτής Χανίων κ. Βάλια Βαγιωνάκη, στελέχη του Υπ. Δικαιοσύνης, καθηγητές των Νομικών Σχολών και του Παντείου Πανεπιστημίου, ιστορικοί, και μεγάλος αριθμός ενδιαφερομένων.
Στη συζήτηση, που συντόνισε η Καθηγήτρια Εγκληματολογίας, Σοφία Βιδάλη, αναδείχθηκε το ζήτημα των φυλακών που αποτέλεσαν σε κρίσιμες ιστορικές εποχές τόπους εγκλεισμού πολιτών για τα φρονήματά τους. Τις απόψεις τους κατέθεσαν ο Πολυμέρης Βόγλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και η Αμαλία Κωτσάκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Θεωρίας και Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Τις περισσότερο βιωματικές αναφορές τους κατέθεσαν ο βουλευτής Τριαντάφυλλος Μηταφίδης και η Ξανθίππη Παπαναστασίου – Πατμανίδου, Γενική Γραμματέας του Σωματείου «Λαζαρέτο», ενώ την καλλιτεχνική-σκηνοθετική του εμπειρία συνεισέφερε, μαζί με ένα απόσπασμα από την ταινία του «Σιωπηλός Μάρτυρας» που καταγράφει το γκρέμισμα της φυλακής Τρικάλων, ο Σκηνοθέτης και Αναπληρωτής ΚΑθηγητής ΑΠΘ κ. Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος. Η ανάδειξη του αιτήματος για μουσειοποίηση των ιστορικών αυτών χώρων, δηλαδή των φυλακών του Ιτζεδίν, της Κέρκυρας της Μακρονήσου, της Γυάρου, αλλά και άλλων ιστορικών κτηρίων φυλακών, αποτέλεσε το επιστέγασμα της όλης συζήτησης. Η 33η Πανελλήνια Έκθεση συνεχίζεται με παράλληλες εκδηλώσεις μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η εισήγηση της Αμαλίας Κωτσάκη,αναπληρώτριας Καθηγήτριας του Πολυτεχνείου Κρήτης με τίτλο “Οι τύχες του Ιτζεδίν: οχυρό, φυλακές, σημείο πολιτισμού. Η κ. Κωτσάκη αναφέρθηκε στην πολιτισμική αξία του μνημείου η οποία προέρχεται από τον συνδυασμό ιστορικότητας και συλλογικής μνήμης την οποία φέρει. Το Ιτζεδίν συνιστά παλίμψηστο της ιστορίας της νήσου Κρήτης μιας και η αναδρομή στην ιστορία του ξεκινά απο την βενετοκρατία και φτάνει στις μέρες μας.
Στην εισήγηση αναδείχθηκε η στρατηγικής σημασίας θέση του οχυρού και αναπτύχθηκε η εξέλιξή του στον χρόνο μέχρι το 1971 που σταμάτησε η λειτουργία του ως φυλακή και το μνημείο αφέθηκε σε εγκατάλειψη.
Το Ιτζεδίν είναι χαραγμένο στη συλλογική μνήμη του τόπου. Το οχυρό κτίζεται το 1875 από τους Οθωμανούς. Ξεκινά τη λειτουργία του ως φυλακή επί Κρητικής Πολιτείας και πλήθος ανθρώπων έχει φυλακιστεί εκεί ανάμεσα στους οποίους σημαντικές μορφές της πολιτικής ζωής της Κρήτης και της νεώτερης Ελλάδας γενικότερα, όπως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Κωνστ. Φούμης κ.ά. παλιαότερα, ο Μανώλης Γλέζος και λοιποί αγωνιστές για τη δημοκρατία από το 1930 μέχρι το 1971. Παρότι το 1986 κυρήχθηκε διατηρητέο μνημείο δεν υπάρχει πρόοδος προς την κατεύθυνση της προστασίας και ανάδειξής του.
Πρόσφατα τα Αρχεία του Ιτζεδίν βρέθηκαν στις φυλακές Αλικαρνασσού αλλά τελικά δόθηκαν στον Δήμο Χανίων.
Στις μέρες μας το Ιτζεδίν έχει αποτέλεσει το σκηνικό τριών σημαντικών ταινιών του ελληνικού κινηματογράφου “Μέρες του ’36” του Θ . Αγγελόπουλου, “Τα πέτρινα χρόνια” του Παντελή Βούλγαρη και το “Το τελευταίο σημείωμα” του ιδίου, ενώ έχει εμπνεύσει τον καθηγητή και τ. Πρύτανη του Πολυτχνείου Κρήτης Γιάννη Φίλη για τη συγγραφή του μυθιστορήματος με τίτλο ‘Η δικαίωση”καταδεικνύοντας ότι συνεχίζει να συγκινεί και να εμπνέει καλλιτεχνικά.
Οι δυνατότητες ανάδειξης του μνημείου είναι πολλές και προκύπτουν από την εξαιρετική του θέση με θέα στον κόλπο της Σούδας και ανάμεσα σε Χανιά και Ρέθυμνο, το μέγεθός του (περί τα 3100 τμ κτισμένοι χώροι σε έκταση 16 στρεμμάτων) που προσφέρεται για πολλαπλές χρήσεις αλλά και τη δυνατότητά του να ενταχθεί σε δίκτυα μνημείων (πχ οχυρώσεων στην κρήτη ή και στη Μεσόγειο), ιστορικών τόπων μνήμης (πχ Μακρόνησο, Γυάρο κλπ), ακολουθώντας την σύγχρονη τάση στη διαχείριση του μνημειακού πλούτου. Επίσης οι δυνατότητες του μνημείου για πολλαπλές χρήσεις πιθανότατα πολιτιστικού χαρακτήρα και διατήρησης της συλλογικής μνήμης μπορούν να λειτουργήσουν ως πόλος έλξης χανιωτών και τουριστών λειτουργώντας εξισορροπιστικά στον φόρτο του παλιού ενετικού λιμανιού.
Για τους λόγους αυτούς και πολλούς ακόμα η κα Κωτσάκη τόνισε ότι οι προσπάθειες γαι ανάδειξη του μνημείου θα πρέπει να δρομολογηθούν άμεσα.
