Τα τελευταία χρόνια σε χώρες της Αμερικής καθώς και στο Ισραήλ έχουν αναφερθεί προσβολές δένδρων αβοκάντο, που συνήθως είναι ηλικίας άνω των 35 χρόνων, από συμπλέγματα εντόμων και μυκήτων. Στις περιπτώσεις αυτές διάφορα σκαθάρια, γνωστά με το γενικό όνομα Αμβροσία (Ambrosia) (Coleoptera; Curculiondae; Scolytinae), χρησιμοποιούν yια τη διαμονή τους στοές στους βραχίονες και τους κορμούς των δένδρων. Τα θηλυκά ενήλικα κατά την διάνοιξη των στοών στο ξύλο των δένδρων τα μολύνουν με είδη μυκήτων. Οι μύκητες μεταφέρονται σε ειδικές κατασκευές στο σώμα των εντόμων (τα mycangia) έχοντας αναπτύξει μια εξειδικευμένη συμβιωτική σχέση. Ο αναπτυσσόμενος, στις στοές, μύκητας χρησιμοποιείται ως τροφή από τις προνύμφες του εντόμου. Ως αποτέλεσμα το δένδρο ζημιώνεται διπλά τόσο από τις μηχανικές και άλλες βλάβες λόγω των στοών όσο και λόγω της ασθένειας που προκαλούν οι μεταφερόμενοι παθογόνοι μύκητες. Έως τώρα στο αβοκάντο έχουν αναφερθεί δυο τέτοιες περιπτώσεις συμπλεγμάτων εντόμων-μυκήτων: το Xyleborus glabratus – Raffaelea lauricola (φώτο 1), και το Euwallacea sp. – Fusarium euwallaceae (Εικόνα 1). Τα έντομα φορείς είναι ιθαγενή της Ασίας (Ινδία, Ιαπωνία, Ταιβάν, Σρι Λάνκα, Κίνακ.α.) και πιθανά εισάχθηκαν στην Αμερική και στο Ισραήλ από ξυλώδες πολλαπλασιαστικό φυτικό υλικό ή από υλικά συσκευασίας και ξυλεία. Πιο συγκεκριμένα, το X. glabratus εμφανίστηκε στην Αμερική (Γεωργία, Καλιφόρνια κτλ) το 2002 ενώ το Euwallacea fornicatus στο Ισραήλ το 2009 και στην Αμερική, Μεξικό κτλ το 2012. Στην Ευρώπη δεν έχει καταγραφεί έως τώρα (Αύγουστος 2018) κανένα από τα παραπάνω συμπλέγματα στο αβοκάντο. Το X.glabratus μεταφέρει και διασπείρει τον μύκητα R. lauricola ενώ αναφέρεται ότι πιθανώς να προσβάλλει δένδρα στα οποία υπάρχει ήδη ο συγκεκριμένος μύκητας. Τα είδη Xyleborus σε αντίθεση με το Euwallacea sp., έχουν πιο περιορισμένο αριθμό ξενιστών κυρίως της οικογένειας Lauraceae (αβοκάντο, δάφνη κτλ) και συνεπώς οι δυναμική εξάπλωσης του φαίνεται να είναι πιο περιορισμένη. Η περίπτωση του συμπλέγματος στο οποίο συμμετέχει το έντομο Euwallacea sp.,θεωρείται η πλέον απειλητική για την καλλιέργεια του αβοκάντο. Εκτός όμως από το αβοκάντο το έντομο έχει αναφερθεί και σε άλλους ξενιστές, συνολικά 207 είδη που ανήκουν σε 58 διαφορετικές οικογένειες. Σε αυτά περιλαμβάνομαι και κάποια πολύ κοινά όπως ο λωτός, η ιτιά, η ρετσινολαδιά κ.α. Το σκαθάρι Euwallacea sp., μεταφέρει τρείς δυνητικά φυτοπαθογόνους μύκητες: τους F. euwallaceae, Graphium sp. και Acremonium sp. Το ενήλικο θηλυκό (1,8 -2,5 mm σε μήκος) (Εικόνα 1) ανοίγει στοές σε ένα μεγάλο αριθμό ειδών δένδρων, αποθέτειτα αυγά τουκαι μολύνει το ξύλο με τους μύκητες.Το σύμπλεγμα των μυκήτων που μεταφέρει θωρείται ότι προκαλεί απόφραξη των αγγείων του ξύλου διαταράσσοντας την ομαλή διακίνηση νερού και θρεπτικών στο δένδρο. Το αποτέλεσμα είναι τα δέντρα να παρακμάζουν και τελικά να ξεραίνονται.Πολύ συχνά,σε περιπτώσεις έντονης προσβολής, παρατηρούνται σοβαρές ζημιές από σπασίματα κλάδων λόγω των εκτεταμένων στοών που διανοίγουν τα έντομα. Η οικονομική ζημιά που μπορεί τελικά να προκληθεί έχει αποδειχθεί ότι είναι πολύ μεγάλη. Τα αρχικά συμπτώματα προσβολής δένδρων από το παραπάνω σύμπλεγμα εντόμων-μυκήτων περιλαμβάνουν κολλώδεις εκκρίσεις, μεταχρωματισμούς και σακχαρώδεις εξιδρώσεις.Στην επιφάνεια των κορμών και των βραχιόνων του αβοκάντο παρατηρούνται οπές διαμέτρου περίπου 0,85 mm (όσο περίπου η άκρη ενός στυλού γραψίματος) που περιβάλλονται από σχετικά μεγάλη ποσότητα στερεοποιημένων σακχάρων (έχοντας την όψη ηφαιστείου). Τα σάκχαρα αυτά σε περίπτωση έντονης βροχής αποπλένονται με αποτέλεσμα να μένει μόνο η οπή. Στο ξύλο παρατηρείται αποχρωματισμός και εκτεταμένες στοές, αποτέλεσμα της δράσης των εντόμων (Εικόνες 2,3,4 ). Η αντιμετώπιση του συμπλέγματος θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη και βασίζεται σε συνδυασμένη χρήση χημικών μέσων και καλλιεργητικών τεχνικών. Το κύριο βάρος όμως δίνεται στην παρεμπόδιση της εξάπλωσης του μέσω του περιορισμού στη διακίνηση υλικών και προϊόντων (κυρίως ξυλείας) που μπορούν να μεταφέρουν το έντομο. Θα πρέπει να σημειωθεί όμως ότι παρόμοια, με το σύμπλεγμα Αμβροσία, εξωτερικά συμπτώματαδίνουν και άλλα παθογόνα του αβοκάντο όπως μύκητες (π.χ. των γενών Neofusicoccum, Fusicoccum, Dothiorella κ.α.), ωομύκητες(π.χ. Phytophthora sp.) και βακτήρια (π.χ. Xanthomonas campestris) τα οποία πάντως είναι ευκολότερα στην διαχείριση τους. Κατά συνέπεια, οποιοδήποτε παρατηρούμενο έλκος στους βραχίονες του αβοκάντο δεν πρέπει απαραίτητα να αποδίδεται στο σύμπλεγμα Αμβροσία. Η ασφαλής διάγνωση του συνδρόμου βασίζεται καταρχήν στα ιδιαίτερα συμπτώματα (κυρίως τις στοές) αλλά κυρίως στη μοριακή ταυτοποίηση τόσο του εντόμου όσο και του μύκητα. Σημειώνεται πάντως ότι το πλέον ανησυχητικό σύμπτωμα ύπαρξης του συμπλέγματος Αμβροσία αποτελεί η εύρεση στοών στον κορμό ή σε βραχίονες καθώς και τα σπασίματα κλάδων σε υγιή δένδρα αβοκάντο (Εικόνα 4), Το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών φυτών και Αμπέλου (ΙΕΛΥΑ) από τους ελέγχους που έχει κάνει μέχρι τώρα (Αύγουστος 2018), δεν έχει εντοπίσει προσβολές που οφείλονται στο σύμπλεγμα Αμβροσία στην περιοχή των Χανίων. Αντίθετα, οι επιστήμονες ου ΙΕΛΥΑ έχουν εντοπίσει έλκη που ως παθογόνα αίτια έχουντο Dothiorella spp., το Phytophthora spp.και πιθανά το X. campestris. Αυτό, σε καμιά περίπτωση, δεν σημαίνει ότι αποκλείεται στο μέλλον (ίσως και το άμεσο) να ανιχνευθούν προσβολές από Αμβροσία καθώς το εκτεταμένο παγκόσμιο εμπόριο αγαθών διευκολύνει την ταχεία εξάπλωση των εχθρών και των ασθενειών των φυτών. Απαιτείται η επαγρύπνηση των Δημοσίων Υπηρεσιών, των διαφόρων Φορέων αλλά και των μεμονωμένων παραγωγών κυρίως για την αποτροπή εισαγωγής του εντόμου. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει αυτό είναι να δημιουργηθεί ένα δίκτυο παγίδευσης και δειγματοληψιών και γρήγορης διάγνωσης. Αν το έντομο (και κατά συνέπεια και ο μύκητας) εισαχθεί στην χώρα τα περιθώρια παρέμβασης μειώνονται, κυρίως λόγω της περιορισμένης γεωγραφικής έκτασης που καταλαμβάνει η καλλιέργεια του αβοκάντο στην Κρήτη, και θα έχουν να κάνουν κυρίως με τη διαχείριση του προβλήματος μέσα σε κάθε αβοκαντεώνα ξεχωριστά. Μια τυχούσα εισβολή των συνδρόμου Αμβροσία στην Κρήτη θα επηρεάσει καθοριστικά τον τρόπο καλλιέργειας του αβοκάντο όπως ακριβώς τον επηρέασε και στο Ισραήλ. Στην χώρα αυτή πριν την εμφάνιση του συμπλέγματος Αμβρόσια η καλλιέργεια του αβοκάντο θεωρείτο σχεδόν βιολογική όπως ακριβώς συμβαίνει τώρα στην Κρήτη. Το γεγονός αυτό, άλλαξε μετά την εμφάνιση του Αμβροσία αφού δυστυχώς πλέον χρειάζεται να παρεμβαίνουν με ψεκασμούς. Ανάλογη αναγκαιότητα ευτυχώς δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή για τους αβοκαντεώνες των Χανίων ενώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υφίστανται και σχετικά εγκεκριμένα σκευάσματα. *Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου
