I. O ρομαντισμός και το πολιτικό
ΙΙ. Δον Ζουάν, ένας ρομαντικός ήρωας
Στέφανος Ροζάνης
μαθηματικός, φυσικός – φιλόσοφος,
συγγραφέας δοκιμιακών έργων, φιλοσοφικών πραγματειών και ποιητικών συλλογών
Δίδαξε: Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου, Νέας Σορβόνης και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Εκδόσεις: Εξάρχεια 2016
Μια προσέγγιση -με την ευκαιρία των σαρωτικών αποτελεσμάτων των αμερικανικών εκλογών, στις οποίες κυριάρχησε ο εκλεγείς νέος πρόεδρος Τραμπ και σύγχρονος ρομαντικός ήρωας που περιφρόνησε, ως εξεγερμένο υποκείμενο κάθε κατεστημένη πολιτική έκφραση για να κερδίσει τους απογοητευμένους, αλλά και όλους όσους – όσες είχαν εξοργιστεί από τις συμβατικές πολιτικές των συνεχών διαψεύσεων των προεκλογικών επαγγελιών τους…
Αλλά ποια είναι η αξία του πολιτικού ρομαντισμού στην εποχή του και σήμερα;
Ο συγγραφέας των 2 δοκιμών γράφει τα εξής:
α) Ο ρομαντισμός, ως μια ουτοπία του παρελθόντος, κρύβει μέσα της ένα έντονο ανατρεπτικό στοιχείο ενάντια στην καταπιεστική πραγματικότητα και τον απολιθωμένο κόσμο των κοινωνικών μορφωμάτων του 18ου αιώνα. Ενα κυρίαρχο ιδεολογικό ρεύμα, το οποίο και μετά τη Γαλλική Επανάσταση του 1790 και μετέπειτα λειτουργεί ως κατάλληλο για την προετοιμασία και την εκδήλωση των επαναστατικών εθνικών κινημάτων.
Β) Ο ρομαντισμός τέμνεται με το πολιτικό ακριβώς στην περιοχή της ελευθερίας, που είναι το κατ’ εξοχήν πολιτικό του είναι. Ομως, ο ρομαντισμός είναι μια ριζοσπαστική υποκειμενικότητα σε άμεση συνάρτηση με το πολιτικό.
Αραγε, ο νέος Δον Ζουάν της Αμερικής και της Παγκόσμιας Δεξιότροπης εκλογικής νίκης θα γίνει άρχοντας χασίς ή άρχοντας μιας νέας δημιουργικής, ρομαντικής Αμερικανικής και Παγκόσμιας ευθύνης;
Ο νεοεκλεγείς, με σοβαρή πλειοψηφία, νέος πρόεδρος των Η.Π.Α. Ντ. Τραμπ εξέπληξε ανατολή και δύση – βορρά και νότο. Με δημιουργία πολλών αβεβαιοτήτων για την πολιτική που θα ακολουθήσει… για την αμερικανική επαναστύλωση όσο και για τις γεωστρατηγικές που θα εφαρμόσει για τη δική του κατεύθυνση, τις εξωτερικές πολιτικές των Η.Π.Α. και για ολόκληρο τον κόσμο.
Η μαζική υπερψήφισή του από όλες τις ηλικίες των Αμερικανών πολιτών, αλλά και των μεταναστών οφείλεται στην αυξανόμενη σύγχρονη αμερικανική κρίση επιβίωσης, ανεργίας, αβεβαιότητας, βίαιας κ.λπ., ενός μεγάλου ποσοστού Αμερικανών πολιτών, πολιτικές και σε μια πλήρη απογοήτευση από τις προηγούμενες των αντιπάλων του.
ΕΔΩΣΕ ΕΞΑΛΛΗ ΜΑΧΗ ΩΣ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Για την αντιμετώπιση των μεγάλων κρίσιμων προβλημάτων του κόσμου και πρωταρχικά της Αμερικής ο κ. Τραμπ, σε όλη την προεκλογική του περίοδο στηρίχθηκε σ’ έναν κεντρικό άξονα, ως σύγχρονος ρομαντικός ήρωας, που μια άκρη του ήταν συντηρητική εγωτικότητα και η άλλη ήταν ριζοσπαστική πολώτητα. Πάντως και τις δύο άκρες του αγωνιστικού του άξονα τις ένωνε ο προκλητικός τρόπος έκφρασης της αγωνιστικότητάς του, ο οποίος όμως, εντατικοποίησε την προσοχή του προεκλογικού ακροατηρίου που ήταν από χρόνια κουρασμένο από τον λόγο της συμβατικής υποσχεσιολογίας, του αμερικανικού πολιτικού λαού, ο οποίος στην εφαρμογή της πολιτικής του πράξης απογοήτευε αμερικανικά και παγκόσμια.
ΗΤΤΗΘΗΚΕ Ο ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟΣ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΑ ΛΟΓΟΣ
Τελικά, όμως, παρά τις αποδοκιμασίες από όλες τις πλευρές του κατεστημένου πολιτικού και κοινωνικού λόγου, το πλήθος Αμερικανών ψηφοφόρων ψήφισε τον προκλητικό – αντικατεστημένο λόγο (πολλές φορές και ανοίκειο) του κ. Τραμπ, στον οποίο έδωσε την πλειοψηφία τόσο στη Γερουσία όσο και στη Βουλή των Αντιπροσώπων..
Με προσδοκία Αμερικανών για μια καλύτερη Αμερική, μέσα σ’ έναν καλύτερο κόσμο…
Οι πρώτες σηματοδοτήσεις του θριαμβευτή των αμερικανικών εκλογών ήταν ενδιαφέρουσες για την αμερικανική εσωτερική νέα εποχή, αλλά και για την ειρήνη στη Συρία κ.λπ. Με προοπτική διασφάλισης ειρήνης, ελέγχου πυρηνικών όπλων και δημιουργικής συνεννόησης με τη Ρωσία, ενώ για την Ευρώπη επεσήμανε την ευθύνη για την κοινή της πρόοδο. Χωρίς όμως να δείξει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα.
ΣΤΟΝ ΠΕΜΠΤΟ ΧΡΟΝΟ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ ΤΡΑΜΠ Η ΕΛΛΑΔΑ ΘΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
Με την ευκαιρία αυτής της νέας παναμερικανικής προεδρικής πραγματικότητας, η οποία αφορά ολόκληρο τον κόσμο, με νέα σχέση της Αμερικής, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τις εξελίξεις και τις βελτιώσεις ή τις χειροτερεύσεις των νέων αμερικανικών συνθηκών, Ευρωπαίους, Ρώσους, Κινέζους και ιδιαίτερα Ελλάδας πέντε χρόνια προεδρίας του νέου προέδρου Τραμπ.
Ξέρουμε, όμως, ότι στον 5ο χρόνο της προεδρίας του η Ελλάδα θα συμπληρώνει τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821 που της έδωσε την ανεξαρτησία αυτή ως έθνους και την ελευθερία του λαού της. Σήμερα, όμως, και τα δύο αυτά σημαντικά αγαθά έχουν χαθεί εν πολλοίς και προκύπτει η ουσιώδης ανάγκη ν’ αγωνισθούμε για να τα ξαναποκτήσουμε… επί προεδρίας Τραμπ, παρά τις απειλές Τούρκων κ.ά.
Η ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟΝ ΚΑΤ’ ΕΞΟΧΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΧΡΟΝΟ
Εκτός όμως από τις νέες βεβαιο-αβέβαιες προσδοκίες Αμερικανών, Ευρωπαίων και άλλων λαών του κόσμου η εκλογή Τραμπ είχε και θα εξακολουθήσει να έχει απρόβλεπτες δράσεις και αντιδράσεις διαβαθμίσεων ανελευθερίας.
Η οποία όμως αποτελεί την προϋπόθεση των ρομαντικών πραγμάτων του ρομαντικού υποκειμένου και ατόμου, λαού, έθνους, κόσμου.
Αυτή, όμως, η έλλειψη ελευθερίας στους σύγχρονους καταναγκαστικούς καιρούς μας αποτελεί το κατ’ εξοχήν πολιτικό πρόταγμα του Ρομαντισμού. Με την ελευθερία ταυτίζεται τόσο με την ηθική όσο και με το συναίσθημα του ωραίου και του υπέροχου, κατά τον μεγάλο φιλόσοφο Καντ.
Ο καθηγητής – συγγραφέας δοκιμιακών έργων, φιλοσοφικών πραγματειών και ποιητικών συλλογών στο νέο του βιβλίο “Δύο δοκίμια πολιτικής αισθητικής του Ρομαντισμού – H ρομαντική ελευθερία εγκλείει τον ιστορικό πραγματικό χρόνο.
ΠΩΣ “ΤΡΩΓΟΝΤΑΙ” ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ…
Στο ποιητικό έργο Massa confusa (ελλην. έκδοση 1972 – Ερμής και Massa confusa – A Vision of Αmerica – εκδ. Hellenic College Press 1982 μετάφραση καθ. Athan Anagnostopoulos επισημαινόταν ποιητικά αυτή η έρπουσα ανελευθερία γράφοντας δύο ποιήματα:
α) Τίτλος ποιήματος ΣΦΑΓΕΑΣ:
Τελευταίο τετράστιχο:
«Είμαστε λεύτεροι/ μ’ ένα στομάχι γεμάτο/ δηλητήρια/ και μαύρα τριαντάφυλλα».
β) Τίτλος: “Οπως τρώγονται τα μάτια του ήλιου”
«Ο σπίνος μοιράζει όνειρα/ Στο Greenwich village/ πουλιά χωρία λαλιά/ τα κατασπαράζει η Ανδρομέδα/ το άγαλμα της ελευθερίας/ γίνηκε σαρκοβόρος κάκτος/ και τρώει τα μάτια του ήλιου…».
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΡΑΜΠ ΓΙΑ ΚΟΣΜΟ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΗ
Σαράντα τέσσερα χρόνια από την ελλην. έκδοση και τριάντα τέσσερα από την αμερικανική ξαναπρόβαλλε η ανάγκη για την ουσιώδη ελευθερία και όχι για να την παρουσιάζουμε ως ελευθερία την οποία προϋπέθεσε ο Λόγος της φιλοσοφίας, της ποίησης, της τέχνης γενικότερα και της πολιτικής.
Αυτή η ανάγκη εκφράστηκε με πολλές μορφές λοιδορίας και παραμόρφωσης του μεγάλου αγάλματος της ελευθερίας στη Ν. Υόρκη στις εντατικοποιημένες μέρες της προεκλογικής περιόδου των αμερικανικών εκλογών που ανάδειξε νέο πρόεδρο τον Ντ. Τραμπ.
Ο οποίος επωμίζεται την ιστορική ευθύνη να αναγεννήσει το Αmerica Dream που η πρωταρχική πράξη για την επίτευξή του προϋποθέτει την ουσιώδη ελευθερία…
ΑΣΤΡΑΠΙΑΙΑ Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 18ου ΑΙΩΝΑ
Ο Στέφανος Ροζάνης έχει γράψει πολλά κείμενα και 3 αξιόλογα δοκίμια για τον Ρομαντισμού ακόμα και για τον Μαρξ.
Στο νέο βιβλίο “Δύο δοκίμια πολιτικής αισθητικής του Ρομαντισμού” (εκδόσεις Εξάρχεια, www.exarchiapress, του Στέφανου Ροζάνη, περιέχονται δύο δοκίμια με τίλους:
1) Ο Ρομαντισμός και το πολιτικό
2) Δον Ζουάν: Ενας ρομαντικός ήρωας…
Σε αυτά τα δύο δοκίμιά του ο Στέφανος Ροζάνης, ένας από τους πιο σημαντικούς διανοούμενους λέει για τον Ρομαντισμό ότι: «Η κοσμοαντίληψη του ρομαντισμού και κυρίως το ισχυρό και ανατρεπτικό όραμα γνώρισαν μια πραγματικά αστραπιαία διάδοση τις δυτικές κοινωνίες του τέλους του 18ου αιώνα».
ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΟΥ ΕΦΗΜΕΡΟΥ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΧΛΙΔΗΣ
Τότε, στο σύνολο των πολιτικών ιδεών (κατά το 1760) το γενικότερο ρεύμα που διαπερνούσε το σύνολο των πολιτικών ιδεωτήτων, η επίμονη άρνηση της νομιμοποίησης των συστημάτων διακυβέρνησης των δυτικών κοινωνιών, αυτή η κριτική λειτούργησε καταλυτικά για τις κοινωνικές ιεραρχήσεις και συνέτεινε θετικά στην εμπέδωση μιας ανατρεπτικής ιδεολογίας. Για ένα χαρακτηριστικό ότι στη σφαίρα των τεχνών κυριάρχησε η απόρριψη του εφήμερου στοιχείου, με αναζήτηση μιας ουσίας που ξεπερνά τον καθημερινό κόσμο της ορατής πραγματικότητας. Μιας ουσίας ενάντια στον κόσμο της χλιδής και της διαφθοράς των σύγχρονων, τότε, κοινωνιών. Με νοσταλγία της αρχαίας Ελλάδας, της Ρωσικής Δημοκρατίας και των πολιτιστικών και πνευματικών αξιών…, με την πλέον δημοφιλή νοσταλγία του ρομαντικού κόσμου, ο οποίος αντιτάχθηκε στην απόλυτη υποταγή στους ορθολογικούς επιστήμονες και τους κανόνες του Διαφωτισμού.
ΑΡΝΗΣΗ ΥΠΟΤΑΓΗΣ ΣΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΖΟΥΡΛΟΜΑΝΔΥΑ
Με την ανορθολογικότητα του Ρομαντισμού να στρέφεται εναντίον της καπιταλιστικής συνθήκης… με τη φανταστική πρωτογένειά του να αρνείται να υποταχτεί στον ζουρλομανδύα του καπιταλισμού της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτικής… αντίθετα από τις βάρβαρες μορφές του φασιστικού ανορθολογισμού και της τελετουργίας με τον αντιφασιστικό ανορθολογισμό, την αντικαπιταλιστική του ρητορική να μην υπονομεύει, κατ’ ελάχιστο την καπιταλιστική συνθήκη, αλλά αντίθετα να ενισχύσει το καπιταλιστικό υποκείμενο… Παρέχοντάς του μια ισχυρή ταυτότητα… Ομως, κατά τους Μαξ Χορκχάιμερ και Αντόρνο: “και μόνο” το γεγονός ότι η φασιστική ιδεολογία εδράζεται κατ’ ουσία στη μετατόπιση της λογικής της υψηλής τεχνολογίας στη σφαίρα της μαζικής ορθολογικότητας που κατέχει.
ΔΟΝ ΖΟΥΑΝ: ΕΝΑΣ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΣ ΗΡΩΑΣ
Πάντως, στο δεύτερο δοκίμιό του: Ο Δον Ζουάν: Ενας ρομαντικός ήρωας, ο συγγραφέας του (στις σελίδες 47-67) αναφέρει πολλά και ενδιαφέροντα από τα οποία επιλέγουμε καίριας σημασίας αποσπάσματα, όπως: Ο Δον Ζουάν αποτελεί έναν κεντρικό ρομαντικό ήρωα ο οποίος μέσα του φέρει το ρομαντικό του πεπρωμένο είτε ως εκπεπτωκώς άγγελος είτε ως φορέας δαιμονικού έρωτα… ένας ρομαντικός μυθικός ήρωας που δεν είναι μια περιχαρακωμένη μορφή μέσα στο τραγικό του σύμπαν. Δεν διεκδικεί ένα σταθερό πεπρωμένο, το οποίο η ίδια η μυθικότητά του το επιβάλλει. Δεν είναι τέλος, ένας συμβολισμός πεπρωμένου, όπως ήταν στην κλασική τραγωδία.
ΟΧΙ ΕΚΦΡΑΣΗ ΧΑΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ
Το αντίθετο μάλιστα, με το να είναι μια καθαρή ατομικότητα, μεταβάλλει διαρκώς σχήμα και μορφή, από εξεγερμένο υποκείμενο σε εκπεπτωκότα άγγελο, από αινιγματικό ονειροπόλο που πουλά την ψυχή του… προκειμένου να κερδίσει τον εγκόσμιο κλήρο ή την πρότερη νεότητά του.
Ο Στ. Ροζάνης γράφει όπως, δίκαια αποφαίνεται ο Νίκολας Τιλ ο Δον Ζουάν γίνεται ένας αυθεντικός “προάγγελος” του χάους, άρχοντας της α-ταξίας που μετατρέπει τον κόσμο σ’ ένα μόνιμο τομέα παρεμβάσεων. Απελευθερώνει στα άλλα πρόσωπα ορέξεις και δυνάμεις, ως τώρα άγνωστες, μετατρέποντάς τα σε δίνες από διαρθρωμένες κινήσεις που στροβιλίζονται στους σκοτεινιασμένους δρόμους… όπου, ακόμη, τα αγάλματα ζωντανεύουν όταν τα πλησιάζει.
Κατά τ’ άλλα ο απερχόμενος πρόεδρος Ομπάμα υποδέχτηκε τον θριαμβευτή διάδοχό του στον Λευκό Οίκο για να τον ξεναγήσει. Αμερικανοί πολίτες, που δεν ψήφισαν Τραμπ, διαμαρτύρονταν σε διάφορες πολιτείες για την εκλογή του. Ομως η πραγματικότητα μέσα σ’ έναν κόσμο παγκόσμιου χάους το οποίου ο νέος πρόεδρος της Αμερικής προκαλείται, ως άλλος Δον Ζουάν, να το ρομαντικοποιήσει… αναζητώντας ένα σταθερό δημιουργικό πεπρωμένο, πέρα από την αινιγματική ονειροπόληση να κερδηθεί ο εγκόσμιος κλήρος – με παραμόρφωση των ελευθεριακών ιδεολογικών κατευθύνσεων του ρομαντισμού, μέσα από τη μεγάλη πολιτική ευθύνη που εκφράζει…
