Ογκόλιθοι της πνευματικής παγκόσμιας ζωής, που συναντήθηκαν, ωστόσο, στο σταυροδρόμι της Μουσικής και της Εικαστικής Τέχνης
Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάκης – Ευθύμης Βαρλάμης, με την επί δεκαετίες φιλία τους, τις αλλόκοτες μουσικές και εικαστικές συνεργασίες τους, απέδειξαν περίτρανα κι έμπρακτα, ότι μόνο η Συλλογική Μνήμη, με τα παθήματα και μαθήματά της, είναι που οδηγεί στην αληθινή δημοκρατία, την ειρήνη, τη λήθη, την υπομονή και συναίνεση, την ισονομία, την αξιοκρατία κι ευημερία του λαού μας, που ταλανίστηκε και βασανίστηκε –ιδιαίτερα στην Βόρεια Ελλάδα- τόσο πολλά χρόνια από τα δεινά και τις συνέπειες του αδικαιολόγητου κι επάρατου εμφυλίου πολέμου, εκατέρωθεν.
Eίναι γνωστό, ότι όλη η Ελλάδα και ιδιαίτερα η λεβεντογέννα μας Κρήτη γιορτάζει και τιμά τον μέγιστο μουσικοσυνθέτη –παγκόσμιας ακτινοβολίας- τον ανεπανάληπτο Μίκη Θεοδωράκη, τον ποιητή, τον κοινωνικό φιλόσοφο, τον συγγραφέα, τον άνθρωπο της αυτοθυσιαστικής αγάπης και της αλληλεγγύης των λαών, ανεξαρτήτως των διαφορετικών τους και κληρονομουμένων υπαγωγών – καταβολών [θρησκεία, φυλή, καταγωγή, εθνότητα, χρώμα, κουλτούρα κ.λ.π].
Φέτος , στις 11 Ιούνη 2017, ανήμερα της πανήγυρης του νέου Αγίου Λουκά του Ρώσου γιατρού, στον νεόδμητο φερώνυμο Ι. Ναό του στην παραδεισένια τοποθεσία της Ι. Μονής Δοβρά [Καλή Παναγιά] Βεροίας, τελέστηκε το Εξάμηνο Μνημόσυνο του καθηγητή Ευθύμη Βαρλάμη, που εκδήμησε εις Κύριον στις 27 του Δεκέμβρη 2016, ετών 75, προδομένος από την ευαίσθητη και πολύ κουρασμένη καρδιά του. Σαν σε παρένθεση και μικρό μνημόσυνο στην αιώνια μνήμη του Ευθύμη Βαρλάμη θα πούμε ότι ο καταξιωμένος διεθνώς Αρχιτέκτων Καθηγητής, μέγιστος ζωγράφος, ποιητής, ντιζάϊνερ, συγγραφέας και παιδαγωγός, εργαζόταν 16-18 ώρες καθημερινώς, ζωγραφίζοντας, ενίοτε, τους σπάνιους και τεράστιους πίνακές του και πάνω σε σκαλωσιές –πίνακες για το ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ!
Για το τεράστιο έργο του συμμαθητή μου στο Γυμνάσιο Βεροίας Μάκη Βαρλάμη, ας αφήσουμε να μιλήσουν οι ειδικοί και κριτικοί της παγκόσμιας Τέχνης: « Το έργο του Ευθύμη Βαρλάμη είναι πολυδιάστατο και βαθιά ανθρωπο-κεντρικό, μεταφέρει τη δυναμική των πολιτισμικών αξιών της τέχνης και της αρχιτεκτονικής στη σύγχρονη ζωή, ενώ η μελέτη και η παρατήρηση της φύσης, η παράδοση και ο τρόπος αντίληψης του κόσμου μέσα από μια ποιητική ματιά και ουτοπιστική διάθεση αποτελούν τις βασικές πηγές έμπνευσης, καθώς και τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του: τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια, δικαίως, ο Ευθύμης Βαρλάμης θεωρείται και είναι ο μεγαλύτερος στον κόσμο σύγχρονος εικαστικός καλλιτέχνης.»
Ύστερα από πάρα πολλά χρόνια, συναντήθηκα με τον φίλο Ευθύμη Βαρλάμη στην έκθεσή του [πίνακες Αγίου Όρους – Απόστολος Παύλος κ.λ.π] στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο [2013]. Ο αείμνηστος κι αξέχαστος Ευθύμης ήθελε πάση θυσία να με συναντήσει, παρότι η κατάσταση της υγείας του είχε κάπως επιδεινωθεί… Με την ευκαιρία, συναντήθηκε και με τον Σεβασμιότατο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.κ. Ειρηναίο και συζητήθηκε η προοπτική δημιουργίας ενός υψίστης σημασίας κι αξίας πνευματικού έργου, η «Κρύπτη του Αποστόλου Παύλου» σε νότια περιοχή του Νομού Ηρακλείου, προς τους Καλούς Λιμένας: Θαρρώ, είχε ενημερωθεί σχετικώς και η Περιφέρεια Κρήτης. Δυστυχώς, ατυχείς συγκυρίες [οικονομική κρίση της χώρας και η περαιτέρω επιδείνωση της υγείας του καθηγητή Ε. Βαρλάμη] δεν επέτρεψαν στον σπουδαίο εικαστικό να υλοποιήσει το όραμά του, όπως και στη γενέθλια γη της Ημαθίας, όπου η «Κρύπτη» θα φιλοτεχνούταν κάτω από τον χώρο του γνωστού ανά τον κόσμο «Βήματος του Αποστόλου Παύλου», στην καρδιά της όμορφης Βέροιας.
Για λόγους οικονομίας και σεβασμού του χώρου των Χανιώτικων Νέων, οφείλουμε να σταματήσουμε, αφού το έργο του Ε. Βαρλάμη, αλλά κυρίως του μεγάλου μας Μίκη Θεοδωράκη χρειάζονται αμέτρητους τόμους για να ιστορηθούν επαρκώς.
Ωστόσο, μεγάλη είναι η συγκίνηση από τη συνάντηση των δύο μεγάλων πνευματικών μας ανθρώπων, του Μίκη και του Ε. Βαρλάμη, όταν ο σπουδαίος εικαστικός καλλιτέχνης δημιούργησε την «Αποκαθήλωση», δηλαδή μια συλλογή πινάκων – αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του Μίκη Θεοδωράκη και την παρουσίασε σε έκθεσή του στη Λαμία [Σεπτέμβρης 2012]. Ας διαβάσουμε προσεκτικά τι έγραψε για το θέμα αυτό ο Ε. Βαρλάμης:
« Διδάχθηκα και μυήθηκα μέσα στην Εκκλησία της Ορθοδοξίας, ιδιαίτερα μέσα στο μυστήριο της Αγάπης. Το μυστήριο της Αγάπης είναι ο Χριστός, δηλαδή το Άπειρο και το Απόλυτο. Οι εμπειρίες που έκανα στη ζωή μου είναι ότι οι άνθρωποι φοβούνται να πλησιάσουν το Απόλυτο, δηλαδή δεν διαλέγουν τον δρόμο της Αγάπης. Πολλοί ψευτοφιλόσοφοι στην Ελλάδα, ιδιαίτερα αυτοί που συνεργάζονται με τα μέσα πληροφορίας, ισχυρίζονται ότι η Εκκλησία μας, δηλαδή η Χριστιανοσύνη, εμποδίζει τον άνθρωπο να αναπτυχθεί: ιερωμένοι και εκκλησίες έχουν πάρει μια μομφή αναχρονισμού και πεπαλαιωμένου. Οι δικές μου εμπειρίες, η ζωή μου, μού δίδαξαν το αντίθετο: ότι με την πίστη μου στο Χριστό ανανεώνεται κάθε μέρα η ουσιαστική μου και προσωπική μου δύναμη. Με τον Χριστό γίνομαι ισχυρός, που σημαίνει ικανός να ταπεινωθώ και να στρέψω την προσοχή μου σ’ όλους τους ανθρώπους που υποφέρουν κι έχουν σωματικά ή ψυχικά προβλήματα. Ο Χριστιανισμός –ιδιαίτερα η Ορθοδοξία- δεν είναι ψευδαισθήσεις, ούτε μια μοιρολατρική και τυπολατρική θρησκεία, είναι η πιο δυναμική στρατηγική που μπορεί κάθε άνθρωπος να τη βιώσει, ιδιαίτερα η νεολαία μας, που πολλές φορές ξεγελιέται σε μια τεχνολογία επίκαιρη που δεν έχει κανένα όραμα, κανένα πρόσταγμα, καμιά χαρμόσυνη είδηση, παρά μόνο την αναφορά μας στον ανόργανο κόσμο, στον νεκρόφιλο υλισμό.»
« Αυτόν το Χριστό που φέρνω σήμερα στην Ελλάδα, δεν τον φέρνω μόνο για τους Έλληνες, είναι για όλους τους ανθρώπους. Είναι αυτός ο Αντιφωνητής Χριστός που αντίκρισα στα παιδικά μου χρόνια, στα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου πολέμου. Είναι ο Χριστός που με προστάτεψε σ’ όλη μου τη ζωή, με συμπαραστάθηκε σαν φίλος και σαν πατέρας, μια και τον φυσικό μου πατέρα –νεαρό δάσκαλο- τον έβλεπα πεντάχρονο παιδί να πέφτει μέσα στο φτωχόσπιτό μας δολοφονημένος απ’ την αγριάδα, το μίσος και την κακία του εμφυλίου».
«Αυτόν τον Χριστό, που δεν με παράτησε σε κανένα λεπτό της ζωής μου, τον φέρνω στην Ελλάδα σήμερα σαν μαρτυρία και ομολογία της βαθιάς μου πίστης στη Χριστιανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Σαν ένα ταπεινό αντίδωρο της τέχνης μου, με την ελπίδα να αγγίξει όλους, που είναι πρόθυμοι κι έχουν ανοιχτή την ψυχή τους να δεχτούν αυτό το χαρμόσυνο άγγελμα».
« ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ της εργασίας μου, αυτής της μεγάλης συλλογής πινάκων του Χριστού, στηρίχθηκα και στη βαθιά φιλία που με συνδέει με τον μεγάλο μας συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Εδώ, δεν μπορώ να διαχωρίσω τον εαυτό μου και να πράξω, να δράσω, μόνος και ανεξάρτητος, αλλά δρω με την καθοδήγηση αυτής της ανεξήγητης συμπαντικής ουσίας που ενώνει την ψυχή του Μίκη με τη δική μου….».
« Έκανα μια συνταρακτική ανακάλυψη, η οποία αναφέρεται σε μια σύνδεση των έργων μου, του Χριστού μου δηλαδή, με τη συμπαντική μουσική [3η και 7η συμφωνίες] του Μίκη Θεοδωράκη. Πρόκειται για μια ανεξήγητη συγκυρία όπου η ζωγραφική και η μουσική μπαίνουν σε μια αλληλοεξάρτηση. Ο ζωγράφος εμπνέεται απ’ αυτούς τους πλούσιους ήχους των συμφωνιών του Μίκη Θεοδωράκη: ενώ τελείται μια μεταφυσική εικόνα, γίνεται ένα θαύμα, να συνοδεύει η μουσική αρμονία της συμφωνίας του Θεοδωράκη, τη διαδικασία του έργου ζωγραφικής».
Αφήσαμε τελευταίο, το συνταρακτικό και σχεδόν σπαρακτικό κείμενο του Μίκη Θεοδωράκη, σχετικώς με το ξεχωριστό έργο – πίνακα «Αποκαθήλωση» του Ε. Βαρλάμη.
« Το βλέμμα του Χριστού, το ίδιο πάντα, αποτυπωμένο από την αστείρευτη πηγή έμπνευσης του Βαρλάμη, είναι το βλέμμα του σύγχρονου ανθρώπου, που βιώνει μιαν ασύλληπτης έντασης τραγωδία. Γίνεται, είναι η κραυγή της εσταυρω-μένης ανθρωπότητας.
« Όταν άκουσα τη μουσική μου να ταυτίζεται με όλες αυτές τις συγκλονιστικές εικόνες, συνειδητοποίησα ότι έως τότε [2012] δεν γνώριζα ούτε εγώ την πεμπτουσία των έργων που είχα συνθέσει.
«Πράγματι, βρισκόμαστε μπροστά σε μια συνταρακτική ανακάλυψη, που μας αποκαλύπτει μιαν εντελώς νέα μορφή Τέχνης.
Σ’ ευχαριστώ, Μάκη Βαρλάμη.
Σού είμαι ευγνώμων» Μίκης Θεοδωράκης , Αθήνα 2012.
Ευχαριστώ με τη σειρά μου για τη φιλοξενία και γενναιοδωρία των «Χ.Ν.»
Με εξαιρετική εκτίμηση και φιλική αγάπη
Γιώργος Καραγεωργίου,
συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος Χανιά.
