Η βιοποικιλότητα είναι το σύστημα της ζωής. Είναι ένα σύστημα περίπλοκο και η αξία του αδιαμφισβήτητη και καθόλου τυχαία.
Ενα σημαντικό παράδειγμα βιοποικιλότητας είναι το σύμπλεγμα δύο νησιών, της Γαύδου και της Γαυδοπούλας. Τα δύο νησιά, σε συνάρτηση με το εκπληκτικό φυσικό κάλλος, θεωρούνται ένας από τους σπουδαιότερους βιοτόπους της Ευρώπης καθώς είναι μεγάλος ο αριθμός σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας που συναντώνται εκεί.
Την άνοιξη, πλήθος πουλιών σταθμεύουν κατά τη μετάβασή τους προς τον Βορρά καθώς αποτελεί το πρώτο κομμάτι γης που συναντούν μετά τη θάλασσα και την έρημο της Σαχάρας και το τελευταίο, κατά την αντίστροφη πορεία, το φθινόπωρο. Σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (στο πλαίσιο του προγράμματος του Πανεπιστημίου Κρήτης: “Γαύδος: Ένα νησί στο νότιο άκρο της Ευρώπης”), τα είδη πουλιών που καταγράφηκαν μέχρι στιγμής στο εν λόγω νησί φθάνουν τα 121. Τέσσερα ακόμα είδη, τα οποία θα πρέπει να θεωρηθούν τυχαίοι ή περιστασιακοί επισκέπτες του νησιού, αναφέρονται από άλλους μελετητές με αποτέλεσμα να ανεβάζουν τον αριθμό σε 125 είδη. Ενενήντα έξι από αυτά περνούν τακτικά από τα δύο νησιά, τουλάχιστον κατά την εαρινή μετανάστευση και λίγα από αυτά διαχειμάζουν. Τα υπόλοιπα 25 είδη φωλιάζουν τουλάχιστον σε ένα από τα δύο νησιά. Τα 11 είναι μόνιμοι κάτοικοι, αν και οι αριθμοί μπορεί να αυξάνονται εκτός και κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου, ενώ δέκα είδη είναι κοινά κατά τη μετανάστευση με μικρούς αριθμούς να μένουν για να φωλιάσουν.
Για τη νησίδα Γαυδοπούλα δεν έχουν ειπωθεί πολλά, ενώ οι σχετικές έρευνες είναι ελάχιστες. Έχουν καταγραφεί 30 είδη πουλιών από τα οποία 14-16 φωλιάζουν. Ο αριθμός των πουλιών που συγκεντρώνει το νησί θα μπορούσε να θεωρηθεί υπέρμετρος συγκριτικά με το μέγεθός του, αλλά και συγκριτικά με άλλα νησιά παρομοίου μεγέθους γύρω από την Κρήτη, ενώ στη Γαύδο που είναι μεγαλύτερης εκτάσεως καταγράφονται 147 φωλιάζοντα είδη.
Αναφορικά με τη χλωριδική τους σύνθεση, πολλά είναι τα είδη που συγκεντρώνονται και μεγάλη η σπανιότητά τους. Λόγος γίνεται για ένα υδρόβιο φυτό, την Καλήτριχο Πούλχρα, που συναντάται μόνο στο νησί της Γαύδου και πουθενά αλλού. Η βλάστηση στο νησί είναι άγρια, θαμνώδης, δασώδης και φρυγανική, χαρακτηριστική δηλαδή μεσογειακή, ενώ στη Γαυδοπούλα κατά βάση φρυγανική με χαμηλούς αρωματικούς θάμνους και με ελάχιστες συστάδες σκίνων, αειθαλών θάμνων. Το διευρυμένο πευκόδασος είναι ο λόγος που το νησί δεν παρουσιάζει αυξημένη παραγωγική δράση και οι ήδη υπάρχουσες καλλιέργειες είναι ελάχιστες, ενώ κάποια σπάνια είδη φιλοξενούνται εκεί, όπως η βραχώδης τουλίπα Αρτεμισία, η επονομαζόμενη λευκή βοτάνη, το πολύγαλο του Διοσκουρίδη ή φλεβώδες που πήρε το όνομά του από το περίεργο κυανό χρώμα του άνθους του με τις σκούρες μελανές γραμμές και η αγριονεραγκούλα.
Ενα σημαντικό πλεονέκτημα της βιοποικιλότητας στη Γαύδο είναι η ανάδειξη οικολογικού τουρισμού, που βρίσκεται, βέβαια, σε αρχικό στάδιο. Τα τελευταία χρόνια σημαντικός αριθμός τουριστών καταφθάνει στο νησί με σκοπό να παραμείνει σε ελεύθερη κατασκήνωση η οποία διατηρεί το χαρακτηριστικό του απόλυτου σεβασμού προς το περιβάλλον. Επίσης, αυξανόμενος αριθμός ταξιδευτών και επιστημόνων επιλέγουν τη Γαύδο για παρατήρηση πουλιών.
Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τη δήμαρχο του Δήμου Γαύδου κα Ευαγγελία Καλλίνικου, ο μόνος εχθρός που αντιμετωπίζει η βιοποικιλότητα του νησιού είναι η ανεξέλεγκτη κτηνοτροφία. Το γεγονός πως δεν είναι μετακινούμενη έχει οδηγήσει αρκετές ποικιλίες φυτών να χαθούν και ίσως να συνεχίσουν να χάνονται.
Το νησί, αν και διαθέτει βιοποικιλότητα, η οργάνωση και η ανάδειξή της βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Πρόβλημα, βεβαίως, αποτελεί και η έλλειψη ενημέρωσης των κατοίκων σε θέματα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Για τον λόγο αυτό ειδικές ημερίδες και δράσεις οργανώνονται από τον Δήμο Γαύδου τακτικά με σκοπό την ενημέρωση των μόνιμων κατοίκων, έτσι ώστε να είναι σε θέση να συνειδητοποιήσουν τη σημασία της βιοποικιλότητας και ως μέσο οικονομικής ενίσχυσης για το νησί, αλλά και ως παράγοντας για τη διατήρηση της ζωής.
Ρανια Κοτινοπουλου*
* Η Ράνια Κοτινοπούλου είναι φοιτήτρια στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
