Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή: για να γίνουν ριζικές αλλαγές, πρέπει κάποιος να παραβεί κανόνες και οδηγίες. Να αγνοήσει «θέσφατα» και θεσμοθετημένα, να ορθώσει ανάστημα και να περάσει τη λεπτή κόκκινη γραμμή που οδηγεί από την «υπακοή» στην «ανυπακοή». Υπάρχει και κάτι άλλο: οι περισσότεροι από όσους «δεν συμμορφώνονται στις υποδείξεις» είναι άνθρωποι καθημερινοί, όπως όλοι μας, άνθρωποι που θα ήθελαν να ζήσουν ήρεμα και ίσως ποτέ δεν επέλεγαν να σηκώσουν το βάρος της πράξης τους. Άνθρωποι που μέσα σε δευτερόλεπτα από νομοταγείς πασιφιστές, έγιναν ηρωϊκές περσόνες που άλλαξαν τον κόσμο και τον ρου της ιστορίας. Επειδή, πολύ απλά, δεν πήγαινε άλλο. Και γιατί τελικά, οι «υποδείξεις» και οι ανθρώπινοι «νόμοι» είναι πάντα προς αμφισβήτηση. Όταν φτάσουν να μας «πνίγουν», αρκεί μόνο μια στιγμή, για να καταρριφθούν από τη φλογερή αντίσταση εκείνων, που ακούγοντας τη φωνή της δικαιοσύνης, αντιδρούν, αντιτάσσονται και τελικά θριαμβεύουν ανατρέποντας τα κακώς κείμενα.
Παρακάτω θα δούμε παρέα μερικές ιστορίες ανθρώπων, που με την ανυπακοή τους μας έκαναν πιο σοφούς, πιο διεκδικητικούς, πιο ελεύθερους…
Galileo Galilei
Ο Ιταλός αστρονόμος, μηχανικός και φυσικός ακολούθησε τα βήματα του Κοπέρνικου, προκειμένου να βρει εγκυρότερους τρόπους μελέτης του σύμπαντος. Στην πορεία όμως, και προκειμένου να προχωρήσει η έρευνά του, χρειάστηκε να παραβεί αρκετούς κανόνες. Γρήγορα ήρθε σε σύγκρουση με την Καθολική Εκκλησία, επειδή τόλμησε να πει ότι οι παρατηρήσεις του τον οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον αξονά της σε διάρκεια μιας ημέρας, και επίσης γυρίζει γύρω από τον Ηλιο, σε διάρκεια ενός χρόνου. Ο Κοπέρνικος τα έλεγε ολόσωστα, η Καθολική Εκκλησία ωστόσο απέρριψε τη θεωρία με συνοπτικές διαδικασίες, διότι λέει «ερχόταν σε αντίφαση με τη Βίβλο». Και η Βίβλος έχει πάντα το «αλάθητο». Ο Γαλιλαίος δικάστηκε από την Ιερά Εξέταση που τον κατηγόρησε ως «αιρετικό» και τελικά αναγκάστηκε να αναιρέσει τη θεωρία του. Πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του σε κατ’ οίκον περιορισμό, ωστόσο η «ανυπακοή» του επηρέασε τους μεταγενέστερους και οδήγησε στην ανάπτυξη της αστρονομίας, της σύγχρονης φυσικής και της επιστημονικής μεθόδου. Μετά τον θάνατό του, ο Γαλιλαίος έμεινε στην ιστορία ως ο πατέρας της σύγχρονης επιστήμης.
Rosa Parks
Η φλογερή Ρόζα Παρκς ήταν ενεργή στο κίνημα των Πολιτικών Δικαιωμάτων τη δεκαετία του 1950, αλλά ήταν η 1η Δεκεμβρίου 1955 που την έκανε να μείνει στην ιστορία. Εκείνη τη μέρα η Ρόζα Παρκς έκανε κάτι πολύ φυσικό: μπήκε σε ένα λεωφορείο και κάθισε. Και τότε συνέβη κάτι καταφωρα αφύσικο: της ζήτησαν, ή καλύτερα τη διέταξαν να σηκωθεί, για να κάτσει στη θέση της ένας λευκός. Εκείνη αρνήθηκε. Δεν ήταν η πρώτη που κάποιος έγχρωμος γινόταν αποδέκτης τέτοιας συμπεριφοράς. Ωστόσο ήταν η πρώτη που αρνήθηκε τόσο σθεναρά, κάνοντας την Εθνική Ενωση Εγχρωμων Ανθρώπων (NAACP) να συσπειρωθεί με θέρμη πίσω από την Παρκς. Όταν η Ρόζα συνελήφθη, η NAACP μποϋκόταρε τα λεωφορεία και άσκησε πέση στους κατοίκους της Αλαμπάμα, ώστε να αντιδράσουν κατά των φυλετικών διακρίσεων. Το 1956, μόλις ένα χρόνο μετά, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών αποφάσισε ότι τερματίζει τους φυλετικούς διαχωρισμούς στο δημόσιο σύστημα συγκοινωνιών της Αλαμπάμα. Το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα γιγαντώθηκε μετά το περιστατικό ανυπακοής της Παρκς και η μέχρι τότε «απλή» γυναίκα έμεινε στην ιστορία, επείδη βοήθησε ουσιαστικά στην κατοχύρωση -δια νόμου- του τέλους των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ. Και όλα αυτά εν έτει 1968…
Irena Sendler
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και ενώ οι Ναζί κυνηγούσαν λυσσωδώς τους Εβραίους, για να τους θανατώσουν φριχτά, η Πολωνή κοινωνική λειτουργός Ιρένα Σέντλερ προσπαθούσε με κάθε τρόπο να σώσει όσους περισσότερους μπορούσε. Η Ιρένα ηγήθηκε μιας ομάδας που στόχο είχε να διασώσει παιδιά από τα γκέτο της Βαρσοβίας. Τελικά η Γκεστάπο ανακάλυψε τη δράση της και τη συνέλαβε το 1943. Η γυναίκα κατέληξε στη φυλακή Pawiak κατηγορούμενη για «προδοσία», περιμένοντας την εκτέλεσή της. Τελικά, και από καθαρή τύχη, η εκτέλεση δεν έγινε ποτέ και μετά το τέλος του πολέμου η δράση της Ιρένα προβλήθηκε από πολλές οργανώσεις, οι οποίες εκθείαζαν το θάρρος και την «ανυπακοή» της, που χάρισαν τη ζωή σε εκατοντάδες παιδιά!
Malala Yousafzai
Η Μαλάλα το μόνο που ήθελε ήταν το δικαίωμα της να πηγαίνει ελεύθερα στο σχολείο. Αλλά ήταν κορίτσι, ζούσε στο Πακιστάν και οι Ταλιμπάν είχαν άλλη άποψη για τη θέση της γυναίκας (άρα και των κοριτσιών). Η Μαλάλα όμως δεν πτοήθηκε, όρθωσε ανάστημα και συνέχισε να πηγαίνει σχολείο παρά την απαγόρευση των Ταλιμπάν, που έκριναν παράνομη την προσέλευση κοριτσιών στα σχολεία (!) Όταν οι Ταλιμπαν ανακάλυψαν την ανυπακοή της, την παραφύλαξαν και την πυροβόλησαν εν ψυχρώ στο κεφάλι. Η κοπέλα επέζησε της επίθεσης και έγινε διεθνές σύμβολο για το δικαίωμα των κοριτσιών στη μόρφωση. Σήμερα, η Μαλάλα συνεχίζει ενεργά τη δράση της ως κοινωνική ακτιβίστρια και υποστηρίζει τα δικαιώματα των γυναικών στο Πακιστάν.
Ο άντρας στην Tiananmen
Είναι μια φωτογραφία που έχουμε δει όλοι. Μια φωτογραφία σταθμός, μια φωτογραφία σύμβολο. Το ημερολόγιο δείχνει 5 Ιουνίου 1989 και ο ανώνυμος άντρας στέκεται ακίνητος μπροστά από μια σειρά τανκς, δυο ημέρες μετά τη βίαιη καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης στην πλατεία Τιεν Αν Μεν στο Πεκίνο. Το όνομα του διαδηλωτή δεν μαθεύτηκε ποτέ. Εμεινε στην ιστορία ως «tank man», ως ο «άγνωστος διαδηλωτής (ή φοιτητής) ενάντια στο άρμα μάχης». Ο οδηγός του πρώτου τανκ προσπαθούσε να αλλάξει κατεύθυνση, προκειμένου να παρακάμψει τον άντρα που στεκόταν αποφασισμένος μπροστά του, ωστόσο ο ανώνυμος ήρωας αλλαζε θέση μην επιτρέποντας στο τανκ να περάσει, εκτος και αν πέρναγε πάνω από το σώμα του. Η ανατριχιαστική σκηνή κινηματογραφήθηκε και προβλήθηκε διεθνώς. Ακόμα και σήμερα η ταυτότητα του διαδηλωτή παραμένει άγνωστη. Αγνωστο παραμένει και το τι απέγινε ο οδηγός εκείνου του τανκ. Τον Απρίλιο του 1988 το περιοδικό Time συμπεριέλαβε –και δικαίως- τον «Tank Man» στη λίστα με τα σημαντικότερα άτομα του 20ου αιώνα. Η βροντερή «ανυπακοή» του, η απίστευτη αυτή πράξη του, δονεί από τότε όλους τους μεταγενέστερους.
Αλέξανδρος Παναγούλης
Στη σύγχρονη ελληνική ιστορία υπάρχει ένα εμβληματικό όνομα που έχει συνδεθεί με την «ανυπακοή» απέναντι στην καταπίεση και τον φασισμό. Ο Αλέξανδρος Παναγούλης εναντιώθηκε κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών, επειδή δεν μπορούσε να διανοηθεί τη ζωή δίχως ελευθερία. Το γεγονός πως από φιλήσυχος πολίτης αποφάσισε να σκοτώσει έναν άνθρωπο (έναν τύραννο, όπως ανέφερε ο ίδιος αργότερα, διότι δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι σκότωνε άνθρωπο) με όλα όσα αυτό συνεπαγόταν – βασανιστήρια, εξορίες, πρόωρο θάνατο- αποτελεί αναμφίβολα κομβικό σημείο της σύγχρονης ιστορίας.
Για περισσότερα δείτε και τα:
www.meetrv.com/people-who-broke-laws-to-change-the-world
www.one.org/us/blog/8-people-who-broke-the-law-to-change-the-world
www.rd.com/list/inspiring-stories-9-ordinary-people-who-changed-history
www.treehugger.com/great-heroes-of-human-rights-4864309
www.biography.com/people/groups/civil-rights-activists
https://en.wikipedia.org/wiki/Tank_Man
www.mixanitouxronou.gr/alekos-panagoylis-o-anthropos-poy-perifronise-toys-vasanistes-toy-kai-ekane-tesseris-apopeires-apodrasis
