» Η Ευρώπη χρειάζεται μια μεγάλη συμφωνία
Ενα τολμηρό βιβλίο για την πολυεπίπεδη τωρινή ευρωπαϊκή κρίση σε συνάρτηση με την ελληνική κρίση που πρώτη ξέσπασε με τη γερμανική, βασικά “διαχείρισή της”.
Για την ευρωπαϊκή όμως κρίση -για την οποία, τώρα όλοι ομιλούν, οικτίρουν και οδύρονται- ο καθηγητής Τσούκαλης είναι από τους προλαλήσαντες με ένα από τα κείμενα του βιβλίου, με τίτλο “Ποια Ευρώπη” που κυκλοφόρησε το 2006 από τις εκδόσεις Ποτάμη. Αυτό το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε στην αγγλική γλώσσα από τις εκδόσεις Oxford University Press το 2003 με τίτλο στο πρωτότυπο “What Kind of Europe?” για να πει τώρα ο βαθύς μελετητής των ευρωπαϊκών πραγμάτων Λουκάς Τσούκαλης ότι: “Η ευρεία συναίνεση για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση διαβρώθηκε σταδιακά πριν από την έλευση της κρίσης εξαιτίας τριών σημαντικών παραγόντων: 1) επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης μετά το τέλος της χρυσής εποχής στα μέσα της δεκαετίας 1970 – 80.
ΠΟΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΘΕΛΑΜΕ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΤΡΟΜΕΡΟ ΛΑΘΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ;
2) Η παγκοσμιοποίηση… οι επιπτώσεις της οποίας άρχισαν να γίνονται περισσότερο αισθητές δύο δεκαετίες αργότερα… Για να ακολουθήσει το κρίσιμο ερώτημα που ήταν ποια Ευρώπη θέλαμε να χτίσουμε. Για να πει ο συγγραφέας ότι η απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα, τότε, ήταν ότι… δεν διαθέταμε ακόμα τον πολιτικό μηχανισμό για να το συζητήσουμε και να το διαχειριστούμε.
Ομως αντί για σύνταγμα καταλήξαμε στη Συνθήκη της Λισαβόνας, σε ένα κείμενο ακόμα πιο δυσανάγνωστο από αυτά που είχαν προηγηθεί, χωρίς να προσθέσουν σχεδόν τίποτα στην αναγκαία νομιμοποίηση των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων. Αλλά ο καθηγητής Τσούκαλης στο πριν από την κρίση α’ κεφάλαιο του βιβλίου του ρίχνει τη βόμβα για το ευρώ, ρωτώντας: “Ηταν το ευρώ ένα τρομερό λάθος;”.
Για να γράψει τελικά κάνοντας μια σημαντική ανάλυση ότι: “για τη γέννηση του ευρώ η αρχιτεκτονική του Μάαστριχτ ήταν πολιτικά αδύναμη και δομικά ανισόρροπη, αλλά ήταν και η μόνη εφικτή στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο”.
Βασικά από το 1997 ο Μάρτιν Φέλντστάι, κύριος οικονομικός σύμβουλος του προέδρου Ρέηγκαν, είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο σοβαρών πολιτικών συγκρούσεων μεταξύ Ευρώπης και Η.Π.Α. την εποχή της δημιουργίας του ευρώ. Για να επιβεβαιωθούν όλες οι “προφητείες” για τις δυσμενείς συνέπειες της δημιουργίας του ευρώ, αλλά και της ΟΝΕ και της Ευρωζώνης όταν ο μήνας του μέλιτος κράτησε 10 χρόνια. Για να γράψει στη σελ. 45 ο Λ.Τ. ότι: “όταν οι Ευρωπαίοι είχαν πάρει την απόφαση να προχωρήσουν στη νομισματική ένωση δεν δημιούργησαν τα μέσα που θα την καθιστούσαν μακροπρόθεσμα βιώσιμη. Οπου με την έννοια αυτή το ευρώ ήταν ένα τρομερό λάθος και τώρα όλοι πληρώνουμε το τίμημα”.
Η ΕΥΡΩΠΗ ΑΤΕΝΙΖΕΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΑΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΗ
Λουκάς Τσούκαλης, “Η Δυστυχής Ενωση, η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα μεγάλη συμφωνία”. Γι’ αυτή τη δύστυχη ένωση επί τη μεγάλη συμφωνία στο οπισθόφυλλο του νέου του βιβλίου ο καθηγητής Λ.Τ. γράφει ότι: “Η οικονομική κρίση έχει μεταμορφώσει ριζικά το οικονομικό και πολιτικό τοπίο. Η Ευρώπη έχει χωριστεί σε πιστωτές και οφειλέτες, σε χώρες του ευρώ και όλες τις υπόλοιπες. Οι διαιρέσεις είναι βαθιές και στο εσωτερικό των χωρών καθώς οι ανισότητες αυξάνονται με μεγάλη ταχύτητα. Ο εθνικισμός φουντώνει και ο λαϊκισμός κάνει πάρτι.
Η εμπιστοσύνη λείπει, η οικονομική στρατηγική παραμένει προβληματική και η Ευρώπη ατενίζει το μέλλον απροετοίμαστη, κάνοντας την προσευχή της. Οπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η διακυβέρνηση του ευρώ δεν είναι ούτε αποτελεσματική, ούτε νομιμοποιημένη. Χρειάζεται ισχυρότερα κοινά θεσμικά όργανα, μεγαλύτερο δημοκρατικό έλεγχο και μια εξουσία που θα διαθέτει διακριτική ευχέρεια όταν παίρνει αποφάσεις”.
ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
Η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα μεγάλη συμφωνία που θα στηρίζεται σε έναν ευρύ συνασπισμό χωρών και των σημαντικότερων πολιτικών κομμάτων. Οι διαρθρωτικές αλλαγές και η δημοσιονομική εξυγίανση πρέπει να συνοδευτούν από μέτρα που θα τονώσουν την ανάπτυξη, φροντίζοντας ταυτόχρονα για τις ανάγκες εκείνων που χάνουν σε μια περίοδο μεγάλων οικονομικών αλλαγών.
Αν συνεχίσουμε να προχωρούμε κουτσά στραβά και με ημίμετρα, η Ευρώπη θα παραμείνει αδύναμη, διχασμένη και εσωστρεφής: μια ήπειρος σε παρακμή, με όλο και μικρότερο ρόλο σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς, με μια εξαιρετικά ασταθή και φτωχή γειτονιά.
Το βιβλίο αυτό γραμμένο πρωτογενώς στα αγγλικά των 131 σελίδων κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες (Απρίλιος 2014) από τις εκδόσεις Πατάκη σε μετάφραση στα ελληνικά από τον Κώστα Κάλτσα με χαρακτηριστικό σχέδιο εξωφύλλου από γνωστό ζωγράφο.
Το βιβλίο όμως αυτό που συνδυάζει την επιστημονική ανάλυση με την πολιτική παρέμβαση κυκλοφορεί (μαζί με την ελληνική) ταυτόχρονα σε έξι γλώσσες από μεγάλα ευρωπαϊκά ιδρύματα και think tanks σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή για την Ευρώπη.
ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΣΕ ΕΞΙ ΓΛΩΣΣΕΣ
Σημειώνουμε με έμφαση αυτό τούτο το γεγονός της τολμηρής πανευρωπαϊκής – διεθνούς πολιτικής – επιστημονικής και επικοινωνιακής πρωτοβουλίας του διακεκριμένου καθηγητή της ευρωπαϊκής οργάνωσης στο πανεπιστήμιο Αθηνών Λουκά Τσούκαλη. Μια πρωτοβουλία την οποία έπρεπε να έχει αναλάβει από την αρχή της κρίσης η οικονομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών μαζί με άλλα 10 σημαντικά πανεπιστήμια της Ευρώπης, αλλά και της Αμερικής, της Κίνας – Ιαπωνίας – Ρωσίας – Νότιας Αμερικής, Βαλκανίων, Αφρικής και Σκανδιναβικών χωρών.
Ακόμα, όμως, και η Ακαδημία Αθηνών θα μπορούσε σε συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές ακαδημίες να αναλάβουν μια τέτοια πρωτοβουλία για συζήτηση μιας νέας “μεγάλης συμφωνίας” (γιατί όχι ιδέας) για μια γενική θεώρηση της βαρύτατης αυτής κρίσης. Για την οποία είναι πολλοί οι συνυπεύθυνοι στην Ελλάδα (πρωταρχικά σ’ αυτή) στην Ευρώπη -κυρίως στην πανίσχυρη Γερμανία- και στον κόσμο.
Ο Λ. ΤΣΟΥΚΑΛΗΣ ΑΝΟΙΞΕ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΟΛΜΗΣ…
Ομως, με αυτή την πρωτοβουλία του καθηγητή Λ. Τσούκαλη ανοίγεται ένας δρόμος -από Ελλάδα- καθημαγμένη και εκμεταλλευόμενη για μια ευρύτερη και αποφασιστική ανάπλευση στην κοίτη του “ποταμού της Ε.Ε.” για αναζήτηση όλων των αιτιών που οδήγησαν στο αποτέλεσμα να είναι ΔΥΣΤΥΧΗΣ (αντί ευτυχής) η ΕΝΩΣΗ όλης της Ευρώπης και Ελλάδας, Ευρώπης…
ΛΙΓΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ, ΜΟΝΟ 131, ΜΕ ΠΟΛΛΕΣ “ΒΟΜΒΕΣ” ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΕΣ - ΞΕΝΟΥΣ
Το μικρό, αλλά δυνατό, βιβλίο του καθηγητή Λουκά Τσούκαλη περιλαμβάνει τέσσερα μέρη με τα κάτωθι περιεχόμενα:
Α’ Εισαγωγή, η κατάσταση σήμερα
Β’: Πριν από την κρίση – μεγαλύτερη πιο παρεμβατική και λιγότερο περιεκτική
Γ’: Η (κακο)διαχείριση της κρίσης ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό;
• Κερδίζοντας χρόνο με υψηλό κόστος • Επιτυχημένη αλλά απρόθυμη να ηγηθεί • Διχασμένη Ευρώπη • Πέρα από την ισορροπία του τρόμου
Δ’ Μια νέα μεγάλη συμφωνία
• Ανάπτυξη και συνοχή • Διακυβέρνηση και δημοκρατία • Κόντρα στα προγνωστικά.
Ναι κόντρα στα προγνωστικά ελπίζει ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης. Καθηγητής χρόνια στο Πανεπιστήμιο και του London School Of Economics, ως πρώτος κάτοχος της έδρας Ελευθέριος Βενιζέλος και επισκέπτης καθηγητής στην Αμερική και σε άλλα πανεπιστήμια της Ευρώπης.
Ενας πολιτικός στοχαστής της οικονομίας και της κοινωνίας που διετέλεσε ειδικός σύμβουλος του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και είναι πρόεδρος του ελληνικού ιδρύματος ευρωπαϊκής και εξωτερικής πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ). Με ενεργό συμμετοχή του στον ελληνικό και ευρωπαϊκό δημόσιο διάλογο.
ΝΑ ΜΗ ΓΙΝΕΙ ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Βασικά η τόσο επίκαιρη παρέμβαση στα ευρύτερα ευρωπαϊκά δρώμενα της μεγάλης ευρωπαϊκής κρίσης έχει μια ιδιαίτερη σημασία γιατί δεν τοποθετήθηκε μόνο στο οξύ ελληνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και λαός μας.
Ο καθηγητής Λ. Τσούκαλης, όπως τόνισε στην παρουσίαση του βιβλίου στη στοά του βιβλίου 5 Μαΐου “απευθύνεται σε όσες και όσους μπορούν και θέλουν να δουν πέρα από το προσωπικό και το εθνικό τους συμφέρον αναγνωρίζοντας ότι στη σημερινή εποχή οι λύσεις σε πολλά από τα μεγάλα προβλήματα ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα χωρίς όμως να απευθύνεται μόνον στις πολιτικές ηγεσίες και στους επαΐοντες όπως συνήθως αποκαλούνται απαξιωτικά οι ειδικοί σε διάφορα θέματα οι οποίοι θεωρούνται (από τους άλλους) ότι δεν έχουν επαρκή πολιτική ή κοινωνική ευαισθησία ή απλώς δεν βλέπουν τη μεγάλη εικόνα.
ΟΤΑΝ Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΥΝΑΥΤΙΖΕ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΜΕ ΕΚΕΙΝΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ
Η σημαντική αυτή πρωτοβουλία του καθηγητή Λ. Τσούκαλη μου θύμισε την τακτική του μεγάλου Ελευθερίου Βενιζέλου (όχι επειδή ως πρώτος κάτοχος στο London Schools of Economics της έδρας Ελ. Βενιζέλος θυμήθηκε τον μεγάλο Ελληνα εκ Χανίων) πολιτικό ηγέτη, αλλά επειδή ο ίδιος πιστεύει στην άποψη συνταυτισμού συμφερόντων ακόμα και πρωτευόντων των ενδιαφερόντων των ισχυρών.
Συγκεκριμένα, όπως έχω ξαναγράψει στα Χ.Ν., ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όταν πήγαινε στις συνεδριάσεις του οργανισμού της Κοινωνίας των Εθνών απευθυνότανε πρωταρχικά για την υπηρέτηση των συμφερόντων ολόκληρης της κοινωνίας των εθνών. Παράπλευρα δε όταν παρουσίαζε και προέβαλε τα εθνικά μας συμφέροντα υποστήριζε ότι αυτά καθ’ εαυτά θα απέβαιναν ουσιαστικά υπέρ των κοινών συμφερόντων της κοινωνίας των εθνών. Με αυτή την πολιτική διεθνή ευρωπαϊκή τακτική που είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό όλων όταν μιλούσε για να εκθέσει τις απόψεις του και τοποθετήσει τα ελληνικά προβλήματα προς λύση…
ΞΑΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ…
Με αυτό το ευρύ πνεύμα, όπως γράφει στην εισαγωγή του ο καθηγητής Λουκάς Τσούκαλης λέει: “Πιστεύοντας ότι ο ευρωπαϊκός δημόσιος χώρος -και η ευρωπαϊκή κοινωνία των πολιτών με την ευρύτερη έννοια- πρέπει να αποκτήσει μια πιο ισχυρή και αυτόνομη έκφραση. Προσπάθησα να συνδυάσω την επιστημονική άποψη με την πολιτική παρέμβαση κι ακόμα να αξιοποιήσω το καλό που βγήκε από τις δυσκολίες και τα προβλήματα της κρίσης που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια με διαφορετικούς όμως τρόπους στην κάθε χώρα κ.λπ.”.
Το καλό αυτό είναι ότι ολοένα και περισσότεροι συνειδητοποιούν την ύπαρξη των ευρωπαϊκών κοινών για να βρουν μια κοινή γλώσσα μεταξύ τους ξεπερνώντας τα εθνικά σύνορα…
Ομως (συνεχίζει) ο Ελληνας αναγνώστης θα παραξενευτεί ίσως γιατί δεν υπάρχουν αρκετές αναφορές στην Ελλάδα ή τουλάχιστον όσες θα ήθελε. Το βιβλίο δε γράφτηκε ειδικά για την Ελλάδα. Σε μια τέτοια περίπτωση θα έγραφα κάτι πολύ διαφορετικό και το έχω κάνει ήδη σε πολλές περιπτώσεις. Εδώ η Ελλάδα αποτελεί κομμάτι μιας πολύ μεγαλύτερης εικόνας, ενός παζλ αν προτιμάτε. Πρέπει να δούμε και τη μεγάλη εικόνα, αν θέλουμε να καταλάβουμε καλύτερα το συγκεκριμένο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε εδώ. (Φτάνει όμως αξιότιμε καθηγητά, λέμε, από την πλευρά μας, βλέποντας τη μεγάλη εικόνα να μη συρρικνωθεί μέσα σ’ αυτή η δική μας εικόνα).
Η ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΕΥΡΩΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Β’ ΠΟΛΕΜΟ
Στην εισαγωγή του ο κ. Τσούκαλης με τίτλο: Η κατάσταση σήμερα εκφράζει την άποψη ότι “…η παρούσα οικονομική κρίση της Ευρώπης είναι η χειρότερη μετά το τέλος του β’ παγκόσμιου πολέμου, ως σύνολο οι οικονομίες των 28 κρατών της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα είναι τυχερές αν κατορθώσουν να επιστρέψουν στο βιοτικό επίπεδο του 2007 έως το 2015 ή 2016: μια χαμένη δεκαετία που πολλοί φοβούνται ότι θα κρατήσει ακόμα περισσότερο…”.
Για να διατυπώσει πολλές ενδιαφέρουσες κρίσεις και προτάσεις. Για να καταλήξει γράφοντας: “υπάρχει τεράστιο πρόβλημα νομιμοποίησης στον τρόπο με τον οποίο οι ηγέτες μας κυβερνούν την Ευρώπη”.
ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ
Β’ Μέρος
“Μεγαλύτερη, πιο παρεμβατική και λιγότερο περιεκτική η μεταμόρφωση της Ευρώπης έγινε η Ευρώπη κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα. Αυτή η εξέλιξη ήταν μια πραγματικά εντυπωσιακή ιστορία επιτυχίας. Με την περιφερειακή ολοκλήρωση να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος.
Ομως ο νέος αιώνας (21ος) βρήκε την Ευρώπη να ετοιμάζεται για την επόμενη μεταμόρφωση που προοριζόταν να είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Με μια τεράστια νέα διεύρυνση με τη διάλυση της σοβιετικής αυτοκρατορίας όπου στην πρώτη δοκιμασία η βούληση αποδείχτηκε ελλιπής και οι προετοιμασίες ανεπαρκείς. Ως εκ τούτου η πραγματικότητα έβαλε ταφόπλακα στη φιλοδοξία. Χωρίς τούτο να σημαίνει, με όλες τις δυσκολίες που δημιουργήθηκαν λέει ο συγγραφέας (σελ. 36) ότι δε θα έπρεπε να γίνουν διευρύνσεις…
ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΩΤΟ ΘΥΜΑ ΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ
Στην ίδια (σελ. 36) γράφει ο Λ. Τσούκαλης “το πιο δύσκολο μάθημα που αναγκάστηκε να μάθει η Ευρώπη είχε σχέση με το νέο κοινό νόμισμα σίγουρα την πιο τολμηρή πράξη από το ξεκίνημα της ολοκλήρωσης. Βασικά μετά από μια καίρια και ουσιαστική ανάλυση του επίμαχου αυτού θέματος.
Ο Λ. Τσούκαλης γράφει ότι “Οι Ευρωπαίοι είχαν πάρει την απόφαση να προχωρήσουν στη νομισματική ένωση, όχι όμως και να δημιουργήσουν τα μέσα που θα την καθιστούσαν μακροπρόθεσμα βιώσιμη”.
Αλλά με αυτή την έννοια το ευρώ (σελ. 49) ήταν ένα τρομερό λάθος και τώρα όλοι πληρώνουμε το τίμημα. Με τις χώρες της διεύρυνσης, κυρίως να ζουν με δανεικό χρόνο όσο τα χρήματα ήταν φτηνά και πολλά με τη γύμνια να αποκαλυφθεί γρήγορα μόλις ξέσπασε η κρίση, με πρώτη την Ελλάδα… με το μεγάλο έλλειμμα στον προϋπολογισμό και στο ισοζύγιο τρεχουσών πληρωμών….
Ομως θα συνεχίσουμε με 2 ακόμα άρθρα.
Σημ. Στην παρουσίαση του βιβλίου μίλησαν στη γεμάτη αίθουσα της Στοάς του βιβλίου η Αννα Διαμαντοπούλου, ο υπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, ο βουλευτής Χανίων Γ. Σταθάκης και παρέστη ο τ. πρωθυπουργός κ. Κ. Σημίτης και πλήθος βουλευτών, πολιτών καθηγητών κλπ.
