Η δουλειά τους είναι αφανής στον πολύ κόσμο, αφού γίνεται ως επί το πλείστον κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και δεν έχει ιδιαίτερη δημοσιότητα. Είναι, όμως, κοινωνικά αναγκαία και χρήσιμη.
Ο Ξενοφώντας Καμπουράκης εργάζεται κυρίως στην ανέλκυση ναυαγίων, σε έργα αντιρύπανσης, σε επισκευές σκαφών, ο Γιάννης Παπαδημητρίου στην πόντιση καλωδίων και αγωγών στην Ελλάδα αλλά και σε πολλά μέρη στο εξωτερικό.
Τις εμπειρίες τους από την εργασία σε αντίξοες συνθήκες πολλές φορές σε διάφορα μέρη του κόσμου αλλά και τις επαφές και τις σχέσεις τους με τον απλό κόσμο, μεταφέρουν μιλώντας στις “διαδρομές” των “Χ.ν.”
Γ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: Από τη Βόρεια Αλάσκα… στην Υεμένη
Aπό τον Αρκτικό Ωκεανό και τη Βόρεια Αλάσκα στη Γκάνα στην Αφρική, από την Υεμένη στην Κολομβία, δεν υπάρχει χώρα με θάλασσα που να μην έχει κάνει καταδύσεις για να εργαστεί, κυρίως στην πόντιση καλωδίων, ο Γιάννης Παπαδημητρίου που τα τελευταία χρόνια ζει μόνιμα στην Κίσσαμο.
Επαγγελματίας δύτης ξεκίνησε να εργάζεται το 2004, σε τοποθέτηση υποθαλάσσιων αγωγών στην Ελλάδα. «Πάντα μου άρεσε η θάλασσα, πάντα γούσταρα τις καταδύσεις και ήθελα να το κάνω», μας εξηγεί. Τον ρωτάμε για την πρώτη επαγγελματική του κατάδυση εκτός Ελλάδας.
«Πρώτη κατάδυση σε Γαλλία, Κορσική και Κυανή Ακτή. Πόντισμα αγωγών. Είδα ότι “τσουλάει” η δουλειά, ότι μου αρέσει και ότι τα κατάφερνα. Τι σημαίνει να εργάζεσαι ως επαγγελματίας δύτης; Πέφτεις στο νερό λίγο πριν ξημερώσει για να εκμεταλλευτείς όλη την ημέρα και τελειώνεις… όταν τελειώσει ο στόχος της ημέρας ή αν δεν το επιτρέπει ο καιρός. Μπορεί να ολοκληρώσεις δηλαδή και την επόμενη ημέρα να είσαι συνέχεια μέσα στη θάλασσα. Είναι μια δουλειά που σίγουρα απαιτεί φυσική κατάσταση και όχι μόνο. Θυμάμαι όταν δουλεύαμε στην Αλάσκα, είχε έλθει ένα παιδί πολύ γυμνασμένο, με υπηρεσία στα ΟΥΚ. Έπεσε μια μέρα στο νερό και δεν ξανάπεσε. Γιατί; Ορατότητα μηδέν στον βυθό, δουλεύαμε με την αφή, ρεύμα 4 μίλια και προς τιμή του παιδιού είπε “εγώ δεν ξαναβουτάω, ό,τι θέλετε το κάνω από την επιφάνεια”. Και είναι σεβαστό αυτό. Βέβαια όταν κάνεις εργασίες στον βυθό έχεις μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων και σε στηρίζει. Δύτη ασφαλείας, άτομα στο σκάφος που είναι έτοιμα ανά πάσα στιγμή να σε προστρέξουν…».
Ρωτάμε τον Γιάννη για την περιοχή που επισκέφθηκε για να εργαστεί και του έχει μείνει στη μνήμη για την ομορφιά της. «Ήμουν για πολύ καιρό στο Deadhorse στη Βόρεια Αλάσκα στον Αρκτικό Ωκεανό. Απίστευτη φύση, απίστευτο μέρος, απομακρυσμένο πολύ και δύσκολοι άνθρωποι. Το να βγαίνεις μέσα από τον βυθό στις 6 το πρωί και να αντικρύζεις τον ουρανό στον Β. Παγωμένο Ωκεανό είναι μια εικόνα μοναδική. Κατάδυση εκεί βέβαια σημαίνει ότι φοράς hot water suit (σ.σ. στολή που θερμαίνεται με ζεστό νερό που στέλνεται από το πλοίο) καθώς διαφορετικά δεν μπορείς να μείνεις μέσα στο νερό και να δουλέψεις. Εκεί βέβαια αντιλαμβάνεσαι και την κλιματική αλλαγή. Πετύχαμε μέρα που ήταν η πιο ζεστή που είχαν ποτέ, είχε φτάσει η θερμοκρασία κοντά στους 25 βαθμούς και οι άνθρωποι εκεί… τα είχαν δει όλα. Πάντως σε διαύγεια νερού η Ελλάδα… δεν παίζεται. Έχω πάει στις Σεϋχέλλες, στην Καραϊβική…. ε, λοιπόν, η διαύγεια του νερού στα Φαλάσαρνα δεν υπάρχει πουθενά! Στην Καραϊβική από τα 50 μέρη άντε να βρεις 3-4 που να είναι αξιόλογα, αν το επιτρέπει ο καιρός, αν δεν έχει μουσώνες, αν και αν… Αυτά σε ό,τι αφορά στη διαύγεια, τώρα κάθε μέρος έχει πολύ ωραία πράγματα να δεις αρκεί να είσαι ανοιχτός. Αν όπου πηγαίνεις έχεις την αντίληψη ότι ο τόπος σου είναι ο καλύτερος, ο πιο ωραίος, ο μοναδικός, ε τότε πουθενά δεν θα σου αρέσει», σημειώνει.
Δύσκολο να κάνεις αυτή τη δουλειά ειδικά όταν είσαι γονιός, όταν έχεις οικογένεια και αυτό είναι το επόμενο ερώτημά μας για τον Γιάννη. Πώς τα καταφέρνει; «Τα γενέθλια της κόρης μου τα γιόρτασα πρώτη φορά όταν ήταν 4 ετών. Όλες τις άλλες φορές ήμουν σε ταξίδια. Χριστούγεννα, Πάσχα δεν υπάρχουν αυτά. Ο δύτης είναι σαν τα φανάρια, πρέπει να δουλεύει συνέχεια, να είναι έτοιμος ανά πάσα στιγμή μόλις χτυπήσει το τηλέφωνο να πάρει τη βαλίτσα του και να φύγει για οπουδήποτε. Μπορεί να είσαι στην παραλία στο Καστέλι τέτοια εποχή και να κάνεις μπάνιο και την επομένη να βρίσκεσαι στη Βόρεια Σκωτία, με μπουφάν κάτω από τη βροχή και τον παγωμένο αέρα… Ζεις με αυτό, συνηθίζεις με αυτό και μαζί σου και οι δικοί σου άνθρωποι», δηλώνει.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΕΜΕΝΗ ΣΤΗ ΝΙΓΗΡΙΑ
Από τις πιο επικίνδυνες περιοχές που έχει βρεθεί ο συνομιλητής μας είναι η Υεμένη, που μαστίζεται από ένα πολύ αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. «Βάζαμε καλώδιο για λογαριασμό των Αμερικάνων. Δουλεύαμε στην ακτή και από πάνω μας είχαμε security για να μας προστατεύουν. Όταν μιλάμε για security βέβαια μιλάμε για μισθοφόρους κανονικούς. Μια μέρα ήταν λίγο ανήσυχοι, το καταλαβαίναμε, τους ρωτούσαμε αν συμβαίνει κάτι δεν μας έλεγαν. Εκεί που δουλεύαμε δίνουν σήμα να φύγουμε, αρχίζουμε να τρέχουμε πάμε στ’ αυτοκίνητα και γραμμή για το ξενοδοχείο. Εκεί μείναμε για δύο μέρες, χωρίς να βγούμε από τα δωμάτια, με τις κουρτίνες κατεβασμένες. Είχαν εντοπίσει ένα “βανάκι”, που περνούσε εκείνη την ημέρα δίπλα στο σημείο που δουλεύαμε και στο οποίο τελικά βρήκαν ότι επέβαιναν διάφοροι τύποι με καλάσνικοφ. Ήμασταν στο Άντεν και νόμιζες ότι ήσουν σε σκηνικό ταινίας για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σπίτια κατεστραμμένα, το ξενοδοχείο “Σέρατον” ισοπεδωμένο το μισό. Φύγαμε από εκεί με ψαρόβαρκα που έκανε 20 ώρες για να μας πάει απέναντι. Στη Γκάνα πάλι πήγαμε να βάλουμε ένα καλώδιο σε μια περιοχή που ήταν παραγκούπολη. Έγινε… επανάσταση από τους ανθρώπους εκεί γιατί τους είχαν πει ότι πάμε να τους γκρεμίσουμε τα σπίτια! Τι σπίτια τώρα καταλαβαίνεις… ελενίτ, ξύλα και λάσπη. Πήγαν να μας την πέσουν οι άνθρωποι, όμως εμείς τους εξηγήσαμε, πήραμε και κάποια παιδιά από εκεί στη δουλειά και αναπτύξαμε τόσο καλές σχέσεις, που όταν φύγαμε δεν ήθελαν να μας αφήσουν. Δύο δικοί μας βάπτισαν ένα παιδάκι και κρατάνε ακόμα επαφές. Πολύ καλές εμπειρίες με τους ντόπιους είχαμε και στη Μοζαμβίκη και στην Τζαμάικα. Γενικά είμαι από τους ανθρώπους που όταν πηγαίνω σε μια χώρα θέλω να έρχομαι σε επαφή με τους ντόπιους, να πηγαίνω στα μέρη τους, να τρώγω τα φαγητά τους. Αλλά υπάρχουν περιοχές που αν πήγαιναν τους περισσότερους από εμάς για μια εβδομάδα να ζήσουμε εκεί όπως ζουν οι ντόπιοι θα παίρναμε ένα σκοινί, ένα σεντόνι και θα κρεμιόμασταν από την απελπισία. Μιλάμε για περιοχές, όπου η ανθρώπινη ζωή δεν έχει καμία αξία. Στη Νιγηρία δεν βλέπεις π.χ. γέρους ανθρώπους. Πολύ δύσκολο θα δεις κάποιον πάνω από τα 55-60 γιατί η θνησιμότητα είναι τεράστια. Βλέπεις παράγκες 2χ2, όπου εκεί ζουν άνθρωποι!», αφηγείται.
Μας δείχνει μια φωτογραφία του μαζί με ένα άνθρωπο στη Βραζιλία. Μας ρωτάει για την ηλικία του. Από τη φωτογραφία υπολογίζουμε ότι είναι πάνω από 75. «Και όμως αυτός ο άνθρωπος είναι 48 ετών, είναι μακροχρόνιος χρήστης “κρακ” και ζει από όταν γεννήθηκε μέχρι σήμερα στις φαβέλες», λέει ο Γιάννης.
Στις χώρες που έχει ταξιδέψει έχει γνωρίσει από πρώτο χέρι τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες μέσα στην ίδια χώρα αλλά και τις διαφορές σε σύγκριση με πολλές χώρες της Δύσης.
«Κοίτα, στη Νιγηρία ένας που εργάζεται κερδίζει κατά μέσο όρο 400 δολάρια τον χρόνο. Ξέρεις πόσο κοστίζει το λίτρο το γάλα εκεί; Κοστίζει 2-3 δολάρια. Μια τσάντα πορτοκάλια κοστίζει 25 ευρώ. Πώς θα πάρουν πορτοκάλια οι άνθρωποι εκεί; Η πίτσα “Μαργαρίτα” έχει 16 ευρώ. Δεκαέξι ευρώ για μένα, δεκαέξι και για τον άλλο που πρέπει να βγάλει ένα χρόνο με 400 ευρώ. Εκεί ήταν άνθρωποι που δεν είχαν φάει πίτσα ποτέ! Στη Γκαμπόν μόνο μια εταιρεία πετρελαϊκή που κάνει εκεί εξορύξεις υπολογίζω πως το 24ωρο έβγαζε 24 εκατομμύρια δολάρια. Σου λέω λοιπόν ότι δεν δίνανε ούτε ένα ευρώ εκεί στους ντόπιους! Και να σου πω και για την Κολομβία, τη Βενεζουέλα… Χώρες, όπου καταλαβαίνεις τι σημαίνει κρίση.
Ξ. ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ: Το “χόμπι” εργασία
Φίλος των καταδύσεων από μικρό παιδί, ο Ξενοφώντας Καμπουράκης κατάφερε κάποια στιγμή πριν από 20 χρόνια να κάνει το αγαπημένο του χόμπι…εργασία. Eκπαιδευτής αυτοδυτών και επαγγελματίας δύτης με εκπαίδευση σε Ελλάδα και εξωτερικό και πρώτη δουλειά σε πόντιση καλωδίου τηλεπικοινωνιών στη Ρόδο.
«Ήμουν σε μεγάλη ευφορία αλλά είχα και την έγνοια παράλληλα γιατί ήθελα να είμαι καλός, ώστε να παραμείνω στη δουλειά! Αυτό θυμάμαι από την πρώτη επαγγελματική κατάδυση. Έπειτα εργάστηκα στην αλιεία κοραλλιών, που στη συνέχεια γίνονταν κοσμήματα και μετά μέχρι και σήμερα στις ανελκύσεις ναυαγίων, σε έργα αντιρύπανσης, σε επιδιορθώσεις ζημιών σε πλοία και τοποθετήσεις αγωγών», εξηγεί.
Μια από τις δουλειές που δεν θα ξεχάσει ποτέ ο συνομιλητής μας είναι οι καταδύσεις στο ναυάγιο του “Εξπρές Σάμινα” στην Πάρο. «Δουλέψαμε εκεί για 10 μήνες. Η αποστολή μας ήταν να βγάλουμε το πετρέλαιο από τις δεξαμενές, τα λάδια, τις μπαταρίες, τα εφεδρικά λάδια, τις αποσκευές των ανθρώπων, τα αυτοκίνητα και για την πραγματοποίηση της πραγματογνωμοσύνης. Συναισθηματικά βαριά δουλειά εκτός νερού. Μέσα στο νερό δεν μπορείς να σκεφθείς άλλα πράγματα πέρα από τη δουλειά σου. Αλλά όταν έβγαινες έξω δεν μπορούσες να ξεχάσεις ότι είχαν πνιγεί τόσα άτομα εκεί (σ.σ. βούλιαξε τον Σεπτέμβριο του 2000, 81 νεκροί)», θυμάται. Αναφορικά με τυχόν κινδύνους στην κατάδυση ο δύτης τονίζει πως «με τις σύγχρονες μεθόδους εργασίας και εκπαίδευσης οι κίνδυνοι έχουν ελαχιστοποιηθεί».
Στο εξωτερικό ένα ταξίδι που δεν θα ξεχάσει ποτέ ο δύτης ήταν στο Σουδάν. Ένα σκάφος είχε προσαράξει και το συνεργείο που μετείχε ο Ξενοφώντας έπρεπε να κάνει τις αναγκαίες εργασίες στα ύφαλά του, ώστε να το επαναφέρει σε μια κατάσταση που να μπορεί να πλεύσει.
ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ… ΑΓΑΠΗ
«Στο Σουδάν εκείνη την εποχή επικρατούσε εμφύλιος, παντού στρατός. Για να κάνεις μια δουλειά με τις Αρχές, εκεί η ταχύτητα ήταν παροιμιωδώς… αργή προκειμένου να πέσει και το “μπαξίσι”. Ένα πολύ έντονο πράγμα που βίωσα είναι ο έντονος ρατσισμός απέναντι στον λευκό. Γιατί; Γιατί οι άνθρωποι και εκεί έχουν υποστεί τα πάνδεινα όλα αυτά τα χρόνια, ο μέσος λευκός τους αντιμετωπίζει με τον αέρα του ανώτερου και του κατακτητή. Δεν τους αντιμετωπίζει με σεβασμό και οι άνθρωποι εκεί είναι “τσιτωμένοι” κάθε φορά που βλέπουν ένα λευκό. Αυτό συμβαίνει και σε άλλες χώρες της Αφρικής. Βέβαια αυτό αλλάζει σε μεγάλο βαθμό όταν μαθαίνουν ότι είμαστε Έλληνες. Λες ότι είμαι από την Ελλάδα και αλλάζουν τα πάντα. Πώς εξηγείται αυτό; Μάλλον ότι δεν υπήρξαμε αποικιοκράτες, δεν είχαμε πάει εκεί με όπλα, δεν τους είχαμε επιβληθεί. Δεν μπορώ να το εξηγήσω διαφορετικά! Θυμάμαι στην Τυνησία να έχω τελειώσει το παζάρι με τον μαγαζάτορα για να πάρω κάτι, βγάζω να πληρώσω με ρωτάει από πού είμαι και μόλις του λέω από την Ελλάδα μου λέει 10% κάτω η τιμή. Δεν τους έχουμε πειράξει ποτέ ως λαός και ως χώρα και εκεί πιστεύω ότι υπάρχει αυτή η αγάπη», αφηγείται.
«ΜΕ ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ ΙΣΩΣ ΦΘΑΣΕΙΣ, ΜΕ ΤΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΠΟΤΕ»
Τον ρωτάμε για άλλες ξεχωριστές εμπειρίες από τα ταξίδια του αυτά.
«Στο Σουδάν εργαζόμασταν στο Πορτ Σουδάν το μεγαλύτερο λιμάνι. Έπρεπε να πάμε στο Χαρτούμ την πρωτεύουσα και από εκεί με αεροπλάνο να πάμε στο Ντουμπάι για να πάρουμε άλλο αεροπλάνο και να γυρίσουμε Ελλάδα. Στο Σουδάν είχαμε διαβάσει ότι έχουν πολλά ατυχήματα στις εσωτερικές πτήσεις. Λέμε, λοιπόν, στον ατζέντη μας μήπως να μην πάμε με αεροπλάνο από το Πορτ Σουδάν στο Χαρτούμ αλλά να πάμε με κάποιο αυτοκίνητο καλύτερα. Μας απαντάει λοιπόν πως “με το αεροπλάνο έχετε πιθανότητες να φθάσετε, με το αυτοκίνητο δεν έχετε καμία”. Ένοπλες επιθέσεις, ληστείες, σκοτωμοί κ.ο.κ. Πήγαμε λοιπόν με το αεροπλάνο στο Χαρτούμ, τι αεροπλάνο τώρα που ήταν σαν τα παλιά λεωφορεία του ΚΤΕΛ. Σκισμένα καθίσματα, μύγες, απερίγραπτη κατάσταση! Επίσης βρέθηκα και στην Ανατολική Λιβύη στη Βεγγάζη. Εκεί είχαν γίνει φοβερές μάχες, έβλεπες πολυκατοικίες ολόκληρες και να λείπουν οι τοίχοι, τρύπες παντού από ρουκέτες και βλήματα, στους δρόμους σωροί οι κάλυκες. Μια κατάσταση ασύλληπτη νόμιζες ότι ήταν σκηνικό πολεμικής ταινίας! Μου έκανε εντύπωση ότι οι άνθρωποι εκεί ήθελαν να αλλάξουν τη ζωή τους μετά την ανατροπή του Καντάφι. Θυμάμαι τη στιγμή που θέλαμε να αναχωρήσουμε από το αεροδρόμιο και εξέταζαν τα χαρτιά μας και κάτι κόλλησε γραφειοκρατικά. Το παιδί που ήμασταν μαζί έκανε να δώσει το “μπαξίσι” για να ξεμπερδεύουμε και του λέει ο υπάλληλος “δεν θέλω χρήματα, τέρμα η διαφθορά στη Λιβύη”! Δεν δέχθηκε να πάρει τα χρήματα κάτι πρωτόγνωρο για αυτές τις χώρες! Όπως επίσης πάθαμε πλάκα στην αίθουσα αναμονής περιμένοντας το αεροπλάνο. Θέλαμε να πάρουμε καφέ από μια καντίνα εκεί αλλά στο χώρο που ήμασταν δεν περνούσε το δολάριο αλλά μόνο τα δικά τους χρήματα και εμείς δεν είχαμε καθόλου. Μας λέει ο υπάλληλος ότι “δεν μπορώ να πάρω δολάρια αλλά…” στο “αλλά” πάνω πετάγεται ένας άλλος Λίβυος και μας ρωτάει από πού είμαστε. “Ελλάδα” του λέμε “κέρασέ τους”, λέει στον ιδιοκτήτη της καντίνας. Ο άνθρωπος που είχε την καντίνα του απαντάει ότι “στο μαγαζί μου κερνάω εγώ” και αρχίζουν να τσακώνονται για το ποιος θα μας κεράσει! Απίστευτο! Φοβεροί άνθρωποι!».
ΣΤΗΝ ΙΣΗΜΕΡΙΝΗ ΓΟΥΙΝΕΑ
Μια άλλη μοναδική εμπειρία ήταν οι εργασίες στην Ισημερινή Γουινέα, ένα μικρό κράτος στην Ανατολική Αφρική. «Και εκεί οι εικόνες είναι πολύ έντονες. Στους δρόμους να βλέπεις παντού αφίσες και φωτογραφίες του προέδρου της χώρας να χαμογελάει και από κάτω ο κόσμος… να ζορίζεται πάρα πολύ. Να υπάρχει η πάμπλουτη συνοικία με σπίτια που δεν υπάρχουν εδώ σε πολυτέλεια και να είναι χωρισμένη με κάτι σαν “τείχος” από την παραγκούπολη όπου οι άνθρωποι ζούσαν σε τσίγκους και μέσα στις λάσπες. Στην Ισημερινή Γουινέα είδα και μια υπαίθρια αγορά, όπου πουλούσαν κρέας γεμάτα μύγες, σάπια και έκανα να τα φωτογραφήσω με αποτέλεσμα να ενοχληθούν οι πωλητές. Μια επιπόλαιη κίνηση από μέρους μου. Όταν γυρίζεις στην Ελλάδα από τέτοια μέρη σκέφτεσαι ότι… καλά είμαστε εδώ», τονίζει.
Επειδή υπάρχει σε πολλούς η αντίληψη ότι οι δύτες είναι μια μορφή “Ράμπο” της θάλασσας, άνθρωποι δηλαδή που μπορούν να τα κάνουν όλα ο Ξ. Καμπουράκης ξεκαθαρίζει: «Ο δύτης είναι ένας κομμάτι μιας αλυσίδας ανθρώπων πολλών ειδικοτήτων (ναυτικών, τεχνικών, ναυπηγών, ηλεκτρολόγων, τοπογράφων, ωκεανολόγων κ.ά.) και όλη αυτή η αλυσίδα παράγει τη δουλειά. Η εικόνα του δύτη που “μασάει σίδερα” δεν υφίσταται. Σίγουρα έχει καλή φυσική κατάσταση και υγεία, σίγουρα δεν είναι μια δουλειά γραφείου αλλά δεν είναι ο Θεός. Είναι ένας τεχνικός που εργάζεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Επειδή θα μας διαβάζουν και νέοι άνθρωποι που πιθανόν να σκεφτούν “ωραία δουλειά, θέλω να την κάνω” θα πρέπει να καταλάβουν ότι δεν πρέπει να την αντιμετωπίζουν ως μια απλή χειρωνακτική εργασία ή ότι αρκεί να είσαι καλός στις καταδύσεις. Ένας ολοκληρωμένος σύγχρονος δύτης πρέπει να έχει σπουδάσει (μηχανολόγος ή ναυπηγός ή μηχανικός του εμπορικού ναυτικού), να γνωρίζει 2-3 γλώσσες, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά. Όπως έλεγε και ένας συνάδελφος “τον μάστορα τον κάνεις δύτη, τον δύτη δεν μπορείς να τον κάνεις μάστορα”».
