Η Κρήτη, κυρίως η δυτική, ως πλησιεστέρα στην Πελοπόννησο, από τη χαραυγή των ιστορικών χρόνων, από τον 11ο έως τον 9ο π.Χ. αιώνα εποικίζεται από τους Δωριείς.
Έχει δωρική φυσιογνωμία και ως το τέλος της αρχαιότητας θα είναι από τις πιο αυστηρά Δωρικές περιοχές, ήτοι η έπαλξη του Δωρικού κόσμου.
Οι γνώμες των ιστορικών διίστανται ως προς το ποιος αντέγραψε τους νόμους του άλλου. Οι Δωριείς της Κρήτης των Λακεδαιμονίων ή το αντίστροφο;
Οι Κρήτες έχουν οργανώσει ένα αυστηρά στρατιωτικό σύστημα όπως ακριβώς της Σπάρτης.
Κατά τους επόμενους αιώνες νέοι ισχυρότεροι άποικοι – εισβολείς έρχονται στο νησί και τα δωρικά φύλα υποχρεώνονται να τραβηχτούν στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές.
Εκεί διατηρούν τα ήθη τα έθιμα τις παραδόσεις και σαφώς την γλώσσα τους που σήμερα έχει σχεδόν χαθεί και έχει τον όρο «Κρητική διάλεκτος» – ξεχασμένη.
Παλαιότερα από ότι θυμούμαι χρησιμοποιούσαν μόνο διάλεκτο καθόσον οι περισσότεροι δεν είχαν πάει σε σχολείο.
Τις ίδιες ακριβώς εκφράσεις χρησιμοποιούσαν όλοι στη Ρίζα όπως και ο Σφακιανός γαμπρός που είχαμε από τ’ Ασκύφου, Μιχάλης Λεφάκης, παππούς του διάσημου χορευτή.
Μια φράση σαν αρχαίο ρητό που συχνά έλεγαν όταν κάποιος είχε ένα ατύχημα, καθόσον δεν είχε προσέξει, ήταν :
Γ ΚΙΑ(Ν)ΕΊΣ ΔΕΝ Μ ΠΆΕΙ ΣΤΟΝ ΓΕΡΟ Ν ΤΟ ΔΙΆΟΛΟ
Α (Ν) ΔΕ (Ν) (Μ) ΠΟΥΡΓΈΨΕΙ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Ν ΤΟΥ.
ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ
Κια(ν)είς αντων. κανένας- καμία- κανένα από το κανείς
Πάει απαρεμφ. εκ του πηγαίνω
Γέρο (ν) αρχαίο γέρων –οντος, μεσαιων. γέρος
Διάολος, διάβολος (συκοφάντης)
από το αρχαίο δια- βάλλω – διαβάλλω
πουργέψει υπουργέψει – βοηθήσει – υπό το έργο
υπουργός – βοηθός του Βασιλιά παλιά
λόγου ν του του περί ου ο λόγος, ήτοι ο ίδιος
εν ολίγοις
κανείς δεν καταστρέφεται εάν δεν συμβάλλει και ο ίδιος.
