Ο γνωστός ιστοριοδίφης και έφορος της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου Στέργιος Σπανάκης (1900-1994), ο οποίος είχε ειδίκευση στην μελέτης της περιόδου της Βενετοκρατίας στην Κρήτη (1211-1669) έκανε μια ενδιαφέρουσα ανακάλυψη στα βενετικά αρχεία της Βενετίας, καθώς ανακάλυψε δυο επιστολές των Σφακιανών προς τους Βενετούς Προβλεπτές της Κρήτης το 1593 και το 1594. Οι Σφακιανοί ζητούσαν το διορισμό Προβλεπτή στα Σφακιά, όπως υπήρχε στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης, καθώς ο διορισμένος καστελλάνος δεν μπορούσε να επιβάλλει την τάξη στην Επαρχία. Αιτίες ήταν: «[…]ο ατίθασος, αγέρωχος και φιλοπόλεμος χαρακτήρας τους, η απαράμιλλη ειδικότητά τους στη χρήση του τόξου και του αρκοβουζίου». Έτσι, «οι κάτοικοι των Σφακίων με τα μακριά μαλλιά και τα μακριά γένια, με τα ψηλά στιβάνια που τα δένουν στη ζώνη και ποτέ δεν τα βγάζουν από τα πόδια τους, με το μακρύ πουκάμισο που κρέμεται μπροστά τους και το σπαθί που βαστούν με τον ελληνικό τρόπο, που περπατούν πάντα με το τόξο στον ώμο και τη φαρέτρα γεμάτη βέλη στη μέση, όπως τους περιγράφει ο Γενικός Προβλεπτής Jacomo Foscarini στην έκθεσή του το 1579», αποτελούσαν πονοκέφαλο για τη βενετική εξουσία.
Οι Σφακιανοί διέπρατταν ληστείες σε όλη την Κρήτη, από τη Μεσαρά (Ηράκλειο), το Ψυχρό (Λασίθι) ως το Ρέθυμνο και τα Χανιά. Βέβαια, οι Βενετοί δεν ξεχνούσαν και τις 3 επαναστάσεις των Σφακιανών (1319, 1367 και 1570). Ο Γενικός Προβλεπτής Μαρίνος Καβάλλι (1571-1573) το 1571 ισοπέδωσε τα Σφακιά αιχμαλωτίζοντας και εξορίζοντας πολλούς Σφακιανούς, ενώ ταυτόχρονα έκαψε και ισοπέδωσε πολλές οικίες. Η εκτίμησή του προς τη Γερουσία της Βενετίας ήταν ότι «για να ησυχάσει η Κρήτη έπρεπε να βγουν από τη μέση οι οικογένειες των Πάτερων και των Παπαδόπουλων».
Το 1575 ο Γενικός Προβλεπτής Foscarini πήγε στα Σφακιά και έκλεισε συνθήκη με τις δυο οικογένειες, αμνηστεύοντας τα παλιά τους εγκλήματα, με τον όρο να παραδίδουν οι ίδιοι στη δικαιοσύνη τους ενόχους για κλοπές και φόνους, ενώ δυο φορές το χρόνο θα κατέβαιναν στα Χανιά για να ανανεώνουν τον όρκο της συνθήκης. Τα προβλήματα δεν σταμάτησαν, γι’ αυτό το 1584 ο Giulio Garzoni, σύνδικος και εξεταστής της Ανατολής, επισκέφθηκε τα Σφακιά και αναζήτησε την αιτία της έχθρας των δύο οικογενειών. Η έρευνα αποκάλυψε ότι οι δύο οικογένειες είχαν γεννήτορες δυο αδέλφια, ο ένας ήταν πατέρας (Πάτεροι), δηλαδή μοναχός και ο άλλος παππάς (Παπαδόπουλοι) και πιθανή αιτία του μίσους ήταν οι κλοπές που ξεκινούσαν πάντα οι πολυάριθμοι Πάτεροι και απαντούσαν οι Παπαδόπουλοι, ενώ κατά διαστήματα συμφιλιώνονταν μεταξύ τους. Ο Garzoni συναντήθηκε ξεχωριστά με τους 200 Πάτερους, ενώ τους ολιγάριθμους Παπαδόπουλους που ζητούσαν δικαιοσύνη, διότι ζημιώνονταν περισσότερο από την αναρχία, επισκέφθηκε στο Φραγκοκάστελλο.
Οι δυο προαναφερόμενες επιστολές των Σφακιανών ήταν προς τον Γενικό Προβλεπτή Zuanne Mocenigo (1593) και συμπεριλήφθηκαν στη γενική του έκθεση προς τη Σύγκλητο της Βενετίας. Το ίδιο επαναλήφθηκε τον επόμενο χρόνο με τον Προβλεπτή Χανίων Filippo Pasqauligo (1594), αλλά απορρίφθηκαν. Τελικά, το 1639 διορίστηκε από το συμβούλιο των 10 στο Χάνδακα Προβλεπτής στα Σφακιά. Ο Στέργιος Σπανάκης στη συνέχεια παρουσιάζει τα δυο έγγραφα, εξηγώντας ότι συντάχθηκαν στα ελληνικά και μεταφράστηκαν και στην «επίσημη βενετσιάνικη διάλεκτο, in franco».
Πηγή
Στέργιος Σπανάκης, «Δυο αναφορές των Σφακιανών προς Βενετούς προβλεπτές (1593 και 1594)», «Κρητικά Χρονικά» τ. 1, εκδ. Α. Καλοκαιρινός, Ηράκλειο 1947.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι
ιατρός ορθοπεδικός,
πολιτισμολόγος
