Κομμάτι του αριστοκρατικού δρόμου της Χαλέπας, αλλά και πολυσύχναστο πέρασμα της πόλης διαχρονικά υπήρξε η οδός Ελευθερίου Βενιζέλου. Hταν ένας από τους οδικούς άξονες που προϋπήρχαν αιώνες πριν δημιουργηθεί η νέα πόλη ενώ σην Ενετοκρατία ένωνε τα Χανιά με το Ακρωτήρι και τη Χαλέπα. Σήμερα το τμήμα της Ελ. Βενιζέλου που αντιστοιχεί στο Κουμ-Καπί, μέχρι τη διασταύρωση στου Μπόλαρη, συνεχίζει να αποτελεί ένα πέρασμα από το Ακρωτήρι από και προς την πόλη των Χανίων, που πολλοί συνηθίζουν να προσπερνούν βιαστικά χωρίς να προσέξουν τα νεοκλασικά της, τα όμορφα αλλά κρυμμένα χαρακτηριστικά της, που μαρτυρούν κάτι από την παλιά αίγλη της.
Ο κ. Μανώλης Καλλιγέρης 85 χρονών σήμερα, 12χρονος μαθητής τότε, διέσχιζε καθημερινά την Ελευθερίου Βενιζέλου και ξετύλιξε στις “διαδρομές” το κουβάρι των παιδικών αναμνήσεων. «Ο δρόμος Ελ. Βενιζέλου ξεκινούσε από την Πλατεία της Δημοτικής Αγοράς και κατέληγε στο σπίτι του Ελ. Βενιζέλου. Από εκεί περνούσε όλος ο κόσμος και πήγαινε στα σχολειά της Κοραή είτε στα μαγαζιά του κέντρο. Ο ίδιος θυμόταν επί της οδού Βενιζέλου τα “βιζαβί” (σημ.: άμαξες συρόμενες με ένα ή δύο άλογα και με τέσσερις θέσεις επιβατών έτσι, ώστε να κάθονται ανά δυο “βιζαβί”, εξ ου και η ονομασία της άμαξας) με τα οποία γίνονταν δρομολόγια. «Μου άρεσε να περνώ ως μαθητής επειδή υπήρχαν διάφορα καταστήματα όπως παραδοσιακοί φούρνοι, ζαχαροπλαστεία π.χ τότε ο Τζιτζικάκης, έτσι συχνά σταματάγαμε ως παιδιά να πάρουμε σοκολάτες, καραμέλες κ.ά.» σημείωσε ο ίδιος..
«Στην οδό Ελ. Βενιζέλου κτίστηκε η πρώτη πολυκατοικία στα Χανιά από τον μεγαλέμπορα Κασιμάτη ο οποίος είχε στη Λιβύη τις επιχειρήσεις του. Είχε ωραία σπίτια τα οποία όμως τα “χαλάσανε”. Εκεί είχε το Εργοστάσιο – Ελαιουργείο του ο εργοστασιάρχης Ιωαννίδης. Επίσης γνωστό ήταν το Καφενείο του Καλλιγιάννη όπως και ένα ακόμη καφενείο της εποχής που ήταν απέναντι από αυτό. Και στα δύο καφενεία – τα οποία συναγωνίζονταν μεταξύ τους, συγκεντρώνονταν πολύς κόσμος, και είχαν μεγάλη κίνηση την εποχή εκείνη. Εκεί διατηρούσε το σπίτι της η οικογένεια Λαμπάκη που όμως σήμερα είναι ερείπια. Υπήρχαν πολλά ωραία νεοκλασσικά σπίτια που όμως σήμερα ελάχιστα σώζονται. Το ωραιότερο ήταν της Χατζηδάκη στη γωνία της Ελ. Βενιζέλου με την οδό Μπόλαρη. Ενα παραδοσιακό πετρόκτιστο κτήριο το οποίο το χαλάσανε και έγινε πολυκατοικία» επεσήμανε.
«Το 1928 φτιάξανε στην οδό Ελ. Βενιζέλου και Κοραή το Γυμνάσιο Θηλέων, έπειτα δίπλα το 3ο, το 4ο Δημοτικό Σχολείο, το Γυμνάσιο και την Εμπορική Σχολή. Απέναντι βρισκόταν το σπίτι του τότε προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων Αντώνη Αρετάκη ο οποίος ήταν μια μεγάλη προσωπικότητα της εποχής εκείνης. Εκεί διατηρούσε σπίτη η οικογένεια Διαμαντοπούλου που ήταν μεγάλος έμπορος και χρηματιστής της εποχής. Ακόμη υπήρχε ένα ωραίο σπίτι του Αθουσάκη που ακόμη διατηρείται επί της οδού Ελ. Βενιζέλου και Μίνωος Ησυχάκη. Στην επόμενη γωνία του δρόμου, σήμερα σώζεται ακόμη το σπίτι της οικογένειας Μανουσάκη που ήταν μεγάλος έμπορος της περιοχής.
Επι της οδού Ελ. Βενιζέλου ήταν ακόμη το σπίτι του γιατρού Μπλαζουδάκη ενώ εκεί που σήμερα στεγάζεται η Εμπορική Τράπεζα, τότε βρισκόταν το Ξενοδοχείο “Ελυρος”» ανέφερε ο κ. Καλλιγέρης.
Το “Κόκκινο” σπίτι
Γεννημένος στο διώροφο τούρκικο αρχοντικό της οδού Ελ. Βενιζέλου 96 ο κ. Κώστας Μανουσάκης μάς αφηγήθηκε κάποιες από τις αναμνήσεις αλλά και τις διηγήσεις που είχε ακούσει για την οδό Ελ. Βενιζέλου.
«Εδώ σε αυτό το σπίτι γεννήθηκα, στο οποίο διέμενε η οικογένεια μου από το 1925 όταν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες επισκευής. Αυτό το σπίτι κτίστηκε το 1870 και το λέγανε το “Κόκκινο σπίτι”, επειδή οι τοίχοι του ήταν βαμμένοι με κεραμιδί χρώμα. Ο παππούς μου Κωστής Μανουσάκης, έμπορος, δραστηριοποιούνταν οικονομικά με το εργοστάσιο της ΑΒΕΑ. Σε αυτήν την περιοχή έμενε με την οικογένειά του μέχρι που έφυγε και ήρθε να μείνει στην Ελ. Βενιζέλου στο σπίτι του Ντόκου. Εκεί μείνανε μέχρι το 1925 από όπου φύγανε για να μείνουν μόνιμα στο σπίτι της οδού Ελ. Βενιζέλου 96 όπου γεννήθηκα το 1952. Κατά τη διάρκεια του πολέμου το σπίτι μας είχε βομβαρδιστεί και το βόρειο ανατολικό κομμάτι είχε καταρρεύσει και ξανακτίστηκε. Επίσης στην Κατοχή είχαν επιτακτεί δύο δωμάτια του σπιτιού από Γερμανούς» ανέφερε.
Το Εθνικό Στάδιο
«Θυμάμαι πως το 1937 επί Μεταξά μας πήγαν στο Στάδιο όλους και τότε ο δήμαρχος Μουντάκης είπε για “τις ελευθερίες του Λαού κ. Πρόεδρε”. Ε, σε μισή ώρα τον είχανε διώξει από δήμαρχο. Στην Κατοχή το Στάδιο χρησιμοποιήθηκε ως χώρος συγκέντρωσης αφού οι Γερμανοί μάζεψαν όλο τον ανδρικό πληθυσμό των Χανίων, μας κλείσανε εκεί και υπήρχαν καταδότες που έδειχναν ποιοι πρέπει να πάνε για εκτέλεση και ποιοι όχι. Τότε υπήρχαν κάποιες κοπέλες που μένανε στην οδό Ελ. Βενιζέλου και μας φέρνανε νερό για να πιούμε αλλά κρυφά μας αλλάζανε τις ταυτότητες. Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι εκτελέστηκαν στου Μπόλαρη» μας διηγήθηκε ο κ. Καλλιγέρης.
Η Ρέμβη και οι “τενεκεδομαχαλάδες”
«Στο ύψος της οδού Ελ. Βενιζέλου εκεί που σήμερα είναι η Συνεταιριστική Τράπεζα υπήρχε το καφενείο “Ρέμβη” όπου πολύς κόσμος σύχναζε. Επειτα απέναντι από το γήπεδο Χανίων, εκεί που κάποτε ήταν το πάρκινγκ, ήταν ο Κινηματογράφος Ρεγγίνα! Θυμάμαι μια πλατεία που ήταν γεμάτη τενεκεδομαχαλάδες, παράγκες. Ο δρόμος από εκεί και κάτω δεν είχε πολυκατοικίες. Υπήρχαν κάποια καλοδιατηρημένα σπίτια από τα οποία κάποια είναι διατηρητέα και κάποια όχι. Όπως και το δικό μας θεωρείτια μη κατεδαφιστέο» ανέφερε ο κ. Κώστας Μανουσάκης.
«Η οδός Ελ. Βενιζέλου ήταν από τους πολυσύχναστους δρόμους γιατί αποτελούσε πέρασμα για το Ακρωτήρι. Αυτοκίνητα πολλά δεν υπήρχαν αλλά υπήρχαν πολλές άμαξες. Θυμάμαι όταν ήμουν μαθητής, υπήρχαν πολλές άμαξες με τα αλογάκια τους και μάλιστα τρέχαμε να κάτσουμε πίσω από αυτές σαν παιχνίδι. Καθόμασταν στον πίσω άξονα της άμαξας, ο αμαξάς προσπαθούσε με το μαστίγιο χτυπώντας το να μας διώξει αλλά δεν μας έφτανε και έτσι κάναμε μια δωρεάν μεταφορά από το 4ο δημοτικό σχολείο της Κοραή μέχρι το σπίτι μας στο δρόμο της Ελ. Βενιζέλου ή μέχρι το ύψος της βίλας Κούνδουρου όπου εκεί ήταν μια μεγάλη πλατεία και ως παιδιά παίζαμε ποδόσφαιρο».
Η κα Αιμιλία Κλάδου Μπλέτσα στο Βιβλίο της “Τα Χανιά έξω από τα τείχη”, ασχολείται με τα νεοκλασικά κτήρια του ανατολικού της τμήματος δηλαδή τα σπίτια του καθηγητή Λαντράκη, του διευθυντή της Τράπεζας Φίλιππου Ντόκου και του Κώστα Μανουσάκη.
Επίσης υπάρχουν αναφορές και φωτογραφίες συγκροτημάτων σπιτιών, όπως τα σπίτια του Κασιμάτη και η ογκώδης νεοκλασική πολυκατοικία που στέγαζε παλιότερα το καφενείο “Παλλάς”, απέναντι από το καφενείο του Λουκά Μαρινάκη.
Αλλο σημαντικό κτήριο που ανήκει στην όψιμη τουρκοκρατία, ήταν και το αρχοντικό που στέγασε το αρχηγείο της Κρητικής χωροφυλακής την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας.
Πρόκειται για το ογκώδες διώροφο οίκημα, που διατηρείται και σήμερα απέναντι από τον φούρνο Δρανδάκη.
