Μπορούν οι µέθοδοι µάνατζµεντ και ηγεσίας του στρατού να προσφέρουν πολύτιµα µαθήµατα στους µάνατζερ των επιχειρήσεων; Παρά τις προφανείς διαφορές µεταξύ αυτών των δύο κόσµων, υπάρχουν οµοιότητες στο µάνατζµεντ της αβεβαιότητας και την παροχή κινήτρων στις οµάδες. Εξερευνώντας αυτές τις ιδέες γίνεται προσπάθεια να επισηµανθούν ενδιαφέροντες παραλληλισµοί.
Οι στρατοί αντιλαµβάνονται το πεδίο της µάχης ως ένα µεταβαλλόµενο και απρόβλεπτο περιβάλλον στο οποίο προκύπτουν καταστάσεις που είναι τόσο περίπλοκες όσο και διφορούµενες. Ο Πρώσος στρατιωτικός Carl von Clausewitz ανέφερε ότι η αβεβαιότητα είναι η «ίδια η ουσία του πολέµου» (Κ. Ζοπουνίδης, περί πολέµου, Πολυτεχνείο Κρήτης, 04.03.2022).
Η αποτελεσµατικότητα είναι εποµένως µια διαρκής πρόκληση. Ένα ακρωνύµιο επινοήθηκε στον αµερικάνικο στρατό για να περιγράψει τη νέα παγκόσµια τάξη µετά το ψυχρό πόλεµο, πιο ασταθή, λιγότερο προβλέψιµη, πιο περίπλοκη: VUCA-Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity. Αυτός ο όρος χρησιµοποιείται πλέον ευρέως στις επιχειρήσεις για να περιγράψει το ανταγωνιστικό περιβάλλον, που διαταράχθηκε από την παγκοσµιοποίηση, τη ψηφιοποίηση, την πανδηµία και την τεχνητή νοηµοσύνη.
Το πεδίο της µάχης, τόσο του στρατού όσο και του µάνατζερ, χαρακτηρίζεται έτσι µε τον ίδιο τρόπο. Ο στρατιωτικός κόσµος έχοντας αντιληφθεί αυτή τη µόνιµη αστάθεια, πήρε πολλά µαθήµατα από αυτήν πολύ νωρίς.
Ένας άλλος λόγος που καθιστά την εµπειρία των ενόπλων δυνάµεων µια επιχειρησιακή πηγή ανταγωνιστικότητας και απόδοσης για τις επιχειρήσεις είναι η σχέση τους µε τον άνθρωπο. Εάν οι επιχειρήσεις έχουν ένα λόγο που επικεντρώνεται στο ανθρώπινο κεφάλαιο, οι στρατοί συµµετέχουν πιο συχνά και για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ανάπτυξη της ηγεσίας. Η δέσµευση και η ανθεκτικότητα, η εκπαίδευση και οι δεξιότητες, το ηθικό των οµάδων και το πνεύµα οµαδικότητας θεωρούνται βασικοί παράγοντες για τη συλλογική επιτυχία.
Στρατιωτική αντίληψη του µάνατζµεντ
Το στρατιωτικό µάνατζµεντ βασίζεται στο πνεύµα συνεργασίας. Πέρα από το οµαδικό πνεύµα, χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από προσωπική δέσµευση για συλλογική επιτυχία, αλληλεγγύη µεταξύ των µελών της ίδιας µονάδας και υπερηφάνεια για να εξυπηρετούν. Για να µπορέσουν να δηµιουργήσουν και να διατηρήσουν αυτό το πνεύµα συνεργασίας και οµαδικότητας, οι δόκιµοι στην αρχική εκπαίδευση µαθαίνουν πρώτα τα βασικά της τακτικής. Αναλύουν δεδοµένες καταστάσεις και καθορίζουν τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν για να εξασφαλίσουν τη νίκη. Μεταφράζουν τις σκέψεις τους σε εντολές και ενώνουν ενέργειες έτσι ώστε η προσπάθεια όλων να συµβάλει στην επιτυχία. Για να αποδώσει καρπούς, αυτή η διδασκαλία απαιτεί µια σταθερή γενική κουλτούρα και µια ισορροπηµένη άρθρωση µεταξύ της θεωρητικής διδασκαλίας και της πρακτικής εµπειρίας. Οι νέοι αξιωµατικοί θα πρέπει να ασκούν ηγετικές ευθύνες κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, για να είναι αποτελεσµατικοί στο τέλος αυτής. Οι αποφάσεις που θα πάρουν στη συνέχεια και οι εντολές που θα δώσουν από τις πρώτες εξωτερικές δραστηριότητες µπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες. Είναι εποµένως σηµαντικό να είναι καλά εκπαιδευµένοι στην τέχνη του µάνατζµεντ.
Μάνατζµεντ-Εντολή (Management-Command)
Το µάνατζµεντ σηµαίνει διαχειρίζοµαι, κατευθύνω, πετυχαίνω να κάνω κάτι. Είναι το αποτέλεσµα που οδηγεί στην επιτυχία.
H εντολή σηµαίνει επιβάλλω, οδηγώ, κατευθύνω. Είναι η πρωτοβουλία που προωθείται, η πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί.
Ο σκοπός και των δύο εκφράσεων είναι η διεξαγωγή µιας λειτουργίας. ∆εν διαφέρουν ως προς το πνεύµα, αλλά αλληλοσυµπληρώνονται. Είναι συστηµατικά απαραίτητο να κινητοποιούνται ατοµικές δεξιότητες, να συνδυάζονται και να οργανώνονται για την επιτυχία. Στην πρώτη περίπτωση, είναι η συναίνεση που αναδεικνύεται και που θέτει τους ανθρώπους σε κίνηση ενώ στη δεύτερη περίπτωση είναι η βούληση ενός ηγέτη. Και στις δύο περιπτώσεις, η επιτυχία θα εξαρτηθεί από τη συνοχή των ατόµων και εποµένως από µια λεπτή µορφή άσκησης εξουσίας.
Συµπερασµατικά, η λήψη αποφάσεων, η οµαδική συνοχή, η ηγεσία, η στρατηγική… Σε πολλούς τοµείς, οι µέθοδοι του στρατού µπορούν να εµπνεύσουν τη δράση των µάνατζερ. Από επίδειξη έως εκτέλεση. Σε επόµενο άρθρο µας θα προσπαθήσουµε να προσδιορίσουµε τις ποιοτικές ιδιότητες ενός στρατιωτικού στο µάνατζµεντ επιχειρήσεων.
*Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδη είναι ακαδηµαϊκός, Πολυτεχνείο Κρήτης,
επίτιµος δρ ΑΠΘ
