Υλη του χρωστήρα και Ασκητική
…βλέπω τα δέντρα να τα παίρνει ο άνεμος
Και πάλι σα να μ άγγισε φτερό πουλιού.
Κι όπως φυσάει χλιαρός ο αέρας,
Στο νου μου έρχεται η λέξη: Το έαρ
Μούχρωμα στα βουνά και στον κάμπο μούχρωμα
Μετέωρος καπνός στο διάστημα
Μετέωροι κι οι ευκάλυπτοι ολοι στη σειρά…
…Άνοιξη βραδινή, της θάλασσας γρασίδι.
Γίνομαι αθώος από κει που αρχίζει η μουσική.
Από το «ΕΑΡ» του Κώστα Στεργιόπουλου (1)
Τρεις εκθέσεις , μια ομαδική αφιερωμένη στο Ν. Καζαντζάκη με 37 καλλιτέχνες στο Πνευματικό Κέντρο και δυο εκθέσεις ζωγραφικής με έντονο χρωματικό υπόστρωμα πριν από την τελική φυσιοκρατική πρόταση της σύνθεσης τους, μου έδωσαν τη δυνατότητα να ασχοληθώ ασφαλώς επιλεκτικά ( αφού το υλικό είναι τόσο μεγάλο) με τις μορφές της φύσης ως θέμα στη ζωγραφική και την ποίηση. Η έκθεση του Μανώλη Τσιριντουλάκη που προχθές τέλειωσε στην Αίθουσα Τέχνης «Β. Μυλωνογιάννη» και η έκθεση της Γεωργίας Ζακυνθινάκη που σήμερα ξεκινάει στο «εργαστήρι Μεταξοτυπίας, χρώμα» στη Σπλάντζια. Στις επιμέρους παραμέτρους της ζωγραφικής-ποιητικής η δοκιμιακής διάστασης η έννοια της ύλης.
Επιλέγω από την «Ασκητική» του Ν. Καζαντζάκη από το Δ’ Κεφάλαιο, «η Γης»
«..δε φωνάζουν μονάχα οι άσπρες, οι κίτρινες, οι μαύρες γενιές των ανθρώπων στην καρδιά σου. Η Γης ολάκερη, με τα νερά και τα δέντρα της, με τα ζώα, με τους ανθρώπους και τους Θεούς της μέσα στο στήθος σου φωνάζει. Ανασηκώνεται η Γης μέσα στα φρένα σου και θωράει για πρώτη φορά ολάκερο το σώμα της»
Και από το κεφάλαιο «ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΥ»
«μέσα στη σκάφη της γης, στις κρίσιμες τούτες ώρες, ο Θεός μοχτάει να ζυμώσει τις σάρκες και τα μυαλά και να ρίξει μέσα στον ανήλεο στρόβιλο της περιστροφής του όλη ετούτη τη ζύμη και να της δώσει πρόσωπο- το πρόσωπό του. Δεν πλαντάζει από αηδία, δεν απελπίζεται μέσα στα χωματένια μουντά σωθικά τους. Δουλεύει , προχωράει, κατατρώει τη σάρκα τους, πιάνεται από την κοιλιά, από την καρδιά, από το φαλλό από το νου του ανθρώπου.
Αυτό, ως ανάταξη του Αρχαιοελληνικού δίπολου όπου πρόσωπο μυαλό: Απολλώνιο πρότυπο και σαρκικό, φαλλικό: Διονυσιακό. Πέρασε μέσα από το Νίτσε στον Καζαντζάκη αλλά φυσικά ο Καζαντζάκης ως γνήσιος Έλληνας ειχε οργανικά αφομοιώσει τα φιλοσοφικά καλλιτεχνικά επιτεύγματα των Αρχαίων μας. (δυστυχώς, δεν αναλύθηκαν αυτές οι παράμετροι όσο χρειαζόταν στην εσπερίδα που έγινε στις 5/4 στο «Χρυσόστομο» με θέμα «η διαχρονικότητα του Καζαντζάκη». Αυτές τις σκέψεις τις κάνω, προτάσσοντας παράλληλα συνδυαστικά το γλυπτό έργο μου στη συγκεκριμένη έκθεση με θέμα το «Ζορμπά» και την όσο σε κανένα άλλο μυθιστόρημα ενδεχομένως στον κόσμο αυτής της σοφής εναλλαγής δίπολων…, Πνεύμα, καρδιά «ύλη», ξαναγυρνώ στην Ασκητική.
«ο Θεός φωνάζει στους ανθρώπους, στα ζώα, στα φυτά, στην ύλη : Σώσε με! Άκου την καρδιά σου κι ακολούθα τον. Σύντριψε το σώμα σου κι ανέβλεψε: όλοι είμαστε ένα!
Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι συ. Αγάπα τα ζώα και τα φυτά, γιατί ήσουνα συ, και τώρα σε ακλουθούν πιστοί συνεργάτες και δούλοι. Αγάπα το σώμα σου μονάχα με αυτό στη γης ετούτη μπορείς να παλέψεις και να πνευματώσεις την ύλη. Αγάπα την ύλη. Επάνω της πιάνεται ο Θεός και πολεμά μαζί του. Να πεθαίνεις κάθε μέρα . Ν αρνιέσαι ότι έχεις κάθε μερα.Η ανώτατη αρετή δεν είναι να ‘ σαι ελεύτερος, πατά μα μάχεσαι για ελευτερία…»
Στη συνέχεια ο Καζαντζάκης στο κεφάλαιο Γ’, «ΣΧΕΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΗ» απελευθερώνει τη φιλοσοφική του θεώρηση για το «Σύμπαντο», όπως το λεει μέσα από τις «ανθρώπινες αιστήσες» και είναι τόσο βαθιά μέσα στο λαό μας όταν αυτοί διατυπώνουν, άκουσα μια μυρωδιά, ή άγγιξαν τα μάτια μου…
Η ΧΡΟΙΑ ΤΟΥ ΤΣΙΡΙΝΤΟΥΛΑΚΗ
Κοιτάζοντας τα έργα του Μανώλη Τσιριντουλάκη στην Αίθουσα Τέχνης Β. Μυλωνογιάννη, αισθάνθηκα ότι η αγάπη του για τη φύση και τη ζωγραφική έγιναν ένα, μέσα από τη βιωματική του εμπειρία, κυρίως στο αγαπημένο μας Ανατολικό Σέλινο και τη γενέτειρα του, το μικρό μισοκρυμμένο χωριό τη Σκάφη, πριν αναφερθώ στην παλέτα ή τον χρωστήρα του Μανώλη , θα θελα για λόγους εκλεκτικής συγγένειας να αιτιολογήσω την έννοια.
Χρως ο χρωτός, χρωτί χρώτα ιων΄χροός χροί χρόα αττ.. δυτ. Χρω (χράω) λη χράνω χρόα χροιά, επιφάνεια του σώματος, επιδερμίς χροιά, χρώμα. Χρωματικός αναφερόμενος εις το χρώμα, τη μουσικήν χροιάν…
To χρώμα μέσα στη χροιγιά (χροιά) του μεταφερόμενου συμβολικά τελάρου είναι υποδοχέας της προεπιλεγμένης αγάπης του Τσιριντουλάκη ως μέθεξη της ομορφιάς του προσδιορισμένου «Σύμπαντου» που λέει ο μεγάλος Κρητικός και ασφαλώς δεν υπάρχει την άνοιξη πιο ευανάγνωστη ομορφιά απ αυτή στη φύση και δει της ενδοχώρας των Χανίων, η ιεραρχημένη προοπτική από τα βουνά στους κάμπους αναδεικνύει μια πλήρη χρωματική-φυσική- γκάμα που ο χαρισματικός ζωγράφος και γλύπτης απογειώνει στον καμβά. Ο Τσιριντουλάκης είναι σύγχρονος έχει αφομοιώσει από απόσταση τα κινήματα του μοντερνισμού του 20ου αιώνα (αφού δεν έκανε ποτέ ακαδημαϊκές σπουδές στην Α.Σ.Κ.Τ.) γι’ αυτό γυρνάει στην ουσία της αναπαραστατικής τοπιογραφίας που είναι η οσο το δυνατόν απεικόνιση της υλικής διάστασης των στοιχείων που την απαρτίζουν. Η ματιέρα του -διαφοροποίηση της γραφής του- με βάση τις θεματικές προσλαμβάνουσες, μεταπλάθεται στον βιωματικό του υποδοχέα από χροιά, σε χρήση αλήθειας-ψαξίματος χωρίς να είναι πειραματισμός αυτοσκοπός αλλα κανάλι στην ανάδειξη της ομορφιάς στην αμφίσημη προσαρμογή της από την εξωτερική θέαση στην ομορφιά του ψαγμένου χαρακτήρα του… ως έμφυτη αντιδιαστολή. Αντιγράφω από το βιβλίο «περί ύλης και Τέχνης» (2) και το κείμενο του Paul Evdokimov «η σύγχρονη τέχνη η αχρήστευση της Σοφίας»
..Η ύλη διαλύεται χάνοντας τα περιγράμματα της΄ παρουσιάζεται με την αφαίρεση του ατόμου της σύγχρονης φυσικής, από όπου έχει εκδιωχθεί η διάρκεια και, συνεπώς, ο παλμός και ο σφυγμός του ζωντανού προσώπου, η εμπιστοσύνη του βλέμματος. Κάθε ένα από τα κομμάτια τη αρχίζει να ζει τη δική του ιδιαίτερη ζωή…»
(Φυσικά, αναφέρεται στην περίοδο μετά τον ιμπρεσιονισμό και την πρώτη φάση του μοντερνισμού.)
Ο Τσιριντουλάκης, μπορεί να θεωρηθεί μετα-μεταϊμπρεσιονιστής.
Η ΑΓΡΥΠΝΙΑ ΦΩΝΗ ΛΥΤΡΩΤΙΚΗ
Το σύγνεφο κι ο ήλιος –μισό τοπίο στο φως μισό στη σκιά. Το απόγευμα είναι μαλακό σαν τη συγνώμη που ήρθε στην ώρα της..
..όλοι θέλουμε να γελάσουμε. Στην παραλία σεργιανάν οι εξόριστοι κουβεντιάζουν-ετοιμάζουν το γέλιο του κόσμου. Η θάλασσα είναι ήσυχη. Δυο χωροφύλακες πέρασαν
Ο ένας κρατούσε ένα κλαδάκι μυγδαλιά. Θα μιλούσαν για τα κορίτσια τους- μια και κρατούσε τούτο το κλαδάκι. Τα λουλούδια τους φέγγανε το πρόσωπο κάτω απ το πηλήκιο. Ο κόσμος, σου λέω, είναι όμορφος. Ότι κι αν πεις, ότι κι αν κάνεις όμορφος.
Το μέλλον σίγουρο αδελφέ μου. Ο,τι κι αν γίνει σίγουρο.
Δεν υπάρχουν πια αποσιωπητικά στη φωνή ή στη σιωπή μας. Όμορφος.
Από το κεφάλαιο «Ακροβολισμός» που είναι ενσωματωμένο στο βιβλίο «Αγρυπνία» του μεγάλου μας ποιητή Γιάννη Ρίτσου, το έγραψε στην εξορία στον Αη Στρατη το 1952, τη χρονιά που γεννηθήκαμε φίλε Λεωνίδα Κακάρογλου (3) από το τρυφερό σου ποίημα «Τοτίλας, όχι ο Βασιλιάς των Οστρογότθων» που πρόσφερες 200 αριθμημένα αντίτυπα στους φίλους της, την παγκόσμια ημέρα ποίησης, στις 21 Μαρτίου (μέσα από «τα χορταράκια του Κήπου» στο φεύγα του χειμώνα) επιλέγω ένα απόσπασμα:
«Τώρα που ταξιδεύεις/ Να προσέχεις/ οι Οστρογότθοι είναι παντού
Και δεν τους λείπεις/Σε μας λείπεις/ Μικρούλη βασιλιά του κήπου
Ανθάκι αμυγδαλιάς/ που σε πήρε ο αέρας/Ο αέρας και χάθηκες.
Στη μαστόρισσα του χρωστήρα τη ζωγράφο με τα αισιόδοξα λαμπερά τριανταφυλλένια θέματα, Γ. Ζακυνθινάκη, αφιερώνω μερικούς στίχους από την Αγρυπνία και της εύχομαι καλή επιτυχία
«Γι’ αυτό έχεις ύστερα όρεξη στο δείπνο, στη δουλειά, στο βιβλίο.
Ένα τριαντάφυλλο είναι πάλι τριαντάφυλλο κι ύστερα από πολλές νύχτες αγρύπνιας κάποτε μπορεί να ναι μια φαρδιά σταγόνα αίμα κάποτε ένα φανάρι τριανταφυλλί στην παλιά πόρτα ενός ποιήματος κάποτε μια αθώα γροθιά παιδιού μες στον ίσκιο της μάνας του κάποτε μια βαθειά πληγή στο πλευρό της άνοιξης ή ένα φιλί που δεν έδωσες, μα πάντα ένα τριαντάφυλλο είναι τριαντάφυλλο. Κι ο ήλιος είναι».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1) Κώστας Στεργιόπουλος “Τα ποιήματα” Β’ 1965-1983 Εκδ.”Νεφέλη”.
(2) Με κείμενα επίσης των Philip Sherrard, C. Putnam, Olivier Clement σειρά “σύνορα” εκδόσεις “Αθηνα”.
(3) Περισσότερα από τη νέα σημαντική ποιητική συλλογή “Μνήμη σχεδόν πλήρης” σ’ άλλο κείμενο.
