ΑΠΟΨΗ
Καθώς το 2024 είναι έτος του τέλους του προηγούµενου αναπτυξιακού κύκλου διάρκειας 56 ετών και µετάβασης στον νέο κύκλο, οι προβληµατισµοί της κοινωνίας µας για την παιδεία είναι αναµενόµενη.
Η αναζήτηση οράµατος για την παιδεία είναι η θεµελιώδης διεργασία που πρέπει να αποφασιστεί πιο είναι το όραµα και να γίνει κατανοητό από όλους τους δρώντες στον χώρο της παιδείας για να µπορέσει η Ελλάδα να γίνει µια ισχυρή και ευηµερούσα χώρα.
Ως κοινωνία επί σειρά δεκαετιών, κάνουµε κάποια πράγµατα εντελώς λάθος.
Έχουµε διώξει σχεδόν όλη µας την βιοµηχανία εκτός Ελλάδος, έχουµε διώξει χιλιάδες φοιτητές να σπουδάσουν στο εξωτερικό, έχουµε διώξει χιλιάδες οικογένειες να πάνε να ζήσουν στο εξωτερικό, έχουµε καταχρεώσει την χώρα κλπ. Πρέπει να αναρωτηθούµε τι είναι εκείνο που δεν κάνουµε σωστά και τι είναι εκείνο που άλλες χώρες ακολουθούν και ευηµερούν.
Οι µελλοντικές εποχές προµηνύονται να αποκλίνουν σηµαντικά από όσες έχουµε βιώσει µέχρι τώρα, µε τις δηµογραφικές, περιβαλλοντικές, οικονοµικές και τεχνολογικές µεταβολές να αποτελούν τους άξονες για τις αλλαγές που έρχονται. Αυτές οι αλλαγές, τόσο σε ατοµικό όσο και σε κρατικό επίπεδο, αναµένεται να ανοίξουν νέους δρόµους και να προσφέρουν ευκαιρίες που θα ενισχύσουν τις κοινωνίες και τις οικονοµίες, επιφέροντας βελτιώσεις στον τρόπο ζωής και εργασίας µας, καθώς και στην ευηµερία µας.
Ωστόσο, αυτές οι αλλαγές θα φέρουν επίσης νέες προκλήσεις, καθώς θα δοκιµάσουν την ικανότητα των κοινωνιών, των κυβερνήσεων και των οικονοµικών συστηµάτων να προσαρµοστούν και να πραγµατοποιήσουν τις αναγκαίες µεταρρυθµίσεις για να ενταχθούν στην επόµενο κύκλο ανάπτυξης.
H συνολική ευηµερία µιας χώρας, δηµιουργείται µέσω µιας µακροχρόνιας ανάπτυξης µερικών παραγόντων τα οποία στο τέλος µετουσιώνονται σε ένα σηµαντικό πολιτισµό. Το πρώτο στάδιο είναι η εκπαίδευση και ακολουθούν µε την σειρά:
- η εκπαίδευση,
- η εφευρετικότητα και η ανάπτυξη καινοτόµων τεχνολογιών,
- η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και υπηρεσιών στις παγκόσµιες αγορές,
- η οικονοµική παραγωγή µεγάλης κλίµακος,
- η κατάκτηση σηµαντικού µεριδίου στο παγκόσµιο εµπορίο,
- η ανάπτυξη στρατιωτικής δύναµης και στρατιωτικών βάσεων,
- η δηµιουργία ισχυρού χρηµατοπιστωτικού συστήµατος µε ισχυρές κεφαλαιαγορές,
- η κυριαρχία του νοµίσµατος και
- η πολιτιστική επιρροή. Ο πολιτισµός διαδραµατίζει έναν κρίσιµο ρόλο στη διαµόρφωση του κοινωνικού και οικονοµικού περιβάλλοντος, αφήνοντας το σηµάδι του σε κάθε αγωνία για δηµιουργία και πρόοδο.
Οι εκφάνσεις του, εµπλουτίζουν και καθορίζουν τον χαρακτήρα κάθε περιοχής, προσδίδοντας µοναδικότητα και δυναµική στην ανάπτυξη της.
Όλα ξεκινούν από την παιδεία. Ένα υψηλό επίπεδο ανάπτυξης της παιδείας µας µπορεί να προέλθει ως συνέχεια της µακρόχρονης ιστορίας µας, φιλοσοφίας και ανάπτυξης των επιστηµών, οι οποίες εδώ και 2.500 χρόνια έχουν θεµελιώσει τις αρχές του δυτικού πολιτισµού και οδήγησαν σε πρόοδο και ευηµερία όσες χώρες τις υιοθέτησαν. Η γεωοικονοµική και γεωπολιτική θέση της Ελλάδος ως σταυροδρόµι των Βαλκανίων της µέσης Ανατολής και της Αφρικής έχει τη δυνατότητα να προσελκύσει φοιτητές από όλες αυτές τις χώρες και παράλληλα να προβληθεί ο πολιτιστική µας δύναµη µε την ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων και της πολιτιστικής διπλωµατίας.
Αξίζει κάθε ενδιαφέρον και προσπάθεια από όλους για την προάσπιση και προβολή της εκπαίδευσης και του πολιτισµού µας. Σήµερα, έχουµε το προνόµιο της δυνατότητας αξιοποίησης ευρωπαϊκών αναπτυξιακών πόρων και της συνεισφοράς του Ελληνισµού της διασποράς, που αποτελεί µια ανεκµετάλλευτη πηγή ικανών επιστηµόνων που και αυτοί έχουν την ανάγκη να συνεισφέρουν.
Η υλική και άυλη πολιτιστική κληρονοµιά, µαζί µε το φυσικό περιβάλλον, αποτελούν τον πολύτιµο πλούτο της χώρα µας.
Αποτελεί καθήκον και ευθύνη µας να τον γνωρίζουµε, να τον προστατεύουµε και να τον προβάλλουµε περισσότερο από κάθε άλλο πράγµα, ως βασικό στοιχείο για την επιβίωσή µας. Μέσω της παιδείας θα µπορούσαµε να δηµιουργήσουµε απίστευτες συνέργιες παιδείας και πολιτισµού πράγµα το οποίο θα ανοίξει τεράστια δυναµική ανάπτυξης για την χώρα.
Ας φανταστούµε ένα ξένο φοιτητή που θα σπουδάσει ιατρική στην Ελλάδα, να διαβάσει στα Ελληνικά τον όρκο του Ιπποκράτη, στο νησί του Ιπποκράτη, στην Κώ, σε µια τελετή που θα διοργανώνει το Ελληνικό πανεπιστήµιο σε συνεργασία τον τοπικό δήµο.
Αυτός ο φοιτητής θα είναι ο πρεσβευτής της ελληνικής παιδείας και πολιτισµού για όλη του τη ζωή. Αυτά έπρεπε είδη να είχαν οργανωθεί από τα δηµόσια πανεπιστήµια και θα πρέπει να γίνουν άµεσα, έστω και τώρα. Έτσι δεν θα υπάρχει χώρος ύπαρξης µη κρατικών πανεπιστηµίων.
Για τους νέους µιας χώρας, η εκπαίδευση πρέπει να είναι περιεκτική, υπερβαίνοντας την απλή µετάδοση γνώσεων και δεξιοτήτων, για να συµπεριλάβει την καλλιέργεια ενός ισχυρού χαρακτήρα, την αγωγή των ηθών, την εργατικότητα, την ανάπτυξη των ανθρωπίνων σχέσεων, την ενθάρρυνση των αρετών, την προώθηση της συνεργασίας και την ενεργή συµµετοχή στην κοινωνική ζωή.
Αυτά τα στοιχεία είναι θεµελιώδη για την ενίσχυση του σεβασµού προς τους κοινωνικούς κανόνες και τους νόµους, τη διατήρηση της συνοχής στην κοινωνία, τη µείωση της διαφθοράς και την ενίσχυση της ικανότητας των πολιτών να ενώνονται γύρω από ένα κοινό όραµα και να συνεργάζονται αρµονικά για το κοινό καλό.
Η ευρεία πρόσβαση στη γνώση και η ενίσχυση των ατοµικών δεξιοτήτων είναι κρίσιµα στοιχεία για την ανάπτυξη ενός κράτους. Η ικανότητα να κρατάµε τους νέους εντός των συνόρων µας, να προσελκύουµε ταλέντα από διάφορα µέρη του κόσµου και από διαφορετικές κουλτούρες, εµπλουτίζει το ανθρώπινο δυναµικό που είναι ζωτικής σηµασίας για την επίτευξη στόχων ανάπτυξης. Εξίσου σηµαντική είναι η διαρκής αναζήτηση καινοτόµων µεθόδων και η αποµάκρυνση από παρωχηµένες πρακτικές. Η πρόοδος στη γνώση, στις επιστήµες και στην τεχνολογία είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση ενός ελπιδοφόρου µέλλοντος.
Στα επικείµενα έτη, αναµένεται µια σηµαντική εντατικοποίηση του παγκόσµιου ανταγωνισµού, µε τις βασικές δυνάµεις της τεχνολογίας – το ταλέντο, την ειδίκευση και την προσαρµοστικότητα – να προωθούν την εµφάνιση νέων τεχνολογικών πρωτοπόρων.
Η πρωτοπορία και η επικράτηση θα επιτευχθούν µέσω της ενσωµάτωσης καινοτοµικών ιδεών και λύσεων. Είναι κρίσιµο για την παιδεία µας να ευαισθητοποιηθεί σχετικά µε την εκπαίδευση των νέων στην κατεύθυνση των σύγχρονων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοηµοσύνη, η τρισδιάστατη εκτύπωση, η προηγµένη τεχνολογία υλικών, η βιοτεχνολογία και άλλες καινοτοµίες που σηµατοδοτούν την τέταρτη τεχνολογική επανάσταση.
Ο κόσµος µας αποκτά όλο και περισσότερες διαστάσεις, εξελίσσεται, υιοθετώντας ποικίλες µορφές και διαδροµές. Η πολυµορφία αποτελεί βασικό στοιχείο της χώρας µας και αποτελεί πηγή πλούτου. Κάθε άτοµο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να εξερευνήσει τις ιδέες και τις δυνατότητές του, να µπορεί να σπουδάσει εκείνο το αντικείµενο που θέλει.
Το όραµα για την παιδεία πρέπει να ενσαρκώνει το πρότυπο, να καταστρώνει σχέδιο µε σύνεση, να επιδεικνύει επιµονή και υποµονή. Θα πρέπει να διαγράφει την πορεία, να ορίζει την κατεύθυνση για την υλοποίηση των στόχων.
Η αποτύπωση του οραµάτος για το µέλλον της παιδείας πρέπει να µετουσιωθεί σε συγκεκριµένες πολιτικές, ώστε να κινητοποιήσει τους νέους και την εκπαιδευτική κοινότητα να το ακολουθήσουν και να τους εµπνεύσουν, ώστε κάθε άτοµο να συνεισφέρει µε τη δική του προσπάθεια στην υλοποίηση του.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι οικονοµολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης ∆εδοµένων και Πρόβλεψης
